ΑΠΟΦΑΣΗ
Gruba κ.α. κατά Ρωσίας της 06.07.2021 (αριθ. προσφ. 66180/09, 30771/11, 50089/11 και 22165/12)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Καθολικό δικαίωμα σε γονική άδεια ανεξαρτήτου φύλου. Άρνηση χορήγηση γονικής άδειας σε άνδρες. Διάκριση λόγω φύλου. Οικογενειακή ζωή. Συμμετοχή εισαγγελέα σε αστική δίκη. Παραβίαση ισότητας όπλων.
Οι τέσσερις προσφεύγοντες είναι άντρες αστυνομικοί και δημόσιοι υπάλληλοι αντιστοίχως. Έχουν όλοι σύζυγο και ανήλικα παιδιά. Υπέβαλαν στην υπηρεσία τους αίτημα χορήγησης γονικής άδειας αλλά το αίτημα απορρίφθηκε από τα εγχώρια δικαστήρια γιατί σύμφωνα με την εγχώρια νομοθεσία μόνο οι γυναίκες δικαιούνται γονική άδεια. Τα εγχώρια δικαστήρια δεν έλαβαν υπόψη τους ότι στις δύο περιπτώσεις, οι μητέρες αντιμετώπιζαν προβλήματα υγείας. Τέλος στην υπόθεση ενός προσφεύγοντα συμμετείχε στην αστική δίκη, εισαγγελέας ο οποίος έκανε αρνητική εισήγηση.
Άσκησαν καταγγελία για διακριτική μεταχείριση σε συνδυασμό με παραβίαση του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή. Επίσης για την υπόθεση που συμμετείχε στη δίκη ο εισαγγελέας για παραβίαση του άρθρου 6§1.
Το Στρασβούργο επανέλαβε ότι τα στερεότυπα των φύλων, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν επαρκώς τη διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά το δικαίωμα στη γονική άδεια.
Επισήμανε ότι κάθε υπηρεσία πρέπει να προβλέπει για την αποτελεσματική λειτουργία της ακόμα και στην περίπτωση που κάποιοι υπάλληλοι θα λείπουν με άδεια και διαπίστωσε ότι στην αστυνομία οι γυναίκες, λαμβάνουν πάντα την γονική άδεια, ανεξαρτήτως των αναγκών της υπηρεσίας.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η γονική άδεια δεν πρέπει να αποκλείεται σε καμία περίπτωση, και ότι η διαφορά μεταχείρισης μεταξύ γυναικών και ανδρών όσων αφορά το δικαίωμα γονικής άδειας δεν ήταν δικαιολογημένη και συνιστά φυλετική διάκριση.
Το Στρασβούργο διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή σε συνδυασμό με την απαγόρευση των διακρίσεων λόγω φύλου (άρθρο 8 σε συνδυασμό με άρθρο 14).
Επίσης διαπίστωσε ότι η παρέμβαση του εισαγγελέα σε αστική δίκη δεν δικαιολογούνταν από λόγους δημοσίου συμφέροντος και η συμμετοχή του στη δίκη παραβίασε ισότητας των όπλων ως ειδικότερη έκφανση της δίκαιης δίκης (άρθρο 6§1 της ΕΣΔΑ).
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε σε κάθε προσφεύγοντα ποσά από 1.000 έως και 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη, ποσό 1.196 ευρώ στον κ. Mikhaylov για αποζημίωση και τα δικαστικά έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6§1
Άρθρο 8,
Άρθρο 14
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι τέσσερις Ρώσοι υπήκοοι, οι οποίοι γεννήθηκαν μεταξύ 1967 και 1979 και ζουν στη Ρωσία. Ο Aleksandr Valeryevich Gruba (αριθ. προσφ. 66180/09) εργάζονταν ως αστυνομικός στο Syktyvkar, ο Aleksandr Mikhaylov (αρ. προσφ. 50089/11) ως ελεγκτής στο Υπουργείο Εσωτερικών στην Αγία Πετρούπολη, και οι Oleg Marintsev (αρ. προσφ. 30771/11) και Aleksey Morozov (αρ. προσφ. 22165/12) ως επιθεωρητές φορολογικής αρχής.
Μεταξύ του 2009 και του 2012, και οι τέσσερις προσφεύγοντες είχαν καταθέσει αιτήματα για χορήγηση γονικής άδειας, τα οποία απορρίφθηκαν με την αιτιολογία γιατί μια τέτοια άδεια θα μπορούσε να χορηγηθεί μόνο σε έναν αστυνομικό εάν το παιδί του είχε μείνει χωρίς τη φροντίδα της μητέρας. Αμφισβήτησαν την άρνηση χορήγησης άδειας στα εγχώρια δικαστήρια, χωρίς επιτυχία. Οι αρχές διαπίστωσαν επίσης ότι δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι οι γυναίκες του Mikhaylov και του Morozov, οι οποίες διαγνώστηκαν με προβλήματα υγείας και τους είχαν συμβουλεύσει να μην μεταφέρουν κάτι βαρύτερο από 5 κιλά, δε θα μπορούσαν να φροντίσουν τα παιδία τους.
Οι Gruba, Mikhaylov και Morozov σταμάτησαν να εργάζονται επειδή θεώρησαν ότι δικαιούνται γονική άδεια, και στη συνέχεια απώλεσαν τις δουλειές τους, ενώ ο κ. Marintsev απολύθηκε για λόγους υγείας. Οι προσφυγές κατά αυτών των αποφάσεων απορρίφθηκαν από τα δικαστήρια. Στην περίπτωση του κ. Morozov, ο εισαγγελέας συμμετείχε στην ακροαματική διαδικασία του αστικού δικαστηρίου και εξέφρασε την άποψη ότι οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος – σχετικά με την άρνηση χορήγησης γονικής άδειας και την απόλυση του – έπρεπε να απορριφθούν.
