Έλλειψη νόμιμης βάσης. Ασαφείς και ανεπαρκείς αιτιολογίες ως προς το κρίσιμο ζήτημα της αποκλειστικής ή όχι υπαιτιότητας του βοηθού εκπλήρωσης και της ύπαρξης ή όχι συντρέχουσας ή αποκλειστικής αμέλειας τους εκμισθωτή
Δεκτή έγινε από τον Άρειο Πάγο αίτηση αναίρεσης λόγω έλλειψης νόμιμης βάσης της προσβαλλόμενης απόφασης του Μονομελούς Εφετείου Πατρών (ΑΠ 156/2021).
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το σκεπτικό του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου, αποκλειστικά υπαίτια στην πρόκληση της πυρκαγιάς στο ένδικο μίσθιο ήταν η εναγομένη, η οποία, ως βοηθός εκπληρώσεως και προστηθείσα του μισθωτή , από αμέλειά της, παρέλειψε να απενεργοποιήσει τις συσκευές της τηλεόρασης και του playstation, οι οποίες ήταν σε αναμονή και βρίσκονταν στο υπνοδωμάτιο του μίσθιου διαμερίσματος, και αναχώρησε από το διαμέρισμα, από το οποίο απουσίασε επί αρκετές ώρες, παρόλο που γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει, ότι το καλώδιο της τηλεόρασης ήταν φθαρμένο και μπορούσε να συμβεί λόγω της υπερφόρτωσης, διαρροή ρεύματος στο σημείο, ικανή να προκαλέσει πυρκαγιά, όπως και συνέβη, από την οποία καταστράφηκε ολοσχερώς το διαμέρισμα αυτό. Η παράλειψη δε της ενάγουσας να εκπληρώσει την υποχρέωσή της, ως ιδιοκτήτρια του μίσθιου ακινήτου, για εγκατάσταση σε αυτό τουλάχιστον μίας διάταξης διαφορικού ρεύματος, παρότι γνώριζε ότι δεν υπήρχε τέτοια, κρίθηκε ότι δεν συνετέλεσε στην πρόκληση της πυρκαγιάς.
Σύμφωνα με το σκεπτικό του ανωτάτου δικαστηρίου, ο μισθωτής ευθύνεται για αποκατάσταση της ζημίας του εκμισθωτή, από την παραβίαση των υποχρεώσεών του για επιμελή χρήση του μισθίου και την προστασία αυτού και αποτροπή κινδύνου ζημιών. Αυτή την ευθύνη έχει και όταν οι ζημίες που προκλήθηκαν στο μίσθιο και δεν δικαιολογούνται από τη συνηθισμένη χρήση οφείλονται σε πταίσμα του υπομισθωτή ή των προστηθέντων ή των βοηθών εκπλήρωσης στους οποίους παραχωρήθηκε η χρήση του μισθίου ή τους επιτράπηκε η χρήση αυτού. Εάν η ζημία προέρχεται από τα ως άνω τρίτα πρόσωπα και συντρέχουν σ’ αυτά οι προϋποθέσεις της αδικοπραξίας του άρθρου 914 του ΑΚ, τότε σε αποζημίωση του εκμισθωτή ευθύνονται τόσο ο μισθωτής όσο και τα πρόσωπα αυτά εις ολόκληρο. Βοηθός δε εκπληρώσεως είναι κάθε πρόσωπο στο οποίο επέτρεψε ο μισθωτής, έστω και προσωρινά, τη χρήση του μισθίου, όπως είναι και οι σύνοικοι. Επομένως, σε περίπτωση πρόκλησης φθορών στο μίσθιο που δεν δικαιολογούνται από τη συνηθισμένη χρήση του από το βοηθό εκπληρώσεως, στον οποίο παραχωρήθηκε από το μισθωτή η χρήση του μισθίου, ο εκμισθωτής, ενόψει του ότι δεν τελεί σε συμβατικό σύνδεσμο προς αυτόν, δικαιούται να ασκήσει κατά του βοηθού αγωγή με βάση τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες.
Περαιτέρω, η απαραίτητη για τη θεμελίωση της αξίωσης αποζημίωσης αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς και της προκληθείσας ζημίας υπάρχει όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας , η φερόμενη ως ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη κατά τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων ή τις ειδικές περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης ήταν πρόσφορη να επιφέρει το επιζήμιο αποτέλεσμα και επέφερε αυτό στη συγκεκριμένη περίπτωση. Εφόσον οι πιο πάνω έννοιες της υπαιτιότητας και της αιτιώδους συνάφειας είναι αόριστες νομικές έννοιες, η από το δικαστήριο της ουσίας κρίση περί της συνδρομής ή μη αυτών υπόκειται στον έλεγχο του Αρείου Πάγου, ο οποίος στο ζήτημα της αιτιώδους συνάφειας κρίνει, εάν τα κυριαρχικώς διαπιστωθέντα από το δικαστήριο της ουσίας πραγματικά περιστατικά επιτρέπουν το συμπέρασμα ότι ορισμένο γεγονός μπορεί αντικειμενικά, σε συνδυασμό και με τα διδάγματα της κοινής πείρας, να θεωρηθεί ως πρόσφορη αιτία του ζημιογόνου αποτελέσματος που επήλθε. Αντιθέτως, η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, περί του ότι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, το ζημιογόνο γεγονός σε σχέση με τη ζημία βρίσκεται ή δεν βρίσκεται σε σχέση αιτίου και αποτελέσματος, ως αναγόμενη σε εκτίμηση πραγματικών γεγονότων, δεν υπόκειται σε αναιρετικό έλεγχο.
