Αλλαγές στις διαδικασίες επιστροφής και απελάσεων των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στη χώρα – μείωση του χρονικού διαστήματος οικειοθελούς αναχώρησης – καθορισμός των ενδίκων μέσων κατά των αποφάσεων επιστροφών
Κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο για την «Αναμόρφωση διαδικασιών απελάσεων και επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών, ζητήματα αδειών διαμονής και διαδικασιών χορήγησης διεθνούς προστασίας και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη».
Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, βασικός πυλώνας του προτεινόμενου νομοσχεδίου είναι η αποσαφήνιση και η αυστηροποίηση των διαδικασιών απελάσεων και επιστροφών με σκοπό την απομάκρυνση από τη χώρα όσων δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας. Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο επιδιώκεται να εξαλειφθούν αρρυθμίες του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου, τις οποίες εκμεταλλεύονται πολίτες τρίτων χωρών ώστε να παραμένουν παρανόμως στη χώρα.
Τα βασικά σημεία νομοσχεδίου είναι:
– Η εφαρμογή των διαδικασιών απέλασης στους συλληφθέντες στα σύνορα και όχι των διαδικασιών επιστροφής, πάντα εντός του νομοθετικού πλαισίου της Ε.Ε. Πιο συγκεκριμένα, σε αλλοδαπό που εισέρχεται στη χώρα από μη θεσμοθετημένα σημεία διέλευσης και συλλαμβάνεται, εκδίδεται απόφαση απέλασης η οποία εφαρμόζεται από τις αστυνομικές αρχές άμεσα, σε περίπτωση που ο αλλοδαπός δεν αιτηθεί άσυλο είτε, αν υποβάλλει αίτημα ασύλου, μετά την απόρριψη του αιτήματός του.
Στην περίπτωση απέλασης ο αλλοδαπός που κρίνεται ύποπτος φυγής ή επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη ή αποφεύγει ή παρεμποδίζει την προετοιμασία της αναχώρησης του ή τη διαδικασία απομάκρυνσης του κρατείται μέχρι την απομάκρυνσή του από τη Χώρα. Η απέλαση διατάσσεται μόνο από τις Αστυνομικές Αρχές, εν αντιθέσει με την επιστροφή που διατάσσεται και από αρμόδιες αρχές ασύλου και μετανάστευσης. Σημειώνεται δε ότι η απέλαση αφορά αλλοδαπούς εν γένει, ενώ η επιστροφή αφορά υπήκοο τρίτης χώρας (όχι πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
– Η μείωση του χρονικού διαστήματος οικειοθελούς αναχώρησης και η αυστηροποίηση των διατάξεων που αφορούν τη δυνατότητα παράτασης του διαστήματος οικειοθελούς αναχώρησης.
– Ο σαφής καθορισμός των ενδίκων μέσων κατά των αποφάσεων επιστροφών και του πλαισίου που αυτά δύναται να ασκηθούν για να μη γίνεται καταχρηστική άσκησή τους.
– Καθορίζονται οι προϋποθέσεις δραστηριοποίησης ελληνικών και διεθνών εθελοντικών οργανώσεων, οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) σε χώρο αρμοδιότητας του Λιμενικού Σώματος και της Ελληνικής Ακτοφυλακής ώστε να εξασφαλίζεται αφενός η αποτροπή ατυχημάτων στη θάλασσα και αφετέρου να επιτυγχάνεται η αποτελεσματικότερη φύλαξη των συνόρων της χώρας. Καθορίζεται το πλαίσιο δραστηριοποίησης καθώς και οι προβλεπόμενες ποινές, σε περίπτωση παράβασης.
– Ο εκσυγχρονισμός της διαδικασίας επίδοσης των απορριπτικών αποφάσεων για χορήγηση ή για ανάκληση των αδειών διαμονής, με χρήση ψηφιακών τεχνολογιών.
– Η εισαγωγή νέου τύπου εθνικής θεώρησης εισόδου που παρέχει τη δυνατότητα προσωρινής, έως 12 μήνες, διαμονής στην Ελλάδα, σε πολίτες τρίτων χωρών οι οποίοι εργάζονται εξ΄ αποστάσεως με τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας με εργοδότες ή πελάτες εκτός Ελλάδας (ψηφιακοί νομάδες/digital nomads) και πρόβλεψη για μετατροπή της εθνικής θεώρησης σε άδεια διαμονής υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Στόχος της προτεινόμενης ρύθμισης είναι η προσέλκυση ψηφιακών νομάδων στη χώρα, ενός θεσμού με θετικό οικονομικό αποτύπωμα.
