ΑΠ 843/2021 (πολ): Αδικοπραξία ιατρού –μαιευτήρα και μαίας – Αποδείχθηκε ότι η υποξική ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια του ανηλίκου τέκνου των διαδίκων, που εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια του τοκετού της μητέρας του, οφείλετο στη συμπίεση και περίδεση του ομφαλίου λώρου, που συνέβη σε μη επακριβώς προσδιορισθέν χρονικό σημείο του διαστήματος από την είσοδο της επιτόκου στην αίθουσα ωδίνων μέχρι τη γέννησή του. Λαμβανομένων υπόψη των εν γένει περιστάσεων, των συνθηκών τελέσεως της ανωτέρω αδικοπραξίας, τον βαθμό υπαιτιότητος των αδικοπραγησάντων, την εφ’ όρου ζωής μη αναστρέψιμη αναπηρία του ανηλίκου, και δη, κατά ποσοστό 100%, τη συγγενική σχέση των εναγόντων με το ανήλικο και την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των διαδίκων μερών, το Δικαστήριο κρίνει ότι η εύλογη χρηματική ικανοποίηση που οι ενάγοντες ατομικώς, δικαιούνται, ανέρχεται στο ποσό των σαράντα χιλιάδων (40.000) ευρώ για τον πατέρα και εβδομήντα χιλιάδων (70.000) ευρώ για την μητέρα.
«Κατά τη διάταξη του άρθρου 932 ΑΚ σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση, λόγω ηθικής βλάβης. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας, της τιμής ή της αγνείας του ή στερήθηκε την ελευθερία του. Σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου η χρηματική αυτή ικανοποίηση μπορεί να επιδικαστεί στην οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης. Από την άνω διάταξη προκύπτει ότι σε περίπτωση προσβολής της υγείας προσώπου, φορέας της σχετικής αξιώσεως για χρηματική ικανοποίηση είναι ο υποστάς άμεσα την ηθική βλάβη παθών, κατά του οποίου στρέφεται η αδικοπραξία. Τρίτα πρόσωπα, που ανήκουν συνήθως στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον του θύματος της αδικοπραξίας, έστω και αν αυτά υφίστανται ψυχικό πόνο από την αδικοπραξία, που στρέφεται κατά του οικείου τους, κατά κανόνα θεωρούνται τρίτοι και δεν καθίστανται και αυτά φορείς της σχετικής αξιώσεως για χρηματική ικανοποίηση. Μόνο κατ’ εξαίρεση είναι δυνατή τέτοια χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, εφόσον προβάλλεται και αποδεικνύεται ότι ο συγγενής αυτός υπέστη διακριτή βλάβη της υγείας του, η οποία να έχει ως συνέπεια ψυχική νόσο που να συνεπάγεται αναπηρία ή λειτουργική ανικανότητα (ΑΠ 449/2018, ΑΠ 1824/2007). Περαιτέρω, με τη διάταξη του άρθρου 559 αριθ. 1 ΚΠολΔ ιδρύεται λόγος αναίρεσης, αν παραβιάστηκε κανόνας ουσιαστικού δικαίου. Ο κανόνας δικαίου παραβιάζεται, όταν το δικαστήριο της ουσίας, με βάση τα αναιρετικώς ανέλεγκτα γενόμενα απ’ αυτό δεκτά ως αποδειχθέντα πραγματικά περιστατικά, δεν εφαρμόσει τον κανόνα δικαίου, ενώ συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του ή, αν εφαρμόσει αυτόν, ενώ δεν έπρεπε, καθώς και αν εφαρμόσει αυτόν εσφαλμένα, η δε παραβίαση εκδηλώνεται είτε με ψευδή ερμηνεία είτε με κακή εφαρμογή, δηλαδή με εσφαλμένη ή μη υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών στον κανόνα δικαίου. Η παραβίαση δηλαδή από τη διάταξη αυτή πρέπει να προκύπτει από την ελάσσονα πρόταση του δικανικού συλλογισμού (Ολ ΑΠ 2/2019, Ολ ΑΠ 8/2018, ΑΠ 148/2020, ΑΠ 50/2020, ΑΠ 3/2019).
