*Ο Γιώργος Δ. Χριστόπουλος είναι Φοροτεχνικός – οικονομολόγος με συγγραφική και διδακτική εμπειρία. Εκπρόσωπος τύπου και δημοσίων σχέσεων της ΠΟΦΕΕ, υπεύθυνος της επιστημονικής ομάδας της ΕΦΕΕΑ, φοροτεχνικός σύμβουλος της Ομοσπονδίας Βενζινοπωλών Ελλάδος, επιστημονικός συνεργάτης του Taxheaven, μέλος της «mental Group Γ. Χριστόπουλος και Συνεργάτες», τ. καθηγητής ΤΕΙ.
g.christopoulos@mental.gr
Το θέμα που αφορά μεγάλο αριθμό συνταξιούχων που έχουν προσφύγει και πιθανώς δεν έχουν επικαλεστεί την παραγραφή, ανέδειξα την (Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου) στην εκπομπή του Γιώργου Αυτιά στο ΣΚΑΪ, (δείτε το σχετικό video).
Πρόκειται για συνταξιούχους οι οποίοι εντός του 2013 έλαβαν με καθυστέρηση συντάξεις ή μισθωτούς που έλαβαν αμοιβές για προηγούμενα οικονομικά έτη λόγω οικονομικής αδυναμίας των επιχειρήσεων που εργάζονταν, με βάση δικαστικές αποφάσεις και κάποιοι από τις κατηγορίες αυτές δεν τις δήλωσαν στο έτος 2014.
Έτσι για όσους διαρκεί και ακόμη δεν έληξε η επιδικία στη ΔΕΔ, ή σε διοικητικό δικαστήριο, είναι εγκλωβισμένοι γιατί όπως προανέφερα, δεν έγινε στην προσφυγή επίκληση της παραγραφής, με αποτέλεσμα η αρχή (ΔΕΔ ή και το φορολογικό δικαστήριο) δεν λαμβάνει αυτεπάγγελτα την παραγραφή σύμφωνα με το νόμο και τη νομολογία (βλ. σχ. πιο κάτω).
Συνεπώς βρίσκονται στο αέρα και τους ακολουθούν οι εκκρεμότητες από την πράξη επιβολής φόρου με προσαυξήσεις που δεν μπορούν να διαγραφούν οίκοθεν από την Εφορία τους.
Το ιστορικό:
«Πιο συγκεκριμένα, (βλ. σχ. «Έλεγχοι από τις ΔΟΥ για μη δήλωση αναδρομικών του έτους 2013»), όπως προέκυψε από στοιχεία που είχε στην διάθεσή της η φορολογική διοίκηση βάσει των αρχείων βεβαιώσεων αποδοχών – συντάξεων που υπέβαλλαν ηλεκτρονικά οι φορείς που τις κατέβαλλαν, πλήθος φορολογούμενων αν και εισέπραξαν το έτος 2013 αναδρομικά μισθών και συντάξεων προηγούμενων ετών, δεν υπέβαλαν τις σχετικές δηλώσεις εισοδήματος ως όφειλαν. Τα εισοδήματα αυτά δεν περιλήφθηκαν ούτε στη δήλωση του οικονομικού έτους 2014, ούτε σε κάποια τροποποιητική δήλωση».
Μετά από τον εντοπισμό αυτών των περιπτώσεων και εν όψη της επικείμενης παραγραφής του οικονομικού έτους 2014 (χρήση 2013) η Α.Α.Δ.Ε. με κατ΄ επείγον έγγραφό της, ζήτησε από τις ΔΟΥ όλης της χώρας να σταλούν εσπευσμένα οι «πράξεις διοικητικού προσδιορισμού του φόρου» σε βάρος των συγκεκριμένων φορολογουμένων, που αναλογούν μέχρι και 31 Δεκεμβρίου 2019, ώστε να προλάβουν την παραγραφή.
Σημειώνουμε ωστόσο ότι και η ίδια η ΑΑΔΕ παραδέχτηκε ότι καθυστέρησε στη διασταύρωση των συγκεκριμένων εισοδημάτων και ζήτησε από τις εφορίες να ελέγξουν κατά προτεραιότητα, εκείνους με τα υψηλότερα ποσά αναδρομικών. «……Μετά από τον εντοπισμό αυτών των περιπτώσεων και εν όψη της επικείμενης παραγραφής της χρήσης 2013 (οικονομικό έτος 2014), παρέχονται οι ακόλουθες οδηγίες για την αντιμετώπιση του θέματος από τις Δ.Ο.Υ., το οποίο κρίνεται ως εξαιρετικά επείγον και για το λόγο αυτό ζητείται η άμεση συνδρομή και ανταπόκριση των υπηρεσιών:………………».
