Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν την Πέμπτη (16 Δεκεμβρίου) να συντονιστούν με τους νατοϊκούς συμμάχους τους σχετικά με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας σε περίπτωση περαιτέρω στρατιωτικής επιθετικότητας εναντίον της Ουκρανίας. Παραμένει να καθοριστεί ποιο επίπεδο κλιμάκωσης θα προκαλέσει την απάντηση της ΕΕ και τι είδους θα είναι αυτή.
«Οι ανησυχίες μας σχετικά με τη ανάπτυξη στρατιωτικής δραστηριότητας της Ρωσίας στα ανατολικά ουκρανικά σύνορα είναι γνωστές κι η θέση μας είναι πολύ σαφής», δήλωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μετά τις συνομιλίες.
«Ας μην υπάρχει καμία αμφιβολία», είπε η ίδια. «Εάν η Ρωσία κινηθεί εναντίον της Ουκρανίας, η ΕΕ θα είναι σε θέση να λάβει κυρώσεις που θα μπορούσαν να επιφέρουν τεράστιο κόστος στη Ρωσία. Έχουμε κάνει δουλειά πάνω σε αυτό», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τα τελικά συμπεράσματα της συνόδου κορυφής, οι ηγέτες της ΕΕ απείλησαν τη Ρωσία με «τεράστιες συνέπειες», «σοβαρό κόστος» και διεθνώς συντονισμένες κυρώσεις σε περίπτωση περαιτέρω στρατιωτικής επίθεσης στην Ουκρανία.
Η ΕΕ διαβουλεύεται «σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση» με τις ΗΠΑ σε τηλεδιασκέψεις με σκοπό τον συντονισμό των μελλοντικών κυρώσεων και πρόκειται να συνεργαστεί πολύ στενά με το ΝΑΤΟ, όπως αναφέρουν πηγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την πλήρη υποστήριξή του στην κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας», δηλώνουν οι ηγέτες της ΕΕ.
Η Ρωσία είχε παραβιάσει την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας από το 2014 με την εισβολή και την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας.
«Οποιαδήποτε περαιτέρω επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας θα έχει τεράστιες συνέπειες και σοβαρό κόστος ως απάντηση, συμπεριλαμβανομένων περιοριστικών μέτρων συντονισμένων με τους εταίρους», τονίζουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής.
Επιλογές κυρώσεων
Η γενική αντίληψη είναι ότι η διπλωματική γλώσσα της ΕΕ έχει ενισχυθεί, με τα «περιοριστικά μέτρα» να ανοίγουν την πόρτα «σε ένα φάσμα επιλογών», δήλωσε πηγή της ΕΕ.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε μια ημέρα πριν ότι ενώ οι περισσότεροι ηγέτες της ΕΕ κατανοούν και υποστηρίζουν τη θέση της Ουκρανίας στη σύγκρουση, είναι απογοητευμένος που οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αρνήθηκαν να λάβουν προληπτικά μέτρα κατά της Ρωσίας, απειλώντας αντίθετα να απαντήσουν μόνο σε περίπτωση στρατιωτικής δράσης.
Η ίδια η διακήρυξη της συνόδου κορυφής δεν διευκρίνισε ποια μέτρα θα μπορούσαν να αποφασιστούν, αν και αξιωματούχοι και διπλωμάτες της ΕΕ τις προηγούμενες ημέρες κατονόμασαν τις κυρώσεις κατά του χρηματοπιστωτικού και οικονομικού τομέα της Ρωσίας ως ορισμένες από τις επιλογές.
Σε ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αυτή την εβδομάδα ζητήθηκε να συμπεριληφθεί η αναστολή της λειτουργίας του συστήματος «SWIFT», ενός δικτύου ανταλλαγής μηνυμάτων που χρησιμοποιείται από 11.000 τράπεζες σε 200 χώρες για την πραγματοποίηση διασυνοριακών πληρωμών, σε ένα μελλοντικό πλαίσιο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, εάν αυτό καταστεί αναγκαίο.
Ορισμένοι έχουν αποκαλέσει αυτή την επιλογή «πυρηνική επιλογή», καθώς θα ήταν μια πρωτοφανής κίνηση, η οποία χρησιμοποιήθηκε μόνο μία φορά το 2012 για να αποσυνδεθούν οι ιρανικές τράπεζες αφού μπήκαν στη «μαύρη λίστα» της Δύσης λόγω της διαμάχης για την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν.
Το «έγγραφο επιλογών» της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σχετικά με τα συγκεκριμένα μέτρα κυρώσεων δεν έχει παρουσιαστεί στους ηγέτες της ΕΕ ακόμα, όπως επιβεβαίωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, προσθέτοντας ότι «συμφώνησαν όλοι με αυτό, αφού δεν ήταν ο κατάλληλος χρόνος και τόπος για να γίνει κάτι τέτοιο».
Ορισμός της επιθετικότητας
Μια αβεβαιότητα σχετικά με τη γλώσσα του ανακοινωθέντος εξακολουθεί να υπάρχει καθώς εγείρεται το ερώτημα αν η ΕΕ θα μπορέσει να συμφωνήσει σε έναν ορισμό του τι θα συνιστά «οποιαδήποτε περαιτέρω επιθετικότητα» από τη Ρωσία.