Εν προκειμένω, το ανώτατο δικαστήριο διαπίστωσε πως, έτσι που έκρινε το Εφετείο, στέρησε την προσβαλλόμενη απόφασή του από νόμιμη βάση. Τούτο δε, διότι διέλαβε ασαφείς και ανεπαρκείς αιτιολογίες, ως προς το κρίσιμο ζήτημα της αποκλειστικής ή όχι υπαιτιότητας της αναιρεσείουσας και της ύπαρξης ή όχι συντρέχουσας ή αποκλειστικής αμέλειας της αναιρεσίβλητης στην πρόκληση της πυρκαγιάς στο ένδικο διαμέρισμα.
Εξ αιτίας των ανωτέρω ελλείψεων, κρίθηκε πως καθίσταται ανέφικτος ο αναιρετικός έλεγχος σχετικά με το αν η τοποθέτηση εγκατάστασης διάταξης διαφορικού ρεύματος στο ένδικο διαμέρισμα θα συνέβαλε ή όχι στην αποτροπή της εκδήλωσης της πυρκαγιάς σε αυτό και, συνακόλουθα, αν προκύπτουν τα πραγματικά περιστατικά που είναι αναγκαία για τη δικαιολόγηση των εφαρμοσθεισών διατάξεων των άρθρων 914, 330, 300, 297 και 298 του ΑΚ, τις οποίες έτσι το εφετείο παραβίασε εκ πλαγίου.
Όσον αφορά στο ζήτημα της παραγραφής της ένδικης αξίωσης, το δικαστήριο δέχθηκε πως, κατά το άρθρο 602 του ΑΚ οι αξιώσεις του εκμισθωτή για αποζημίωση εξαιτίας μεταβολών ή φθορών στο μίσθιο παραγράφονται ύστερα από έξι μήνες αφότου αυτός το ανέλαβε, πλην όμως, εξαιρετικά, στην περίπτωση ολικής καταστροφής του μισθίου, η αξίωση αποζημίωσης υπόκειται στην κοινή εικοσαετή παραγραφή του άρθρου 249 του ΑΚ. Εξάλλου, όταν οι φθορές που προκλήθηκαν στο μίσθιο οφείλονται σε πταίσμα του βοηθού εκπλήρωσης, η αξίωση του εκμισθωτή προς αποζημίωση θεμελιώνεται στις διατάξεις για τις αδικοπραξίες και, συνεπώς, υπόκειται στην παραγραφή του άρθρου 937 του ΑΚ.
Απόσπασμα απόφασης
Έτσι που έκρινε το Εφετείο, στέρησε την προσβαλλόμενη απόφασή του από νόμιμη βάση, καθόσον διέλαβε ασαφείς και ανεπαρκείς αιτιολογίες, ως προς το κρίσιμο ζήτημα της αποκλειστικής ή όχι υπαιτιότητας της αναιρεσείουσας και της ύπαρξης ή όχι συντρέχουσας ή αποκλειστικής αμέλειας της αναιρεσίβλητης στην πρόκληση της πυρκαγιάς στο ένδικο διαμέρισμα, που καθιστούν ανέφικτο τον αναιρετικό έλεγχο ως προς την ορθή ή μη εφαρμογή των ουσιαστικού δικαίου διατάξεων των άρθρων 914, 330, 300, 297 και 298 του ΑΚ, τις οποίες έτσι παραβίασε εκ πλαγίου.