– Η εισαγωγή πρόβλεψης για επενδυτική κινητικότητα καθώς παρέχεται η δυνατότητα εναλλακτικής αξιοποίησης του επενδυτικού κεφαλαίου, βάσει του οποίου έχει χορηγηθεί άδεια διαμονής, σε άλλη επένδυση (π.χ. αγορά ακινήτου) χωρίς να απολεσθεί το δικαίωμα νόμιμης διαμονής και να υφίσταται υποχρέωση αναχώρησης από τη χώρα προκειμένου να εκδοθεί νέα θεώρηση εισόδου.
– Η απλοποίηση των κατηγοριών των δομών φιλοξενίας, οι οποίες από 6 μειώνονται σε 3. Οι δομές πλέον θα είναι τα ΚΥΤ (Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης), οι ΚΕΔ (Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές) και οι Ελεγχόμενες Δομές Φιλοξενίας.
– Η κάλυψη αναγκών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας και στην κοινωνική ασφάλιση ασυνόδευτων ανηλίκων, των οποίων η αίτηση διεθνούς προστασίας έχει μεν απορριφθεί αλλά στην περίπτωσή τους δεν μπορεί να εκδοθεί απόφαση επιστροφής ή να εκτελεστεί αυτή δια της απομάκρυνσής τους από τη χώρα.
Πιο αναλυτικά σύμφωνα στο Σχέδιο Νόμου προβλέπονται τα εξής:
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’
Ρυθμίζονται ζητήματα απελάσεων και επιστροφών υπηκόων τρίτων χωρών η παραμονή των οποίων κρίνεται παράνομη στη χώρα (αποσαφήνιση του πεδίου εφαρμογής των νόμων 3386/2005 και 3907/2011 αντίστοιχα, διαδικασία έκδοσης απόφασης επιστροφής σε περίπτωση απόρριψης αίτησης διεθνούς προστασίας ή διακοπής εξέτασης του αιτήματος του άρθρου 81 του ν. 4636/2019 ή ανάκλησης καθεστώτος διεθνούς προστασίας, χορήγηση αυτοτελούς άδειας διαμονής για λόγους φιλευσπλαχνίας, ανθρωπιστικούς ή άλλους λόγους μόνο με τις προϋποθέσεις του άρθρου 19Α του ν.4251/2014, σύντμηση του χρονικού διαστήματος για την οικειοθελή αναχώρηση και αυστηροποίηση των προϋποθέσεων για τη χορήγηση σχετικής παράτασης κ.λπ.).
Επιπλέον, ρυθμίζονται θέματα αδειοδότησης των ειδικών εγκαταστάσεων κράτησης υπηκόων τρίτων χωρών που λειτουργούν εντός των κλειστών Ελεγχόμενων Δομών, με εφαρμογή των διατάξεων της παρ. 3 του άρθρου 16 του ν.4375/2016. (άρθρα 1 – 7)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’
Επέρχονται τροποποιήσεις στον Κώδικα Μετανάστευσης και Ασύλου (ν.4251/2014) για επιμέρους ζητήματα [επίδοση αδειών διαμονής και απορριπτικών αποφάσεων εντός της τιθέμενης προθεσμίας και με τη χρήση Τεχνολογιών και Πληροφορικής (Τ.Π.Ε.), ανάπτυξη ηλεκτρονικής εφαρμογής, προσβάσιμης μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr-ΕΨΠ), θέσπιση ειδικών προθεσμιών για την υποβολή αίτησης θεραπείας κατά αποφάσεων που εκδίδονται κατ’ εφαρμογή του ν.4251/2014 και την έκδοση απόφασης επί αυτών).
Επιπλέον:
-Επανακαθορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση αδειών διαμονής σε πολίτες τρίτων χωρών για επενδυτική δραστηριότητα (εντολείς εμβασμάτων, ρευστοποίηση επένδυσης για την πραγματοποίηση νέας, πραγματοποίηση επένδυσης σε περισσότερες της μιας από τις προβλεπόμενες διακριτές κατηγορίες επενδύσεων κ.λπ.).
