Του Peter Kellner
Ο Boris Johnson μιλάει συχνά για τις φιλοδοξίες του για την “Παγκόσμια Βρετανία”. Θέλει το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit, να διαδραματίσει έναν μεγάλο ρόλο στον κόσμο.
Σε μια κυβερνητική έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο, δήλωσε ότι αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την “ασφάλεια και ευημερία” του Ηνωμένου Βασιλείου, και οπωσδήποτε όχι μια “ματαιόδοξη χειρονομία”.
Πόσο σοβαρά πρέπει να πάρουμε τον Βρετανό πρωθυπουργό; Πολύ, λένε οι υποστηρικτές του. Εδώ είναι κάποια από τα παραδείγματα που αναφέρουν. Ένα νέο αεροπλανοφόρο έχει ξεκινήσει το πρώτο του ταξίδι, για να ενωθεί με τα ολλανδικά και αμερικανικά πλοία που περιπολούν στις θάλασσες της Νότιας Κίνας. Στα μέσα Ιουνίου, το Ηνωμένο Βασίλειο θα φιλοξενήσει τη σύνοδο των g7. Τον Νοέμβριο, θα φιλοξενήσει άλλη μια μεγάλη συγκέντρωση: τη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, γνωστή ως COP26.
Στο μεταξύ, το Ηνωμένο Βασίλειο διαπραγματεύεται νέες εμπορικές συμφωνίες με άλλες χώρες, τώρα που η ΕΕ δεν το κάνει για λογαριασμό της Βρετανίας. Και το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει μια πυρηνική δύναμη εντός του ΝΑΤΟ, με μια μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Αυτό είναι από τη μια πλευρά, αλλά δεν είναι όλη η ιστορία. Εδώ είναι κάποια πράγματα που θέτουν οι επικριτές του Johnson:
Ακόμη και μετά από το παρθενικό ταξίδι του νέου αεροπλανοφόρου, το ναυτικό της Βρετανίας θα είναι μόλις το μισό από ό,τι ήταν πριν από 20 χρόνια, και μόλις το ένα τέταρτο από ό,τι ήταν το 1982. Θα ήταν αδύνατο σήμερα να συγκεντρωθεί η ίδια δύναμη που έστειλε το ναυτικό τότε για να ανακαταλάβει τα Νησιά Φώκλαντ.
Για να είμαστε σίγουροι, το Ηνωμένο Βασίλειο φιλοξενεί τις συνόδους gg7 και COP26, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η φιλοξενία προσφέρει ιδιαίτερη επιρροή. Με την κλιματική αλλαγή συγκεκριμένα, οι βασικοί παράγοντες είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα και η ΕΕ. Πριν από τρεις μήνες, η ΕΕ έθεσε τα σχέδιά της για να γίνει ουδέτερη από άνθρακα μέχρι το 2050. Αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο ασφαλώς, έχει αποχωρήσει από την ΕΕ και τώρα είναι ένας δευτερεύων παράγοντας στο δράμα για το κλίμα. Οι δικοί του προσφάτως αναθεωρημένοι στόχοι, προσέλκυσαν λίγη προσοχή από άλλες χώρες.
Όλες οι εμπορικές συμφωνίες που έχουν ολοκληρωθεί μέχρι στιγμής, είναι ουσιαστικά συμφωνίες που συνεχίζουν τις διευθετήσεις που είχε η Βρετανία ως μέλος της ΕΕ. Αν μη τι άλλο, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι λιγότερο “παγκόσμιο” από ό,τι ήταν, διότι έγινε πιο δύσκολο για το ίδιο να συναλλάσσεται με την ΕΕ. Αντιμετωπίζει ελέγχους στα σύνορα και περιορισμούς των “κανόνων καταγωγής” αναφορικά με το εμπόριο αγαθών που παρασκευάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο και περιλαμβάνουν εξαρτήματα που εισήχθησαν από χώρες εκτός της ΕΕ.
Το διεθνές αναπτυξιακό πρόγραμμμα δεν αποτελεί πλέον λαμπρό παράδειγμα για τον υπόλοιπο κόσμο. Ήταν μια από τις λίγες χώρες που πέτυχε τον στόχο του ΟΗΕ να δαπανήσει το 0,7% της οικονομίας του για βοήθεια. Ωστόσο τον Απρίλιο, η κυβέρνηση μείωσε τον προϋπολογισμό που είχε διαθέσει για βοήθεια κατά το ένα τρίτο, με άμεση ισχύ. Δεδομένης της ανάγκης να τηρήσει τις μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις για παράδειγμα απέναντι στις υπηρεσίες του ΟΗΕ, ο αντίκτυπος ήταν να υποχρεώσει να επιβληθούν σοβαρές περικοπές σε πολλά προγράμματα. Αυτά περιλαμβάνουν τη μείωση της ανθρωπιστικής βοήθειας στην Υεμένη περισσότερο από το ήμισυ, τη διμερή βοήθεια στην υποσαχάρια Αφρική κατά τα δύο τρίτα, και τη χρηματοδότηση projects ύδρευσης, υγιεινής και νοσηλείας κατά περισσότερο από τα τέσσερα πέμπτα.