Η φράση ήταν επίσης απίθανο να καθοριστεί παραπάνω, σύμφωνα με δηλώσεις διπλωματών της ΕΕ στη EURACTIV, δεδομένου ότι τότε δεν θα έμενε καμία πιθανότητα απειλής.
«Δεν θέλετε να θέσετε προληπτικά περιοριστικά μέτρα στο τραπέζι πριν συμβεί κάτι», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ στη EURACTIV.
«Διαφορετικά, τι σου απομένει για να αναλάβεις δράση; Τι θα συμβεί αν δεν μετακινηθεί κανένα από τα ρωσικά στρατεύματα, αλλά κάποια πράσινα ανθρωπάκια αρχίσουν να πυροδοτούν αναταραχές στο Ντονμπάς;»
Ωστόσο, ορισμένοι φοβούνται ότι αυτό αφήνει επίσης ανοιχτή την πόρτα για να «ξεγλιστρήσουν» από τις όποιες δεσμεύσεις σε περίπτωση ενός υβριδικού σεναρίου, φοβούνται η Ουκρανία και ορισμένα ανατολικά κράτη μέλη.
Διπλωμάτες της ΕΕ επιβεβαίωσαν στη EURACTIV ότι επικρατεί δυσπιστία στη Γερμανία για πιθανή υπαναχώρηση από τη συζήτηση για τη χρήση μέτρων σε μια τέτοια κατάσταση.
«Εξακολουθώ να πιστεύω ότι αν συμβεί ένα τέτοιο σενάριο, ακόμη και η Γερμανία θα πρέπει να σοβαρευτεί», διαβεβαίωσε ένας δυτικοευρωπαίος διπλωμάτης.
Πού στέκονται η Γαλλία και η Γερμανία;
Στα συμπεράσματά τους το βράδυ της Πέμπτης, οι ηγέτες της ΕΕ επανέλαβαν επίσης τη δέσμευσή τους στις ειρηνευτικές συνομιλίες γνωστές και ως το «Κουαρτέτο της Νορμανδίας» υπό την ηγεσία της Γαλλίας και της Γερμανίας.
«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενθαρρύνει τις διπλωματικές προσπάθειες και υποστηρίζει το σχήμα της Νορμανδίας για την επίτευξη της πλήρους εφαρμογής των συμφωνιών του Μινσκ», δήλωσαν οι ηγέτες.
Ωστόσο, η Μόσχα τους τελευταίους μήνες δεν συμμετείχε σε καμία συνάντηση υψηλού επιπέδου του εν λόγω σχήματος.
Η πρωτοβουλία μέχρι στιγμής δεν έχει γεννήσει καμία λύση στην κατάσταση ασφαλείας στα ανατολικά της Ουκρανίας, με τις παραβιάσεις της εκεχειρίας και τις αψιμαχίες να συνεχίζονται σε καθημερινή βάση, σύμφωνα με την επιτόπια αποστολή παρακολούθησης του ΟΑΣΕ.
Οι Γάλλοι και οι Γερμανοί ηγέτες προσπάθησαν να αναζωογονήσουν τις συνομιλίες στο πλαίσιο του λεγόμενου «Κουαρτέτου της Νορμανδίας», το οποίο περιλαμβάνει επίσης τη Ρωσία και αποσκοπεί στην εφαρμογή των ειρηνευτικών συμφωνιών του Μινσκ ΙΙ για τον τερματισμό του πολέμου στην ανατολική Ουκρανία.
Νωρίτερα την Τετάρτη (15 Δεκεμβρίου), στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στις Βρυξέλλες, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συναντήθηκαν μεμονωμένα με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και στη συνέχεια όλοι μαζί ως ομάδα.
Η διπλωματία στο περιθώριο, μαζί με την επιβαλλόμενη γλώσσα στο έγγραφο της συνόδου κορυφής της Πέμπτης, δεν μπόρεσαν να κρύψουν τις αντιφάσεις που μπορεί να εμφανίζουν ορισμένα κράτη μέλη ως προς το πού πρέπει να τοποθετηθεί ο διάλογος με τη Ρωσία.
Μιλώντας μαζί με τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς σε κοινή συνέντευξη Τύπου μετά τη σύνοδο κορυφής, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι για να υπάρξει πρόοδος στο σχήμα της Νορμανδίας, θα πρέπει να κινηθεί και η Ουκρανία.
«Πιστεύουμε ότι πρέπει να γίνουν προτάσεις από την πλευρά του προέδρου Ζελένσκι για να υπάρξει πρόοδος», είπε.
Παράλληλα, ο Σολτς δέχτηκε εκκλήσεις από μερικούς ηγέτες της ΕΕ να απειλήσει τη Μόσχα με τον τερματισμό του «Nord Stream 2».
Ενώ ο Σολτς τόνισε ότι πρόκειται για ένα «έργο του ιδιωτικού τομέα», όπου πρέπει να επιλυθούν μόνο «ζητήματα λεπτομερειών», ο Μακρόν δήλωσε ότι η συζήτηση δεν αποτελεί «κάτι καινούργιο» και ότι το μέλλον του αγωγού δεν συνδέεται με τα «τρέχοντα προβλήματα».