Όμως οι καταλογιστικές πράξεις έφτασαν στα χέρια των υπόχρεων στις αρχές Ιανουαρίου του 2020 καθώς δεν πρόλαβαν να σταλούν μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2019.
Βέβαια η ΑΑΔΕ επικαλούμενη τις διατάξεις του Κώδικα Φορολογικών Διαδικασιών – Ν.4174/2013 (βλ. πιο κάτω) υποστήριξε ότι, δεν τίθεται θέμα παραγραφής, καθώς η προβλεπόμενη από κείμενες διατάξεις ουσιαστικού φορολογικού δικαίου, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ΚΦΔ, προθεσμία παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου να επιβάλει φόρους και πρόστιμα διακόπτεται με την έκδοση των οικείων καταλογιστικών πράξεων (χωρίς να αναφέρεται ως προϋπόθεση η κοινοποίησή της στον φορολογούμενο).
Σημασία δηλαδή κατά την εφαρμοζόμενη διάταξη έχει ο χρόνος έκδοσης του ειδοποιητηρίου και όχι της κοινοποίησης.
Η θεραπεία των λαθών και οι ρυθμίσεις στον ΚΦΔ:
Είναι γνωστό ότι ακολούθησε νομοθετική πρωτοβουλία της Κυβέρνησης μόνιμου χαρακτήρα αλλά και θεραπεία και διόρθωση «των πρόδηλων λαθών». (βλ. σχ. το άρθρο 30 του ν. 4701/2020, με το οποίο προστέθηκε το άρθρο 63Β στον ΚΦΔ-Ν.4174/2013 και άλλες προσθήκες στα άρθρα 36, 42, 45, και 72 του ίδιου νόμου.
Είναι σημαντική η «εξομολόγηση του νομοθέτη» για την παραδοχή των λαθών στην όλη διαδικασία των καταλογιστικών πράξεων Διοικητικού Προσδιορισμού Φόρου στο τέλος 2019 για το επίδικο 2013, από τα στοιχεία που είχε στην διάθεσή της η φορολογική διοίκηση, βάσει των αρχείων βεβαιώσεων αποδοχών – συντάξεων που υπέβαλλαν ηλεκτρονικά οι φορείς που τις κατέβαλλαν.
Βλ. σχ. αιτιολογική έκθεση: «για λόγους χρηστής διοίκησης προβλέπεται η εφαρμογή της διαδικασίας διόρθωσης πρόδηλων λαθών και για επιγενόμενους λόγους που γεννήθηκαν εντός του 2019, οπότε η αίτηση του δεύτερου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου 63Β υποβάλλεται εντός προθεσμίας τριών (3) μηνών από την δημοσίευση του παρόντος.
«Με το άρθρο 63Β τέθηκαν οι προϋποθέσεις προκειμένου η Φορολογική Διοίκηση να προβεί σε τροποποίηση ή ακύρωση άμεσου προσδιορισμού φόρου ή πράξης διοικητικού, εκτιμώμενου ή διορθωτικού προσδιορισμού φόρου ή πράξης επιβολής προστίμου, είτε κατόπιν αίτησης του φορολογούμενου είτε οίκοθεν, χωρίς αίτηση του φορολογούμενου, για τους λόγους που περιοριστικά αναφέρονται στην παράγραφο 1 του άρθρου αυτού, ήτοι …….
«Οι πρόσθετοι φόροι ή το πρόστιμο του άρθρου 54 ΚΦΔ και οι τόκοι εκπρόθεσμης καταβολής του άρθρου 53 ΚΦΔ που επιβλήθηκαν με πράξεις διοικητικού προσδιορισμού φόρου που αφορούν σε χρήσεις έως τις 31.12.2013 και εκδόθηκαν εντός του έτους 2019, κατ’ εφαρμογή της παρ. 2 του άρθρου 32 ΚΦΔ, με βάση στοιχεία που είχε στη διάθεσή της η Φορολογική Διοίκηση, για αποδοχές που εισπράχθηκαν αναδρομικά εντός του 2013, δεν δύναται να υπερβούν το 20% του κύριου φόρου που προσδιορίσθηκε κατά την έκδοση της πράξης, εφόσον πρόκειται για το πρώτο έτος καταβολής σύνταξης, η οποία έγινε καθυστερημένα από τον οικείο ασφαλιστικό φορέα). βλ. σχ. την εγκύκλιο Ε.2115/2020.
Η προσφυγή στη δικαιοσύνη:
Ακολούθησαν τρείς εφετειακές αποφάσεις που έκριναν το αντίθετο.