Στην προκειμένη περίπτωση το Εφετείο, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφασή του, ως προς το κεφάλαιο της αγωγής περί αξίωσης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης των αναιρεσιβλήτων (εναγόντων) ατομικά, δέχθηκε τα ακόλουθα: “Οι ενάγοντες είναι σύζυγοι, γονείς του εκπροσωπουμένου από αυτούς ανηλίκου τέκνου τους, Π.-Ρ., του οποίου ασκούν από κοινού την επιμέλεια του προσώπου και το οποίο γεννήθηκε με φυσιολογικό τοκετό στο μαιευτήριο της τρίτης εναγομένης ανώνυμης εταιρείας στις 5.10.2007. Ο πρώτος των εναγομένων είναι ιατρός, μαιευτήρ-γυναικολόγος, κάτοχος κατά το κρίσιμο, εν προκειμένω, έτος 2007, νόμιμης άδειας εξασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος, διατηρών ιδιωτικό ιατρείο στο Μαρούσι Αττικής. Σ’ αυτόν οι ενάγοντες σύζυγοι ανέθεσαν αντί αμοιβής καταβλητέας σ’ αυτόν ατομικώς, την ατομική παρακολούθηση της ενάγουσας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, όπως και την ιατρική συνδρομή κατά τη διάρκεια του τοκετού της, και δη με την παρουσία της δευτέρας εναγομένης, μαίας, συνεργάτιδός του, αμειβόμενης επίσης ατομικώς, από τους ενάγοντες, οι οποίοι ήσαν επί πλέον υπόχρεοι στην καταβολή των δαπανών για τα νοσήλια και τα γενικά έξοδα τοκετού, στην τρίτη εναγομένη εταιρεία. Με την τελευταία ο εναγόμενος ιατρός, είχε καταρτίσει την από 25.1.1995 σύμβαση συνεργασίας….Είχαν, επομένως, ο εναγόμενος ιατρός και η εναγομένη μαία, την ιδιότητα των προστηθέντων στην υπηρεσία της προστήσασας αυτούς εναγομένης ανώνυμης εταιρείας, κατά την έννοια του άρθρου 922 του ΑΚ…. Αποδείχθηκε περαιτέρω, ότι η ενάγουσα, που ήταν τότε ηλικίας 35 ετών και έγκυος στο πρώτο της παιδί, προέβη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, σε όλους τους ιατρικώς ενδεδειγμένους προγεννητικούς ελέγχους… Τελικώς, περί ώρα 24.30′, που άρχισε να προβάλει το κεφάλι του εμβρύου, η εναγομένη μαία ειδοποίησε τον εναγόμενο και αμφότεροι μετέβησαν με την επίτοκο ενάγουσα στην αίθουσα τοκετών, όπου με προσωπική (αντί για κεφαλική) προβολή, ταυτόχρονη πρόπτωση χειρός, προβολή δηλαδή του χεριού του από την οστέινη πύελο της μητέρας, και περιέλιξη του ομφαλίου λώρου, περί ώρα 00.50′ περίπου της 5.10.2007, γεννήθηκε το άρρεν τέκνο των εναγόντων, ο Π.