-Θεσπίζεται η χορήγηση άδειας διαμονής σε πολίτες τρίτων χωρών (αυτοαπασχολούμενους, ελεύθερους επαγγελματίες ή μισθωτούς), οι οποίοι εργάζονται εξ αποστάσεως με τη χρήση Τ.Π.Ε. με εργοδότες ή πελάτες εκτός Ελλάδας (ψηφιακοί νομάδες), για χρονική περίοδο έως δώδεκα (12) μήνες. Προβλέπονται οι λοιπές προϋποθέσεις, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και το ύψος του τέλους εθνικής θεώρησης (75 ευρώ) καθώς και του παράβολου του συντηρούντος και των μελών της οικογένειάς του (κατά βάση 1.000 ευρώ).
-Προβλέπεται ρητά η χορήγηση άπαξ άδειας διαμονής για εξαιρετικούς λόγους, η οποία μπορεί να ανανεώνεται κατά τα ισχύοντα στο άρθρο 19 του ν.4251/2014.
-Επεκτείνεται η δυνατότητα ανανέωσης άδειας διαμονής σε πολίτες τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα με άδεια διαμονής στη χώρα και λαμβάνουν σύνταξη από ελληνικό δημόσιο ασφαλιστικό φορέα (ισχύει μόνο για συντάξεις γήρατος). (άρθρα 8 -15)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’
Επέρχονται μεταβολές στο νομοθετικό πλαίσιο χορήγησης διεθνούς προστασίας σε υπήκοο τρίτης χώρας ή ανιθαγενή (ν.4636/2019), οι κυριότερες εκ των οποίων αναφέρονται:
-στη μη χορήγηση καθεστώτος πρόσφυγα σε πρόσωπα που συνιστούν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια ή την κοινωνία της χώρας, λόγω τελεσίδικης καταδικαστικής απόφασης για τη διάπραξη ιδιαίτερα σοβαρών αδικημάτων,
-στον ορισμό των αρμοδίων αποφαινόμενων αρχών και των αρμοδίων αρχών για τη χορήγηση ταξιδιωτικών εγγράφων, τα οποία προβλέπεται ότι χορηγούνται και στους αιτούντες διεθνή προστασία, εφόσον υφίστανται αποδεδειγμένα σοβαροί λόγοι υγείας που απαιτούν τη μετάβασή τους στο εξωτερικό, εκτός αν συντρέχουν λόγοι εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης,
-στους όρους και στις προϋποθέσεις χορήγησης αδειών διαμονής σε δικαιούχους διεθνούς προστασίας (άσυλο, επικουρική προστασία) και σε μέλη της οικογένειάς τους (με κ.υ.α. καθορίζονται η διαδικασία, ο τύπος και οι προδιαγραφές των αδειών κ.λπ.),
-στην επιβολή προστίμου, ύψους 150 ευρώ, για την υποβολή εκπρόθεσμης, χωρίς αιτιολογία, αίτησης για τη χορήγηση άδειας διαμονής (με κ.υ.α. καθορίζονται το αρμόδιο όργανο και η διαδικασία βεβαίωσης αυτού),
-στην κατ’ εξαίρεση διατήρηση ενεργού του Προσωρινού Αριθμού Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (Π.Α.Α.Υ.Π.Α.) έως την εκτέλεση της απόφασης επιστροφής ή την ενηλικίωση ασυνόδευτων ανηλίκων και την μέχρι τότε δυνατότητα πρόσβασης αυτών στις υπηρεσίες υγείας,
-στην αύξηση της διάρκειας ισχύος του δελτίου αιτούντος διεθνή προστασία από έξι (6) σε δώδεκα (12) μήνες,
-στην υποχρέωση καταβολής παράβολου, ύψους 100 ευρώ, για την υποβολή κάθε μεταγενέστερης αίτησης διεθνούς προστασίας. (άρθρα 16 – 25)
ΚΕΦΑΛΑΙΑ Δ – Ζ
Ρυθμίζονται θέματα οργάνωσης και λειτουργίας των Υπηρεσιών του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου καθώς και λοιπά θέματα αρμοδιότητάς του. Ειδικότερα:
1.α. Επανακαθορίζονται τα καθήκοντα των Διοικητών της Υπηρεσίας Ασύλου και της ΥΠ.Υ.Τ. καθώς και του Διοικητικού Διευθυντή της Κεντρικής Διοικητικής Υπηρεσίας της Αρχής Προσφυγών.