Να σημειωθεί ότι η πρακτική αυτή στα προηγούμενα χρόνια εφαρμοζόταν από τη φορολογική διοίκηση, η οποία εξέδιδε μαζικά πράξεις προσδιορισμού φόρου ή επιβολής προστίμου, λίγο πριν ή την τελευταία ημέρα λήξης της παραγραφής, 31η Δεκεμβρίου κάθε έτους, οι οποίες ωστόσο έφταναν εκπρόθεσμα στους υπόχρεους.
Θέλω εδώ να επισημάνω (για να μην παρεξηγηθώ), ότι στο σημερινό σημείωμα με την όλη αναδρομή και στο «δια ταύτα» που ακολουθεί, δεν υπερασπίζομαι ούτε την πρακτική της φορολογικής διοίκησης που «ξέχασε» για μια διετία ή τριετία, στο συρτάρι τα στοιχεία των διασταυρώσεων (πρακτική την οποία όπως θα δούμε πιο κάτω ακύρωσαν οι δικαστές του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου με τις αποφάσεις 616 – 618/2021), ούτε ότι οι συμπαθείς συνταξιούχοι είχαν δικαίωμα να «ξεχάσουν» να δηλώσουν εν γνώσει τους όταν εισέπραξαν τα αναδρομικά στο 2013 και διαφωνώ κάθετα με αυτούς που αδιακρίτως υπαιτιότητας ή όχι τους «λυπούνται» και βλέπουν μόνο την «κακή» φορολογική διοίκηση, με ιδεολογικές εμμονές. Ξεκαθαρίζω συνεπώς (και απαντώ και σε πρόσφατη κακόγουστη ανάρτηση που κάνει αναφορά εμμέσως πλην σαφώς στον γράφοντα), ότι μιλάμε για «απεγκλωβισμό» όχι φοροφυγάδων συνταξιούχων, αλλά για την κατηγορία εκείνη που παρέλειψαν να τα δηλώσουν όχι με υπαιτιότητα τους. (δεν ενημερώθηκαν εγκαίρως, ούτε τα ποσά αυτά ήρθαν εγκαίρως και εμπρόθεσμα ούτε στα χέρια των λογιστών ούτε των φορολογούμενων συνταξιούχων. Διότι εάν ο λογιστής και κατ’ επέκταση ο φορολογούμενος δεν έχει τη βεβαίωση αποδοχών από το ταμείο, δεν είναι δυνατόν να συμπληρώσει καμία φορολογική δήλωση και καμία τροποποιητική. (σημ. έχω άλλωστε γράψει πολλές φορές εδώ στο ημερολόγιό μου για το ζήτημα αυτό: βλ. σχ. «Όχι πρόστιμο σε εκπρόθεσμες τροποποιητικές δηλώσεις, όταν ο φορολογούμενος δεν ενημερώθηκε από τον φορέα για εκπρόθεσμη αποστολή ή διορθωμένη βεβαίωση»).
Προσθέτω μάλιστα εδώ την επισήμανση του προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συνταξιούχων επικουρικής ασφάλισης σχετικά με το ζήτημα αυτό, Αριστοτέλη Κάντα
«Κατ’ αρχάς θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι είναι οι συντάξιμοι μισθοί που πήραν από την ημέρα υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης μέχρι και την οριστική απόφαση!!! Οι συνάδελφοι αυτοί στην πλειοψηφία τους δημόσιοι υπάλληλοι και γνωρίζοντες τις παθογένειες του συστήματος ηθελημένα δεν δήλωσαν τα εισοδήματα αυτά για να αποφύγουν τον επιπλέον φόρο!!! Μην επικροτείτε τέτοιες πρακτικές!!! να πληρώσουν τον φόρο που τους αναλογεί λοιπόν όπως εκατομμύρια άλλοι συνταξιούχοι!!!»
Η μεγάλη ανατροπή από το ΣτΕ:
Το ΣτΕ σταμάτησε την πρακτική της φορολογικής διοίκησης εφαρμόζοντας την παρ. 11 του άρθρου 72 του ΚΦΔ, να κοινοποιεί φύλλα ελέγχου, πράξεις προσδιορισμού φόρου, τελών, εισφορών, πράξεις επιβολής προστίμων και κάθε άλλη συναφή πράξη και να διακόπτεται η παραγραφή με την έκδοσή τους.
Το ΣτΕ (Ολομέλεια) ύστερα από προσφυγή της ΑΑΔΕ (όπου έχασε οριστικά την υπόθεση), έλυσε το ζήτημα με τις αποφάσεις του 616-618/2021.