-Ρ.. Από το πρώτο κιόλας λεπτό από τη γέννησή του, το νεογνό παρέμεινε ακίνητο, ήταν κυανωτικό, δεν έκλαψε, δεν αντιδρούσε σε εξωτερικά ερεθίσματα, είχε μόλις 20 σφύξεις, και βαθμολογήθηκε με βαθμό 1/10 στην κλίμακα Apgar, που συνιστά την πλέον αξιόπιστη μέθοδο εκτίμησης της κατάστασης του νεογνού, ήταν δηλαδή το νεογνό, σύμφωνα με την τιμή αυτή, σε σοβαρή καταστολή (0-3 οι τιμές σοβαρής καταστολής νεογνού). Αμέσως, διενεργήθηκε σ’ αυτό ανάνηψη και στη συνέχεια διασωλήνωση και μεταφορά του στη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας του μαιευτηρίου. Κατά την αντικειμενική εξέταση στην άνω μονάδα (ΜΕΝ) το βρέφος παρουσίαζε γενικευμένη υποτονία, προκεφαλή και απουσία νεογνικών αντανακλαστικών. Στις πρώτες έξι ώρες της ζωής του εμφάνισε σπασμούς (μυοκλονίες άνω και κάτω άκρων, ινιδισμούς γλώσσας) οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν φαρμακευτικώς, η δε νευρολογική εκτίμηση της κατάστασής του για το πρώτο 24ωρο της ζωής του, ήταν “ιδιαίτερα εγκεφαλοπαθητικό νεογνό με επανειλημμένους νεογνικούς σπασμούς, μεταναστευτικές μυοκλονίες, στάσεις τονικού απεγκεφαλισμού, μασητικές κινήσεις, υπερτονία και μειωμένο επίπεδο συνείδησης”. Στη ΜΕΝ του μαιευτηρίου το βρέφος παρέμεινε επί δεκαήμερο με αντισπασμωδική αγωγή, λόγω δε της σοβαρότητας της κατάστασής του μεταφέρθηκε για περαιτέρω εξετάσεις και νοσηλεία στην εξειδικευμένη ιατρική μονάδα νεογνών του Νοσοκομείου Παίδων “Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ”. Εκεί, λόγω αναπνευστικής οξέωσης (κατακράτησης διοξειδίου του άνθρακα) το βρέφος διασωληνώθηκε και παρέμεινε σε μηχανικό αερισμό έως την 25η ημέρα από τη γέννησή του και κατόπιν σε διάχυτο οξυγόνο. Στην ειδική μονάδα του αμέσως παραπάνω νοσοκομείου, το βρέφος παρέμεινε μέχρι την ηλικία των τεσσάρων περίπου μηνών, δηλαδή μέχρι τις 15.2.2008 και εξήλθε με την διάγνωση: “Νεογνό με νεογνική εγκεφαλοπάθεια stage Samat III, με σπασμούς ανθιστάμενους στην αντισπασμωδική αγωγή, απεικονιστικά ευρήματα με βλάβες στα βασικά γάγγλια και τους θαλάμους του εγκεφάλου και παθολογική νευρολογική εξέταση. Πρόγνωση επιφυλακτική”. Η δε νευρολογική του εξέταση κατά την άνω ημερομηνία εξόδου του ήταν: “Βρέφος τεσσάρων μηνών, δεν έχει βλεμματική επαφή, δεν εστιάζει, δεν έχει έλεγχο κεφαλής, έντονη κορμική υποτονία, ελαφρά προς μέτρια υπερτονία κάτω άκρων με αυξημένα τενόντια αντανακλαστικά. Αναφέρονται πτώσεις κορεσμού που συνδυάζονται με ετερόπλευρη τονική σύσπαση άκρων ή και γενικευμένη διάρκειας λίγων δευτερολέπτων. Πιθανώς πρόκειται για εστιακές τονικές κρίσεις. Παιδί με μικτή μορφή εγκεφαλικής παράλυσης, υποτονία και υπερτονία με βαριά πρόγνωση”. Έξι μήνες μετά και συγκεκριμένα στις 21.10.2008, ο Π.