β. Επαναπροσδιορίζονται οι Περιφερειακές Υπηρεσίες της ΥΠ.Υ.Τ., στις οποίες, εκτός από τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (Κ.Υ.Τ.), περιλαμβάνονται οι Ελεγχόμενες Δομές Προσωρινής Φιλοξενίας αιτούντων άσυλο και οι Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές (Κ.Ε.Δ.), Οι λοιπές υφιστάμενες δομές καταργούνται.
γ. Προβλέπεται η λειτουργία, στις προαναφερόμενες δομές, διακριτών χώρων για την παραμονή υπηκόων τρίτων χωρών ή ανιθαγενών που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.
δ. Αναλαμβάνεται από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου η άσκηση της αρμοδιότητας για την εγκατάσταση και λειτουργία κυλικείων και καταστημάτων εντός των εν λόγω δομών, σε περίπτωση άρνησης του οικείου δήμου, τα δε έσοδα της σχετικής δημοπρασίας περιέρχονται στον κρατικό προϋπολογισμό (σήμερα, αποτελούν έσοδα των δήμων).
ε. Ρυθμίζονται θέματα σχετικά με τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων του πολυετούς Εθνικού Προγράμματος. (άρθρα 26-33)
2.α. Επανακαθορίζεται ο σκοπός του «Ταμείου Αλληλεγγύης» που λειτουργεί στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων (άρθρο 196 του ν.4662/2020) και εξειδικεύονται οι δικαιούχοι χρηματοδότησης (ο.τ.α., ν.π.δ.δ. αυτών καθώς και ν.π.ι.δ. το μετοχικό κεφάλαιο των οποίων ανήκει κατά πλειοψηφία στους ο.τ.α.), στο πλαίσιο στήριξης των τοπικών κοινωνιών που επιβαρύνονται από μεταναστευτικές ροές.
β. Επιτρέπεται η χορήγηση Προσωρινού Αριθμού Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (Π.Α.Α.Υ.Π.Α.) και η πρόσβαση στις οριζόμενες υπηρεσίες υγείας, στους αιτούντες διεθνή προστασία πριν την 1/11/2019 (ημερομηνία έναρξης ισχύος του άρθρου 55 του ν.4636/2019), για το διάστημα μέχρι την ολοκλήρωση εξέτασης του αιτήματος τους.
γ. Καταβάλλεται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) το προβλεπόμενο ειδικό επίδομα για το προσωπικό που αποσπάται ή μετακινείται στην Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού και Διαχείρισης Προγραμμάτων Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας και άλλων πόρων (κατά τα ισχύοντα, βαρύνει ρητά το εθνικό σκέλος του Π.Δ.Ε.).
δ. Τίθενται οι προϋποθέσεις για τη δραστηριοποίηση σε χώρο αρμοδιότητας Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ.) των εθελοντικών οργανώσεων, των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), προσδιορίζονται δε οι διοικητικές και ποινικές κυρώσεις, σε περίπτωση παράβασης αυτών. Με κ.υ.α. ρυθμίζονται όλα τα ειδικότερα ζητήματα (διαδικασία και όργανα επιβολής διοικητικών προστίμων κ.λπ.). (άρθρα 34 – 41)
3, Περιλαμβάνονται μεταβατικής ισχύος διατάξεις καθώς και οι καταργούμενες διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας και ορίζεται ο χρόνος έναρξης ισχύος του υπό ψήφιση νόμου. Μεταξύ άλλων, ρυθμίζονται ειδικά, η χορήγηση αδειών διαμονής για εξαιρετικούς λόγους / ανθρωπιστικούς λόγους και η εξέταση αιτήσεων θεραπείας βάσει του ν.4251/2014, ενώ καταργείται η χορήγηση άδειας διαμονής κατ’ εφαρμογή του άρθρου 13α του ιδίου νόμου (απασχόληση παράτυπα διαμενόντων πολιτών τρίτων χωρών στην αγροτική οικονομία). (άρθρα 42 – 44)
