Το Ταμείο Ανάκαμψης, η ολοένα μεγαλύτερη βαρύτητα της κινεζικής οικονομίας στο διεθνές εμπόριο και η καμπύλη Phillips
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί ότι η κλίση της καμπύλης Phillips, δηλαδή ο βαθμός ευαισθησίας του πληθωρισμού σε τυχόν μεταβολές της ανεργίας, έχει μειωθεί, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος. Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι μπορεί πλέον να επιτευχθεί μείωση του ποσοστού ανεργίας με μικρότερη αύξηση του πληθωρισμού από εκείνη που θα ήταν απαραίτητη για να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα στο παρελθόν. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τη μεταβολή αυτή έχει προταθεί σειρά πιθανών ερμηνειών.
Σημαντική αιτία της μειωμένης ευαισθησίας του πληθωρισμού θεωρείται η ολοένα μεγαλύτερη βαρύτητα της κινεζικής οικονομίας στο διεθνές εμπόριο κατά τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς οι πολύ χαμηλοί μισθοί και η αυξημένη προσφορά εργασίας που επικρατούσαν για χρόνια στην Κίνα επέτρεπαν στην κινεζική οικονομία να ανταποκρίνεται σε τυχόν αυξήσεις της διεθνούς ζήτησης χωρίς να αυξάνει το μέσο μισθό και συνεπώς τις τιμές των παραγόμενων προϊόντων της.
Παράλληλα, η διεθνοποίηση των αλυσίδων παραγωγής και η συνακόλουθη αποδυνάμωση των συνδικάτων επέτειναν τη μείωση της συσχέτισης μεταξύ του οικονομικού κύκλου και των μεταβολών στους μισθούς στις ανεπτυγμένες οικονομίες κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Τέλος, σημαντικό ρόλο θεωρείται ότι έχει διαδραματίσει και η ενίσχυση της αξιοπιστίας των κεντρικών τραπεζών, που έχουν ως πρωταρχικό σκοπό της νομισματικής πολιτικής τους τη διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών, καθώς οι προσδοκίες για σταθερότερες τιμές συμβάλλουν στην άμβλυνση των διακυμάνσεων του πληθωρισμού στη διάρκεια του οικονομικού κύκλου.
Εκτίμηση της καμπύλης Phillips
Στο παρόν πλαίσιο εκτιμάται η καμπύλη Phillips για την ελληνική οικονομία με βάση το υπόδειγμα των Chan et al. (2016). Πρόκειται για ένα διμεταβλητό υπόδειγμα αποτελούμενο από δύο εξισώσεις, οι οποίες εξειδικεύουν την πορεία του πληθωρισμού και της ανεργίας αντίστοιχα, και τη μεταξύ τους αλληλεξάρτηση. Οι μεταβλητές εισέρχονται στο υπόδειγμα ως αποκλίσεις από τις αντίστοιχες μακροχρόνιες τάσεις: η μια μεταβλητή είναι η απόκλιση του πληθωρισμού από τη μακροχρόνια τάση του και η δεύτερη είναι η απόκλιση της ανεργίας από το μακροχρόνιο επίπεδο ισορροπίας NAIRU (non-accelerating inflation rate of unemployment), εκείνο δηλαδή κάτω από το οποίο παρατηρείται αύξηση του πληθωρισμού. Η εξίσωση για τον πληθωρισμό είναι μια μορφή της καμπύλης Phillips, στην οποία η απόκλιση του πληθωρισμού από τη μακροχρόνια τάση του είναι η εξαρτημένη μεταβλητή, ενώ η απόκλιση της ανεργίας από το ποσοστό ανεργίας NAIRU είναι η ανεξάρτητη μεταβλητή. Η εκτιμώμενη κλίση της καμπύλης Phillips αποτυπώνει την ευαισθησία του πληθωρισμού στο επίπεδο ανεργίας και είναι χρονικά μεταβαλλόμενη.
Το υπόδειγμα είναι ιδιαιτέρως ευέλικτο και μπορεί, μέσω της παραμέτρου για την κλίση της καμπύλης Phillips, να αποτυπώσει ενδεχόμενες διαχρονικές μεταβολές στη σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας. Επιπλέον, από αυτό προκύπτουν χρονικά μεταβαλλόμενες εκτιμήσεις της μακροχρόνιας τάσης του πληθωρισμού αλλά και του επιπέδου ανεργίας το οποίο είναι συνεπές με τον μη αυξανόμενο πληθωρισμό (NAIRU). Τα στατιστικά δεδομένα που χρησιμοποιούνται για τον πληθωρισμό, βάσει του δείκτη τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ), και το ποσοστό ανεργίας στην ελληνική οικονομία είναι τριμηνιαία και καλύπτουν την περίοδο από το α΄ τρίμηνο του 1991 έως και το α΄ τρίμηνο του 2021.
Το υπόδειγμα εκτιμάται χρησιμοποιώντας μπεϋσιανές τεχνικές, οι οποίες επιτρέπουν τη παραγωγή εκτιμήσεων για ολόκληρη την κατανομή των παραμέτρων του υποδείγματος.