-Ρ., εξεταζόμενος στην Α’ Παιδιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων “Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ”, βρέθηκε να πάσχει από βαρύτατη ισχαιμική υποξική εγκεφαλοπάθεια λόγω περιγεννητικής ασφυξίας, εγκεφαλική παράλυση τύπου μικτής σπαστικής αθετωσικής παραπληγίας, να εμφανίζει μεγάλου βαθμού καθυστέρηση στην εξέλιξη και να έχει ανάγκη αγωγής σε χρόνια βάση”. Με βάση τα ανωτέρω ευρήματα, αποδεικνύεται ότι ο Π.-Ρ. πληρούσε άπαντα τα κριτήρια διάγνωσης της υποξικής-ισχαιμικής εγκεφαλοπάθειας, και συγκεκριμένα: 1) Παρατεταμένη μεταβολική ή μικτή οξέωση (ΡΗ <7.00) σε αρτηριακό αίμα από τον ομφάλιο λώρο. 2) Apgar score <3 για περισσότερο από 5 min. 3) Κλινικά νευρολογικά ευρήματα όπως σπασμοί υποτονία-κώμα. 4) Δυσλειτουργία διαφόρων συστημάτων, όπως αναπνευστικό, ΚΝΣ, καρδιαγγειακό σε πρώιμη νεογνική περίοδο. Σύμφωνα με τα έντυπα επιστημονικά δεδομένα και τις έγγραφες γνωμοδοτήσεις που προσκομίζονται, η περιγεννητική ασφυξία, (υποξική ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια) ή αλλιώς, ασφυξία των νεογνών, είναι η ιατρική κατάσταση που προκύπτει από τη στέρηση του οξυγόνου σε ένα νεογέννητο βρέφος που διαρκεί αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της γέννας ώστε να προκαλέσει φυσική βλάβη, συνήθως στον εγκέφαλο. Η περιγεννητική ασφυξία παραμένει μια σοβαρή παθολογική κατάσταση και είναι η κύρια αιτία θνησιμότητας και νευρολογικής νοσηρότητας για την περιγεννητική περίοδο, η οποία είναι κρίσιμη για την εξέλιξη και την ποιότητα ζωής του ανθρώπου. Είναι ένα επίκτητο σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα οξείας εγκεφαλικής βλάβης οφειλόμενης σε ασφυξία (υποξία-οξέωση) και ειδικότερα, από διαταραχές στην ανταλλαγή των αερίων στον πλακούντα, που οδηγούν σε υποξία, υπερκαπνία και μεταβολική οξέωση. Εάν η υποξία παραταθεί ή είναι αρκετά σοβαρή, καταστέλλεται η λειτουργία του μυοκαρδίου και ελαττώνεται η αιμάτωση του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα ισχαιμία. Παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνιση ασφυξίας κατά τον τοκετό είναι: 1. Μη ικανοποιητική οξυγόνωση της μητέρας: καρδιοπνευμονικά προβλήματα, αναιμία. 2. Μη ικανοποιητική αιμάτωση του πλακούντα λόγω προβλημάτων μητέρας: υπόταση, υπέρταση μητέρας, έντονες συσπάσεις μήτρας. 3. Μη ικανοποιητική ή διακοπή της ανταλλαγής αερίων στον πλακούντα: αποκόλληση, ανεπάρκεια πλακούντα. 4. Διακοπή κυκλοφορίας στον ομφάλιο λώρο: πρόπτωση ομφαλίδας, συμπίεση ή περίδεση ομφάλιου λώρου. 5. Αδυναμία του νεογνού να προσαρμοσθεί στο εξωμήτριο περιβάλλον. Τα φυσιολογικά τελειόμηνα νεογνά μπορούν μέχρι κάποιο βαθμό να αντιμετωπίσουν ασφυκτικά επεισόδια (ΑΕ) και να επιβιώσουν. Εγκεφαλικές βλάβες προκαλούνται, όταν το ασφυκτικό επεισόδιο είναι αρκετά σοβαρό ώστε να επηρεάζει τη ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο. Τα συμπτώματα της περιγεννητικής ασφυξίας, περιλαμβάνουν πριν από τη γέννηση, μη φυσιολογικό εμβρυϊκό