«Εφιαλτικά μέτρα» τα αντιστάθμισης του προβλήματος, όπως 30% μείωση συντάξεων, αύξηση κατά επτά μονάδες των εισφορών, συνταξιοδότηση στο 73ο έτος της ηλικίας.
Σε διαρκή πίεση θα παραμένει το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας για πολλές δεκαετίες, εξαιτίας των διαρκώς επιδεινούμενων στοιχείων του δημογραφικού προβλήματος της χώρας. Οι επανηλλειμμένες μειώσεις των συντάξεων και οι αυξήσεις των ορίων συνταξιοδότησης καθίστανται – σε βάθος χρόνου – ανενεργές, εφόσον δεν βρεθούν λύσεις στο οξυμένο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας.
Ενδεικτικό της επιδείνωσης που θα επιφέρει το δημογραφικό πρόβλημα στο ασφαλιστικό, είναι το στοιχείο σύμφωνα με το οποίο – το 2070 – για κάθε ένα άτομο ηλικίας άνω των 65 ετών, θα αντιστοιχούν 1,7 άτομα σε ηλικία εργασίας. Αυτός μάλιστα είναι ένας από τους λόγους που επικαλείται η κυβέρνηση για την αλλαγή που επιφέρει στην επικουρική ασφάλιση.
Η κατάρρευση της σχέσης συνταξιούχων – ασφαλισμένων, σε συνδυασμό την εκρηκτική άνοδο των ελαστικών μορφών απασχόλησης, απομειώνουν σημαντικά τα έσοδα της κοινωνικής ασφάλισης. Μόνο από τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης οι απώλειες φθάνουν τα 2,5 δισ. ευρώ ετησίως.
Τη δραματική επιδείνωση των δημογραφικών στοιχείων της χώρας καταγράφουν τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ μελέτη του πανεπιστημιακού κ. Σ. Ρομπόλη (ομότιμου καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου) και του αναλογιστή κ. Β. Μπέτση (διδάκτορα στο ίδιο πανεπιστήμιο) που προβάλει τα σημερινά στοιχεία στο έτος 2070.
Oι δύο επώδυνες λύσεις
Η μελέτη εκτιμά ότι μόνο για την χρηματοδότηση της επιβάρυνσης του συστήματος, εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, υπάρχουν δύο – εξαιρετικά επώδυνες – λύσεις:
Πρώτον, είτε θα βρεθούν επιπλέον πρόσθετοι πόροι ύψους 0,5% του ΑΕΠ.
Δεύτερον, να ληφθούν «εφιαλτικά μέτρα» όπως η μείωση των συντάξεων κατά 30%, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 73 έτη έως το 2060, η αύξηση των εισφορών από 20% που είναι σήμερα, σε 27%.
Σύμφωνα με τη μελέτη, το εργατικό δυναμικό της Ελλάδας – υπό τις σημερινές δημογραφικές συνθήκες – εκτιμάται ότι το έτος 2070 θα διαμορφωθεί στα 3,201 εκατ. άτομα από 4,656 εκατ. άτομα που ήταν τον Μάρτιο του 2020, ενώ ο αριθμός των συνταξιούχων θα διαμορφωθεί στα 2,820 εκατ. συνταξιούχους από 2,494 εκατ. συνταξιούχους που ήταν τον Μάιο του 2020.
Με λίγα λόγια εκτιμάται ότι «το 2070 το εργατικό δυναμικό θα μειωθεί σε σχέση με το 2020 κατά 31%, ενώ οι συνταξιούχοι θα αυξηθούν κατά 13% σε σχέση με το 2020».
«Το γεγονός αυτό επηρεάζει σημαντικά, μεταξύ των άλλων, τομείς όπως είναι η υγειονομική περίθαλψη και η κοινωνική ασφάλιση», εκτιμούν οι δύο ερευνητές.
Τι δείχνουν οι προβολές έως το 2070
Τα πρόσφατα στοιχεία για τη δραματική επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας, καταγράφουν μια εφιαλτική εικόνα συνεχούς γήρανσης και μείωσης του πληθυσμού έως το 2070. Στις προβολές των στοιχείων του 2019, εκτιμάται ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2030 θα είναι 10.303.200 άτομα, και το 2070, στα 8.603.587 άτομα.