Στο Διάγραμμα Α παρουσιάζεται ο εκτιμώμενος χρονικά μεταβαλλόμενος συντελεστής κλίσης της καμπύλης Phillips. Παρατηρούμε κατ’ αρχήν ότι, όπως αναμένεται βάσει της θεωρίας, λαμβάνει αποκλειστικά αρνητικές τιμές. Επιβεβαιώνεται δηλαδή ότι πράγματι μια μείωση της ανεργίας σε σχέση με τη μακροχρόνια τάση της συσχετίζεται με αύξηση του πληθωρισμού. Επιπλέον, η εκτιμώμενη παράμετρος της κλίσης της καμπύλης Phillips εμφανίζει σημαντική μεταβλητότητα κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών. Η κλίση της καμπύλης Phillips για την ελληνική οικονομία βαίνει μειούμενη (σε απόλυτες τιμές) κατά τα πρώτα χρόνια του δείγματος, δηλαδή την περίοδο 1990-2010, λαμβάνοντας τιμές από -0,4 έως -0,2. Το εύρημα αυτό συνάδει με τη σχετική εμπειρική βιβλιογραφία αλλά και με πρόσφατες εκθέσεις
διεθνών οργανισμών οι οποίες υπογραμμίζουν το ρόλο που διαδραμάτισαν οι διεθνείς εξελίξεις που αναφέρθηκαν στην εισαγωγή.
Η κλίση της καμπύλης Phillips παραμένει σταθερή γύρω στο -0,2 κατά την περίοδο 2010-2017 και εμφανίζει αυξητική τάση στη συνέχεια.
Εξαίρεση αποτελεί η πρόσφατη περίοδος από την εκδήλωση της πανδημίας COVID-19 μέχρι και το τέλος του δείγματος στις αρχές του 2021, κατά την οποία η κλίση της καμπύλης Phillips φαίνεται να σταθεροποιείται κοντά στο -0,3. Προκύπτει λοιπόν ότι, κατά την τρέχουσα περίοδο, η ευαισθησία του πληθωρισμού στο επίπεδο ανεργίας είναι σχετικά αυξημένη.
Το Διάγραμμα Β παρουσιάζει την εκτιμώμενη μακροχρόνια τάση του πληθωρισμού και το εκτιμώμενο επίπεδο ανεργίας NAIRU, βάσει του υποδείγματος. Παρατηρείται διαχρονική μείωση της μακροχρόνιας τάσης του πληθωρισμού, ιδιαίτερα έντονη κατά την περίοδο πριν από την ένταξη της Ελλάδος στη ζώνη του ευρώ, και διαχρονική αύξηση του επιπέδου ισορροπίας της ανεργίας, που επηρεάζεται ιδίως από την κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας κατά την περίοδο της ελληνικής κρίσης χρέους. Διαπιστώνεται λοιπόν ότι μακροχρόνια χαμηλότερος πληθωρισμός συσχετίζεται με υψηλότερη ανεργία. Επίσης προκύπτει ότι σε περιόδους υψηλότερου πληθωρισμού είναι μεγαλύτερη και η κλίση της καμπύλης Phillips, δηλαδή η ευαισθησία του πληθωρισμού στις μεταβολές του επιπέδου ανεργίας.
Πρόβλεψη
Τα παραπάνω ευρήματα είναι σημαντικά για την πρόβλεψη της πορείας του πληθωρισμού, καθώς η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά το ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και να μειώσει την ανεργία σε χαμηλότερα επίπεδα την επόμενη εξαετία, ενισχύοντας τον πληθωρισμό.
Παρότι βραχυχρόνια οι πληθωριστικές πιέσεις θα συνεχιστούν για ένα διάστημα λόγω εξωγενών παραγόντων (διεθνείς τιμές ενέργειας, διαταράξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες κ.λπ.), σε βάθος χρόνου ο πληθωρισμός θα συγκλίνει προς τη μακροχρόνια τάση του, η οποία εκτιμάται σήμερα στο 2,0%, επίπεδο ίσο με τον στόχο του Ευρωσυστήματος για τη σταθερότητα των τιμών.
Ωστόσο, για να αποτραπεί το ενδεχόμενο παρατεταμένων πληθωριστικών πιέσεων, είναι σκόπιμη η μείωση της μακροχρόνιας τάσης της ανεργίας μέσω της υιοθέτησης διαρθρωτικών πολιτικών ενίσχυσης της απασχόλησης και μείωσης της μακροχρόνιας ανεργίας, όπως αυτές που προβλέπονται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας “Ελλάδα 2.0” και στοχεύουν στη βελτίωση των δεξιοτήτων των εργαζομένων, στην ενίσχυση του ποσοστού συμμετοχής στην αγορά εργασίας και στην επανένταξη των μακροχρόνια ανέργων.
Δεδομένης της αυξημένης πλέον ευαισθησίας του πληθωρισμού στις μεταβολές του επιπέδου ανεργίας, η πιστή εφαρμογή των εν λόγω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κρίνεται επιβεβλημένη.