καρδιακό ρυθμό και τα χαμηλά επίπεδα pΗ, ενώ κατά τη γέννηση, κακό χρώμα του δέρματος, χαμηλό καρδιακό ρυθμό, μυϊκό τόνο και λαχάνιασμα ή αδύναμη αναπνοή. Σήμερα, δύο είναι οι κλασικές μέθοδοι παρακολούθησης του εμβρύου κατά τον τοκετό προς αποφυγή και μείωση της συχνότητας της περιγεννητικής ασφυξίας: Η αδιάλειπτη παρακολούθηση των καρδιακών παλμών του με τη χρήση του τοκοκαρδιογράφου και η παρακολούθηση της οξεοβασικής ισορροπίας σε δείγματα αίματος. Στην προκειμένη περίπτωση, αποδείχθηκε ότι η υποξική ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια του ανηλίκου τέκνου των διαδίκων, που εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια του τοκετού της μητέρας του, οφείλετο στη συμπίεση και περίδεση του ομφαλίου λώρου, που συνέβη σε μη επακριβώς προσδιορισθέν χρονικό σημείο του διαστήματος από την είσοδο της επιτόκου στην αίθουσα ωδίνων μέχρι τη γέννησή του, και συνιστά παράγοντα που προδιαθέτει στην ασφυξία κατά τον τοκετό, όπως προεκτέθηκε, χωρίς να μπορεί να αποκλεισθεί η διαταραχή της πίεσης της επιτόκου, η οποία ήδη από τις 8 το βράδυ της 4.10.2007 ένοιωθε, όπως προεκτέθηκε, ζάλη και λιποθυμία, η οποία αναγκαίως υποδηλώνει διαταραχή στις τιμές της πιέσεως του αίματός της, τούτο δε ως ένας περαιτέρω προδιαθεσικός παράγων στην εμφάνιση ασφυξίας κατά τον τοκετό, κατά τα προεκτεθέντα….
Συνεπώς προς τα ανωτέρω, η προπεριγραφείσα παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά των εναγομένων ιατρού και μαίας, που επάγεται παράβαση της επιβαλλόμενης από τις προπαρατεθείσες διατάξεις υποχρέωσής τους, να ενεργήσουν σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές της ιατρικής επιστήμης και τη δέουσα επιμέλεια, συνιστά αδικοπραξία, όπως βάσιμα ισχυρίστηκαν οι ενάγοντες, οι οποίοι, ας σημειωθεί, κηρύχθηκαν αμετακλήτως ένοχοι για τη πράξη της σωματικής βλάβης από υποχρέους….Αποδείχθηκε περαιτέρω, ότι εξ αιτίας της προπεριγραφείσας αδικοπραξίας των πρώτου και δευτέρας των εναγομένων, για τα πταίσματα των οποίων ευθύνεται αντικειμενικά η τρίτη εναγομένη προστήσασα αυτούς ανώνυμη εταιρεία, η οποία (αδικοπραξία) οδήγησε αιτιωδώς σε πλήρη αναπηρία (100%) το ανήλικο τέκνο τους, με κακή πρόγνωση ως προς το προσδόκιμο ζωής του, οι ενάγοντες γονείς του, ατομικώς, υπέστησαν ηθική βλάβη. Συγκεκριμένα, αυτοί υπέστησαν σωματική και ψυχική κατάρρευση και υποφέρουν έκτοτε από σοβαρής μορφής άγχος, κατάθλιψη, και πλείστα όσα ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως ταχυκαρδίες, αϋπνίες, δύσπνοια, πονοκεφάλους και δυσπεψία ψυχικής αιτιολογίας. Επί πλέον, η μητέρα του ανηλίκου εμφανίζει σοβαρές ψυχωσικές εκδηλώσεις παρανοειδούς, σχιζοφρενικού τύπου, απρόσφορο συναίσθημα, ενώ ο πατέρας του απολύθηκε το έτος 2008 από την εργασία του, εξ αιτίας της αδυναμίας του να