Σε αυτά τα παραδείγματα θα πρέπει να προσθέσουμε ένα μεγαλύτερο σημείο για τη θέση της Βρετανίας στον κόσμο. Πριν από έξι δεκαετίες, ο Dean Acheson, ο οποίος είχε βοηθήσει στη δημιουργία του μεταπολεμικού κόσμου ως υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, είπε το διάσημο: “η Μεγάλη Βρετανία έχει χάσει μια αυτοκρατορία και δεν έχει ακόμη βρει έναν ρόλο”. Με την ένταξη της στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 1973, η Βρετανία βρήκε έναν ρόλο. Έγινε γέφυρα μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
Η γέφυρα δεν είναι τόσο μεγάλη ή ισχυρή όσο θα ήθελαν οι Βρετανοί ηγέτες, αλλά έχει κάνει διαφορά. Έχοντας μοιραστεί μια γλώσσα, μια ιστορία και έναν πολιτισμό με τον έναν και μια ήπειρο με τον άλλον, η Βρετανία ήταν σε θέση να αναπτύξει στενούς δεσμούς και με τους δύο και να βοηθήσει στην ανάπτυξη κοινών προσεγγίσεων σε παγκόσμια ζητήματα.
Το Brexit έχει ανατινάξει αυτή τη γέφυρα. Οι σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ είναι τώρα κρύες και αδέξιες. Η Βρετανία παραμένει φιλική προς τις ΗΠΑ, αλλά είναι πολύ λιγότερο χρήσιμη για την Ουάσιγκτον.
Εάν η Ουάσιγκτον θέλει να ασχοληθεί με την Ευρώπη, προσπερνάει το Λονδίνο και ασχολείται απευθείας με τις Βρυξέλλες, το Παρίσι και το Βερολίνο. Επιπλέον, ο Αμερικανός πρόεδρος Biden αισθάνεται υπερήφανος για τις ιρλανδικές ρίζες του. Δεν θα εντυπωσιαστεί από τις προσπάθειες του Johnson να ξαναγράψει το Πρωτόκολλο Βρετανίας-ΕΕ για τη Βόρεια Ιρλανδία, το οποίο ο πρωθυπουργός υπέγραψε λιγότερο από έξι μήνες πριν.
Προσφάτως, το διάσημο Συμβούλιο εξωτερικών σχέσεων των ΗΠΑ πρότεινε ένα “κονσέρτο των δυνάμεων για μια Παγκόσμια Εποχή”. Το Συμβούλιο πρότεινε τα μέλη του να είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα, η ΕΕ, η Ρωσία, η Ιαπωνία και η Ινδία. Με την απουσία της από αυτή τη λίστα, η Βρετανία υποβιβάστηκε στη δεύτερη κατηγορία των παγκόσμιων δυνάμεων, παρά το ότι έχει πυρηνικά όπλα και την έδρα της στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ενωμένων εθνών.
Το μεγάλο ερώτημα είναι: έχει σημασία; Ένα από τα προβλήματα του Ηνωμένου Βασιλείου είναι ότι η νοσταλγία για περασμένες δόξες τείνει να κατακλύσει την τωρινή της ταυτότητα. Η Βρετανία του Brexit ανακαλύπτει ότι έχει μικρή επιρροή και μικρότερη δύναμη για να λύσει τα μεγάλα προβλήματα του κόσμου -όπως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, η πρόληψη μελλοντικών πανδημιών, η αντίσταση στην Κίνα και η φορολόγηση μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών.
Συνολικά, οι ημέρες της υπερβολικής αίσθησης του σπουδαίου, έχουν τελειώσει. Μια πιο μέτρια Βρετανία είναι αυτή που έρχεται. Σταδιακά, αυτή η πραγματικότητα πιθανότατα θα βυθιστεί. Θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο η Βρετανία, ως έθνος, σκέφτεται και ενεργεί. Και πολύ πιθανό προς το καλύτερο. Αυτό δεν ήταν κάτι στο οποίο στόχευαν ο Johnson κι οι υπέρμαχοι του Brexit, αλλά θα μπορούσε να αποτελέσει την πιο πολύτιμη κληρονομιά τους.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://carnegieeurope.eu/strategiceurope/84626