Ειδικότερα, με τις εν λόγω αποφάσεις το ανώτατο δικαστήριο αποφάνθηκε ότι: «Η διάταξη του άρθρου 72 παρ. 11 εδ. γ του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 4174/2013), η οποία προστέθηκε με το άρθρο πρώτο υποπαρ. Δ.2 περ. 18β του ν. 4254/2014 και ορίζει ότι η προβλεπόμενη από κείμενες διατάξεις ουσιαστικού φορολογικού δικαίου, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ΚΦΔ, προθεσμία παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου να επιβάλει φόρους και πρόστιμα διακόπτεται με την έκδοση των οικείων καταλογιστικών πράξεων, είναι ανίσχυρη ως αντικείμενη στις αρχές της φανερής δράσης της Διοίκησης και της ασφάλειας του δικαίου και, ως εκ τούτου, μη εφαρμοστέα, με αποτέλεσμα να εφαρμόζονται οι προϊσχύουσες του άρθρου 36 του ΚΦΔ διατάξεις περί παραγραφής, οι οποίες παγίως προέβλεπαν ως προϋπόθεση διακοπής της προθεσμίας παραγραφής της φορολογικής αξίωσης του Δημοσίου την εντός της οικείας προθεσμίας κοινοποίηση της καταλογιστικής πράξης».
Με άλλα λόγια προκειμένου να μην παραγραφεί η αξίωση του Δημοσίου για βεβαίωση και επιβολή φόρου ή/και κύρωσης για παράβαση των σχετικών διατάξεων, πρέπει, εντός της θεσπιζόμενης προθεσμίας παραγραφής, όχι μόνον να εκδίδεται η καταλογιστική πράξη αλλά και να γίνεται κοινοποίηση αυτής στο πρόσωπο, σε βάρος του οποίου χωρεί ο καταλογισμός.
Όμως, κάποιοι εξ αυτών προσέφυγαν στα δικαστήρια και προσέβαλαν την τακτική του υπουργείου Οικονομικών με την οποία, στην ουσία παρατείνονταν, η περίοδος παραγραφής και δικαιώθηκαν, πρωτόδικα.
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουν είτε οι ίδιοι οι συνταξιούχοι (που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση) είτε οι συντάξαντες την προσφυγή σύμβουλοι (Δικηγόροι ή Λογιστές – Φοροτεχνικοί);
Θα χρειαστεί δυστυχώς να υποβάλλουν έστω και τώρα αίτημα – συμπληρωματικό υπόμνημα και να ζητήσουν την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και διαγραφή του επιβληθέντος φόρου εισοδήματος μετά των προσαυξήσεων, προστίμων κλπ, προβάλλοντας την παραγραφή που έλαβε χώρα σύμφωνα με τις κρίσιμες αποφάσεις του ΣτΕ και τις ειδικές διατάξεις περί παραγραφής. Σχετικά παραθέτουμε:
Παραγραφή εν Επιδικία:
Η παραγραφή αποτελεί θεσμό του δικαίου, εξαιτίας του οποίου, η αξίωση παραλύει, επειδή ο δικαιούχος αυτής, παρέλειψε να ασκήσει κάποια διαδικαστική πράξη, εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος, το οποίο προβλέπεται στον νόμο. Εφόσον συμπληρωθεί ο χρόνος παραγραφής η αξίωση δεν αποσβέννυται, αλλά εξακολουθεί να εκδηλώνει σημεία ζωής, υπάρχουσα πλέον ως φυσική ή ατελής ενοχή.
Το Δικαστήριο δεν λαμβάνει υπόψιν αυτεπάγγελτα την παραγραφή, αλλά μόνο, κατόπιν πρότασης αυτής από τον οφειλέτη, ο οποίος, λόγω της συμπλήρωσης αυτής, δύναται να αρνηθεί να εκπληρώσει την παροχή.
Βλ. σχ. Ένσταση παραγραφής:
«Αν ο οφειλέτης δεν προτείνει την παραγραφή στο δικαστήριο, το δικαστήριο δεν λαμβάνει υπόψη την παραγραφή»
ΑΠ 148/2017 άρ.277 ΑΚ.
«Για να είναι ορισμένη η ένσταση πενταετούς παραγραφής των αναφερομένων στο άρ.250 ΑΚ αξιώσεων, πρέπει να αναφέρεται, εκτός των άλλων, το αφετήριο αυτής χρονικό σημείο, που αποτελεί νόμιμη προϋπόθεση έναρξης της πενταετούς παραγραφής»
ΑΠ 7/2015 ΑΠ 1096/2008 άρ.250 ΑΚ.
«Η ένσταση παραγραφής υπόκειται στους περιορισμούς της παραδεκτής προβολής αυτής κατά τα άρ.527 ΚΠολΔ και άρ.269 παρ.2 ΚΠολΔ, καθώς δεν υπάρχει διάταξη νόμου που να προβλέπει τη δυνατότητα προβολής της σε κάθε στάση της δίκης»
ΑΠ 1087/2014.