Ο πληθυσμός της χώρας μας εκτός από μειωμένος, εμφανίζεται και εξαιρετικά γηρασμένος. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων από 34,6 το 2019 υπολογίζεται σε 59,9 το 2070. Που σημαίνει ότι για κάθε ένα άτομο ηλικίας άνω των 65 ετών θα αντιστοιχούν 1,7 άτομα σε ενεργή εργασιακά ηλικία.
Πέραν των άλλων τεραστίων προβλημάτων που σημαίνει μία κοινωνία που συνεχώς γερνάει, η χώρα είναι βέβαιο ότι τις επόμενες δεκαετίες – εξαιτίας του δημογραφικού – θα αντιμετωπίσει σοβαρά πολιτικά και οικονομικά αδιέξοδα.
Η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με την έξαρση των ελαστικών μορφών απασχόλησης αποτελούν την ενεργή νάρκη στα θεμέλια του ασφαλιστικού συστήματος.
Από το 2011 ο πληθυσμός της χώρας συνεχώς μειώνεται, διαπίστωσε ο υπουργός παραθέτοντας μια σειρά επιπτώσεων που επιφέρει το γεγονός αυτό στην αγορά εργασίας και στο ασφαλιστικό σύστημα. Ορισμένες από αυτές είναι η μείωση του συνολικού εργατικού δυναμικού και η δημιουργία συνθηκών ανισορροπίας στην πλευρά της προσφοράς εργασίας, όπως και η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας των εργαζομένων. Δραματική αύξηση στις συνταξιοδοτικές και τις δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ενώ η μείωση του εργατικού δυναμικού δημιουργεί περαιτέρω προβλήματα χρηματοδότησης του συστήματος.
Σε παλαιότερες μελέτες τους οι ίδιοι ερευνητές είχαν εκτιμήσει ότι «για την κάλυψη του ελλείμματος που προκαλεί το δημογραφικό πρόβλημα απαιτείται επιπλέον μείωση των συντάξεων κατά 30%, απλώς μόνο για να διατηρηθεί εν ζωή το ασφαλιστικό σύστημα».
Οικονομική ασφυξία
Ως λόγοι για την οικονομική ασφυξία του συστήματος προσδιορίζονται η γήρανση του ενεργού πληθυσμού, αλλά και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Πέραν αυτών σημαντική είναι η επιβάρυνση από την ραγδαία αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, που κόβει έσοδα από τα ασφαλιστικά ταμεία.
Η επιβάρυνση του ασφαλιστικού συστήματος εξαιτίας του δημογραφικού προβλήματος υπολογίζεται στα 49,5 δισ. ευρώ μέχρι το 2065. Ενώ οι ετήσιες απώλειες ασφαλιστικών εισφορών λόγω της πλήρους κυριαρχίας των ελαστικών μορφών απασχόλησης στην αγορά εργασίας, φθάνουν τα 2,5 δισ. ευρώ.
Η μελέτη για το δημογραφικό εκτιμά ότι το προσδόκιμο ζωής θα αυξάνεται μέχρι το 2065. Θεωρεί όλες τις άλλες οικονομικές και δημογραφικές παραμέτρους σταθερές. Στην περίπτωση αυτή το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, εκτιμάται ότι θα επιβαρυνθεί, μόνο εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, κατά 49,4 δισ. ευρώ.
Δηλαδή, η αναλογιστική υποχρέωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης θα αυξηθεί κατά 49,4 δισ. ευρώ. Ως εκ τούτου για την χρηματοδότηση της επιβάρυνσης του συστήματος, εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, θα πρέπει να βρεθούν επιπλέον πρόσθετοι πόροι ύψους 0,5% του ΑΕΠ. Διαφορετικά απαιτούνται εφιαλτικά μέτρα όπως η μείωση των συντάξεων κατά 30%, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 73 έτη έως το 2060 η αύξηση των εισφορών για την κύρια σύνταξη από 20% που είναι σήμερα σε 27%.