Βασιζόμενοι στο άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 (δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν ότι η απόρριψη του αιτήματος να τους χορηγηθεί γονική άδεια ισοδυναμούσε με διάκριση λόγω φύλου.
Επιπλέον, στηριζόμενοι στο άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση) ο κ. Morozov (αριθ. προσφ. 22165/12) παραπονέθηκε για τη συμμετοχή του εισαγγελέα στην δίκη του.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το άρθρο 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8
Κατά το ΕΔΔΑ τα στερεότυπα των φύλων, όπως η αντίληψη για τις γυναίκες, ως βασικών φροντιστών των παιδιών και για τους άνδρες ως των ατόμων που φέρνουν τα χρήματα στο σπίτι, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν επαρκώς τη διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά το δικαίωμα στη γονική άδεια. Όσον αφορά το επιχείρημα ότι οι προσφεύγοντες, όταν διορίστηκαν ως αστυνομικοί, είχαν αποδεχθεί τους περιορισμούς των δικαιωμάτων τους το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η υπογραφή τους στη σύμβαση εργασίας τους δεν μπορούσε να εξομοιωθεί με παραίτηση από το δικαίωμα να μην υφίστανται διακρίσεις λόγω φύλου.
Το Δικαστήριο δέχθηκε ότι η διατήρηση της επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας της αστυνομίας ήταν θεμιτός στόχος ο οποίος θα μπορούσε να δικαιολογήσει ορισμένους περιορισμούς στα δικαιώματα των αστυνομικών οργάνων. Ωστόσο, δεν πείστηκε ότι μια εγγενής απαίτηση της αστυνομικής υπηρεσίας ήταν ο αποκλεισμός της γονικής άδειας. Ήταν σημαντικό ότι το δικαίωμα γονικής άδειας εξαρτάται από το φύλο του αστυνομικού αντί για τη θέση τους στην αστυνομική δύναμη, τη διαθεσιμότητα ενός αντικαταστάτη ή οποιουδήποτε άλλων περιστάσεων που σχετίζονται με τη λειτουργική αποτελεσματικότητα της αστυνομίας. Πράγματι, οι γυναίκες αστυνομικοί είχαν άνευ όρων δικαίωμα γονικής άδειας και ο περιορισμός αφορούσε μόνον άνδρες αστυνομικούς.
Οι εγχώριες αρχές αρνούμενες να χορηγήσουν γονική άδεια στους τέσσερις προσφεύγοντες, είχαν αποτύχει να εξισορροπήσουν το νόμιμο συμφέρον για τη διασφάλιση της λειτουργικής αποτελεσματικότητας της αστυνομίας αφενός, και αφετέρου, του δικαιώματος των προσφευγόντων να μην υφίστανται διακρίσεις λόγω του γένους. Επιπλέον, το αίτημα γονικής άδειας των Mikhaylov και Morozov είχε απορριφθεί παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες τους δεν ήταν σε κατάσταση να φροντίσουν τα παιδιά τους.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαφορά μεταχείρισης μεταξύ γυναικών και ανδρών αστυνομικών όσων αφορά το δικαίωμα γονικής άδειας δεν ήταν δικαιολογημένη και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ανερχόταν σε φυλετική διάκριση σε συνδυασμό με την οικογενειακή ζωή.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 14 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 8 για κάθε προσφεύγοντα.
Άρθρο 6 § 1
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ενώ ο εισαγγελέας είχε νόμιμο δικαίωμα σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία να συμμετάσχει στην συζήτηση της υπόθεσης στο ακροατήριο, η συγκεκριμένη περίπτωση δεν είχε παρουσιάσει ειδικές περιστάσεις σχετικά με την προστασία ευάλωτων προσώπων ή κρατικών συμφερόντων που να μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια τέτοια παρέμβαση. Το δικαστήριο δεν διαπίστωσε κανένα λόγο να υποθέσει τι επίδραση είχε η παρέμβαση του εισαγγελέα στη πορεία της διαδικασίας. Ωστόσο, διαπίστωσε ότι η απλή επανάληψη των επιχειρημάτων του Υπουργείου Εσωτερικών από τον εισαγγελέα δεν είχε νόημα, εκτός αν είχε ως στόχο την ενίσχυση της θέσης του Υπουργείου Εσωτερικών και έτσι θα επηρέαζε το δικαστήριο υπέρ του.
Το ΕΔΔΑ κατέληξε επομένως στο συμπέρασμα ότι στο ρωσικό πλαίσιο η αρχή της ισότητας των όπλων, η οποία απαιτούσε δίκαιη ισορροπία μεταξύ των μερών, δεν εφαρμόστηκε. Υπήρξε λοιπόν παραβίαση του δικαιώματος δίκαιης δίκης (άρθρο 6 § 1) σε σχέση με τον κ. Morozov (αριθ. προσφ. 22165/12).
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο επιδίκασε ποσό 1.196 ευρώ στον κ. Mikhaylov για αποζημίωση, ποσά: 7.500 ευρώ στον κ. Gruba, 7.500 ευρώ στον κ. Mikhaylov, 1.000 ευρώ στον κ. Marintsev και 5.500 ευρώ στον κ. Morozov, για ηθική βλάβη και ποσά 1.200 ευρώ στον κ. Gruba, 145 ευρώ στον κ. Marintsev, 4.150 ευρώ στον κ. Mikhaylov και 406 ευρώ στον κ. Morozov για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
