Υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί η απόφαση Μπάιντεν να εγκαταλείψει το Αφγανιστάν να αποδειχθεί μοιραία για την προσπάθειά του να «αναστήσει» τη Δύση
Η σπουδή της κυβέρνησης Μπάιντεν για πλήρη αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν συνοδεύτηκε από έντονη κριτική, τόσο εντός όσο και εκτός ΗΠΑ. Οσοι, δε, από τους συμμάχους της Ουάσιγκτον συμμετείχαν στις επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν, νιώθουν απογοητευμένοι και προδομένοι, σε σημείο που ακόμη και Βρετανοί υπουργοί κατακρίνουν ανοιχτά την απόφαση του προέδρου Μπάιντεν. Την ίδια στιγμή η Ευρώπη αντιλαμβάνεται πόσο εξαρτάται από τις ΗΠΑ και πόσο ο Λευκός Οίκος μπορεί να αγνοήσει τις ευρωπαϊκές ανησυχίες, όταν λάβει μια σημαντική απόφαση.
Ως εκ τούτου, δεν χωρά αμφιβολία ότι η βιασύνη για αποχώρηση, αντιμετωπίζεται ως ένα σημαντικό πλήγμα στην αξιοπιστία των ΗΠΑ ως εταίρου, αλλά και ως θιασώτη της ηθικής σε θέματα διεθνούς συνεργασίας και παρέμβασης. «H Αμερική επέστρεψε», διαβεβαίωσε στις αρχές του καλοκαιριού ο Μπάιντεν στις Βρυξέλλες τους Ευρωπαίους συμμάχους του, που είχαν ταλαιπωρηθεί από το «Πρώτα η Αμερική» της τετραετίας Τραμπ.
Πολλοί διέκριναν με ενθουσιασμό ως στρατηγική επιλογή των ΗΠΑ την ανασύσταση της Δύσης, όπως την γνωρίζαμε πριν την πτώση του τοίχους του Βερολίνου. Στο αφήγημα αυτό στηρίζεται εν μέρει και η Ελλάδα για την αντιμετώπιση της αναθεωρητικής πολιτικής της Αγκυρας. Αντ΄ αυτού, ο Αμερικανός πρόεδρος προτίμησε στο Αφγανιστάν να προτάξει τους εσωτερικούς πολιτικούς λόγους, που τον οδήγησαν τελικά να αποφασίσει την απόσυρση.
Εξευτελιστικό τέλος
Η επιστροφή των Ταλιμπάν, λοιπόν, έφερε χαμόγελα σε Ρωσία και Κίνα, που αντιλαμβάνονται ότι δύσκολα η δυτική πολεμική μηχανή θα συσπειρωθεί σύντομα για την ανάληψη οποιασδήποτε δράσης στην περιοχή. Ποιος πραγματικά πιστεύει ότι η Ταιβάν, για παράδειγμα, μπορεί να βασιστεί σε ουσιαστική στρατιωτική συνδρομή από τη Δύση αν δεχτεί επίθεση από το Πεκίνο; Το εξευτελιστικό τέλος της Αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν, δικαίως, λοιπόν, προκάλεσε ανησυχίες για μια εξωτερική πολιτική «Πρώτα η Αμερική» και η χαοτική πτώση της Καμπούλ υπονόμευσε τις διακηρύξεις Μπάιντεν για αποκατάσταση της αμερικανικής συνεργασίας στις εξωτερικές σχέσεις.
Πλήγμα δέχτηκε και η ρητορική του Αμερικανού προέδρου, για την ανάδειξη της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως κεντρικού πυλώνα άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Πόσο τοις μετρητοίς μπορεί πλέον να λάβει η Τουρκία τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ για την προστασία των γυναικών από την αποχώρηση της Αγκυρας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης;
Οι Ταλιμπάν «πονοκέφαλος» για Πεκίνο και Μόσχα
Αλλά και η Κίνα, πέρα από την ικανοποίηση για την αποτυχία της Δύσης, έχει λόγους για να ανησυχεί από την επιστροφή των Ταλιμπάν. Παρόλο που το Πεκίνο έχει πλέον την δυνατότητα να επεκτείνει την επιρροή του στην Καμπούλ, έχει λόγους να ανησυχεί για τη δική της μουσουλμανική μειονότητα.
Συνορεύοντας με το Αφγανιστάν, το τελευταίο που χρειάζεται η Κίνα είναι η επιδίωξη των ισλαμικών τρομοκρατών για χρήση του Αφγανιστάν ως ορμητηρίου κατά του Πεκίνο. Δεν προκαλεί, λοιπόν εντύπωση, η απροθυμία της κινεζικής διπλωματίας να προσεγγίσει για την ώρα τους Ταλιμπάν, παρόλο που διατηρεί ανοικτή την τοπική της Πρεσβεία.
Αλλά και η Ρωσία και το Πακιστάν δεν βλέπουν με καλό μάτι μία επιστροφή στο 1996, με τη διεθνή τρομοκρατία να βρίσκει ανανεωμένο καταφύγιο. Τυχόν αυξανόμενη αναταραχή στην περιοχή θα έχει αποφασιστικά αρνητικές συνέπειες και αμφότερες ευελπιστούν σε ασφάλεια μεγάλου μέρους της Κεντρικής Ασίας. Ειδικά η Μόσχα αντιμετωπίζει ενεργητικά την αναταραχή στην περιοχή, πολλά από τα κράτη της οποίας είναι σύμμαχοι, μεταφέροντας άρματα μάχης στα σύνορα Τατζικιστάν-Αφγανιστάν για ασκήσεις που αποσκοπούσαν στην επίδειξη της αποφασιστικότητάς τους να αποτρέψουν τυχόν διαρροές από την κατάρρευση του Αφγανιστάν.
Κρίσιμες οι σχέσεις των ΗΠΑ με τους συμμάχους τους
Βραχυπρόθεσμα, λοιπόν, οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν ωφελούν τους αντιπάλους της Δύσης. Αυτό όμως που πραγματικά έχει σημασία μακροπρόθεσμα είναι πως η κρίση στο Αφγανιστάν θα επηρεάσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τους συμμάχους τους.
Αυτό θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα έμπρακτα μηνύματα που θα εκπέμψει το αμέσως επόμενο διάσημα η διακυβέρνηση Μπάιντεν προς τις χώρες του ΝΑΤΟ, το Ισραήλ, την Ταϊβάν, την Ιαπωνία, την Νότια Κορέα και κάθε άλλη προκείμενη χώρα, που πιθανά αντιμετωπίζει ήδη τις ΗΠΑ ως λιγότερο αξιόπιστο εταίρο.
Αν τα μηνύματα είναι συγκεχυμένα ή διφορούμενα, τότε η απόφαση του Μπάιντεν να εγκαταλείψει το Αφγανιστάν θα αποδειχθεί μοιραία για την προσπάθειά του να «αναστήσει» τη Δύση, που θα νεκρωθεί εγκεφαλικά πριν καν αρχίσει.
* Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι διεθνολόγος, ερευνητής τμήματος Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών ΕΚΠΑ
https://www.imerisia.gr/opinions/20703_talimpan-i-megali-epistrofi-pligma-stin-axiopistia-ton-ipa