Ειδικότερα,
α) δέχεται ότι η διάταξη διαφορικού ρεύματος ενεργοποιείται μόνον προς αποτροπή ηλεκτροπληξίας των ζώντων οργανισμών, χωρίς να διαλαμβάνει παραδοχές σχετικά με το σκοπό που εξυπηρετούν τόσο οι ηλεκτρικές ασφάλειες όσο και η ανωτέρω διάταξη διαφορικού ρεύματος (ή Διακόπτης Διαφυγής Έντασης ή ρελέ διαφυγής ή ρελέ διαρροής), με αποτέλεσμα να μην αιτιολογείται επαρκώς, γιατί η διάταξη αυτή δεν αποτελεί και μέσο προστασίας από πυρκαγιά που μπορεί να προκύψει από ηλεκτρικά σφάλματα,
β) δέχεται ότι η πυρκαγιά στο ένδικο διαμέρισμα δεν προήλθε από βραχυκύκλωμα αλλά από διαρροή (υπερφόρτωση), χωρίς να προσδιορίζει σε τι διαφέρουν τα εν λόγω φαινόμενα και για ποιο από αυτά παρέχει προστασία καθεμιά από τις ανωτέρω δύο διατάξεις,
γ) δεχόμενο το δικαστήριο ότι η πυρκαγιά οφείλεται στο φθαρμένο καλώδιο τροφοδοσίας της τηλεόρασης, που προκάλεσε διαρροή (υπερφόρτωση), εξ αιτίας της οποίας δημιουργήθηκε σπινθήρας, φέρεται να ταυτίζει τη διαρροή με την υπερφόρτωση, χωρίς να εκθέτει περιστατικά που να στηρίζουν επαρκώς την παραδοχή αυτή και χωρίς, ιδιαίτερα, να διευκρινίζεται, αν μπορεί να υπάρξει υπερφόρτωση χωρίς διαρροή ή αν η διαρροή ρεύματος αποτελεί αναγκαία συνέπεια της υπερφόρτωσης οφειλομένης είτε σε ελαττωματικές μονώσεις ηλεκτρικών συσκευών και ιδίως σε φθαρμένα καλώδια είτε σε σύνδεση με το κύκλωμα πολλών συσκευών, επί πλέον δε, αν τα φαινόμενα αυτά (υπερφόρτωση – διαρροή) έχουν κοινές ή διαφορετικές συνέπειες σχετικά με τη λειτουργία των ασφαλειών και του ρελέ διαφυγής,
δ) εφόσον, ειδικότερα, αποτελούν διαφορετικά φαινόμενα, σε περίπτωση που υπήρξε, στη συγκεκριμένη περίπτωση, μόνον υπερφόρτωση χωρίς διαρροή ρεύματος προς τη γη ή όταν, παράλληλα με την υπερφόρτωση, δημιουργήθηκε και τέτοια διαρροή, με ποια από τις παραπάνω διατάξεις παρέχεται αντίστοιχη προς αυτά προστασία, δηλαδή αν και οι δύο διατάξεις ή κάποια από αυτές (και ποια) ανιχνεύουν ή όχι διαρροή ρεύματος και υπερφορτώσεις ή, αντιθέτως, ανιχνεύουν είτε μόνον τη διαρροή ρεύματος είτε μόνον την υπερφόρτωση,
ε) δέχεται ότι η έναρξη της πυρκαγιάς δεν οφείλεται σε βραχυκύκλωμα “προκληθέν στον πίνακα ηλεκτρικής εγκατάστασης του διαμερίσματος, ή από βραχυκύκλωμα εντοπισθέν σε κάποια άλλη συσκευή, οπότε τότε θα ενεργοποιούνταν η αυτόματη πτώση του ρελέ διαφυγής”, χωρίς να αιτιολογείται, γιατί η εν λόγω διάταξη διαφορικού ρεύματος δεν ενεργοποιείται και σε περίπτωση διαρροής (υπερφόρτωσης), εφόσον τα φαινόμενα αυτά ταυτίζονται, ή, εφόσον αυτά διαφέρουν, σε περίπτωση που λαμβάνει χώρα διαρροή ρεύματος προς τη γη,
στ) ενώ αρχικώς δέχεται ότι η πυρκαγιά οφείλεται στο φθαρμένο καλώδιο τροφοδοσίας της τηλεόρασης, που προκάλεσε διαρροή (υπερφόρτωση), στη συνέχεια καταλογίζει ως αμελή συμπεριφορά της αναιρεσείουσας και την παράλειψή της να απενεργοποιήσει τις συσκευές της τηλεόρασης και του playstation, με αποτέλεσμα να προκαλείται ασάφεια, αν η διαρροή (υπερφόρτωση) οφείλεται τελικά στο φθαρμένο καλώδιο ή στη μη απενεργοποίηση των πιο πάνω δύο συσκευών ή, παράλληλα, και στα δύο αυτά γεγονότα. Έτσι, εξ αιτίας των ανωτέρω ελλείψεων καθίσταται ανέφικτος ο αναιρετικός έλεγχος σχετικά με το αν η τοποθέτηση εγκατάστασης διάταξης διαφορικού ρεύματος στο ένδικο διαμέρισμα θα συνέβαλε ή όχι στην αποτροπή της εκδήλωσης της πυρκαγιάς σε αυτό και, συνακόλουθα, αν προκύπτουν τα πραγματικά περιστατικά που είναι αναγκαία για τη δικαιολόγηση των εφαρμοσθεισών ως άνω διατάξεων του ουσιαστικού δικαίου.
Δείτε αναλυτικά την απόφαση εδώ.