διαχειρισθεί τις επαγγελματικές ευθύνες του, εξ αιτίας της δραματικής κατάστασης της υγείας του τέκνου του. Λαμβανομένων υπόψη των εν γένει περιστάσεων, των συνθηκών τελέσεως της ανωτέρω αδικοπραξίας, τον βαθμό υπαιτιότητος των αδικοπραγησάντων, την εφ’ όρου ζωής μη αναστρέψιμη αναπηρία του ανηλίκου, και δη, κατά ποσοστό 100%, τη συγγενική σχέση των εναγόντων με το ανήλικο και την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των διαδίκων μερών, το Δικαστήριο κρίνει ότι η εύλογη χρηματική ικανοποίηση που οι ενάγοντες ατομικώς, δικαιούνται, ανέρχεται στο ποσό των σαράντα χιλιάδων (40.000) ευρώ για τον πατέρα και εβδομήντα χιλιάδων (70.000) ευρώ για την μητέρα…Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, ο λόγος έφεσης των εκκαλούντων επί της υπό στοιχεία (α) έφεσης (εναγόντων) περί εσφαλμένης επιδικάσεως από την εκκαλουμένη των μικρότερων ποσών των 20.000 και 50.000 ευρώ αντιστοίχως, πρέπει να γίνει δεκτός ως βάσιμος, και ακολούθως, να εξαφανισθεί κατά τούτο η εκκαλουμένη, αναγκαίως και κατά τη διάταξη της περί δικαστικής δαπάνης, και αφού κρατηθεί η υπόθεση από το παρόν Δικαστήριο και δικασθεί κατ’ ουσίαν, να γίνει δεκτή η ένδικη αγωγή ως εν μέρει βάσιμη από ουσιαστική άποψη και να υποχρεωθούν οι δι’ αυτής εναγόμενοι να καταβάλουν, εις ολόκληρον έκαστος, στον μεν ενάγοντα ατομικώς το χρηματικό ποσό των 40.000 ευρώ, στη δε ενάγουσα ατομικώς το ποσό των 70.000 ευρώ, με το νόμιμο τόκο”. Έτσι που έκρινε και με αυτά που δέχθηκε το Εφετείο με την προσβαλλόμενη απόφασή του ορθά ερμήνευσε και εφάρμοσε την ουσιαστικού δικαίου διάταξη του άρθρου 932 ΑΚ, την οποία δεν παραβίασε ευθέως, αφού οι προαναφερόμενες ουσιαστικές παραδοχές του πληρούσαν το πραγματικό της και δικαιολογούσαν την εφαρμογή της. Ειδικότερα, με τις πιο πάνω παραδοχές ότι εξ αιτίας της προαναφερόμενης αδικοπραξίας των πρώτου και δεύτερης των εναγομένων, για τα πταίσματα των οποίων ευθύνεται αντικειμενικά η αναιρεσείουσα (τρίτη εναγομένη) προστήσασα αυτούς ανώνυμη εταιρεία και η οποία (αδικοπραξία) οδήγησε αιτιωδώς σε πλήρη αναπηρία (100%) το ανήλικο τέκνο τους, με κακή πρόγνωση ως προς το προσδόκιμο ζωής του, οι αναιρεσίβλητοι ενάγοντες γονείς του, ατομικώς, υπέστησαν διακριτή βλάβη της σωματικής και ψυχικής τους υγείας και εν μέρει λειτουργική ανικανότητα, η οποία έχει δυσμενείς επιπτώσεις και συνέπειες σ’ αυτούς και σε κάθε περίπτωση υπερβαίνει το συνηθισμένο μέτρο συνεπειών. Με τα δεδομένα αυτά είναι σαφές ότι στην παρούσα περίπτωση δεν πρόκειται για ηθική βλάβη τρίτων, αλλά για άμεση βλάβη αυτών ως ζημιωθέντων στα έννομα αγαθά τους. Επομένως, είναι αβάσιμος ο από τον αριθ. 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ πρώτος λόγος της αίτησης αναίρεσης, με τον οποίο προβάλλονται αντίστοιχες αιτιάσεις».
