Oι προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από το φόρο κληρονομιών και τα δικαιολογητικά
Απόστολος Αλωνιάτης
Στο σημερινό μας σημείωμα θα δούμε τις απαλλαγές για το φόρο πρώτης κατοικίας, που ισχύουν σήμερα, καθώς και τα δικαιολογητικά που χρειάζονται σήμερα για την απόκτηση ενός ακίνητου σαν πρώτη κατοικία, όπως αυτά αναφέρονται στην φορολογία κληρονομιών – δωρεών – γονικών παρόχων
1. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από το φόρο κληρονομιών;
α) ο κληρονόμος είναι σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο κληρονομούμενος είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, κατά τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (Α’ 241) (εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών) ή του ν. 4356/2015 (Α’ 181) ή τέκνο του κληρονομουμένου. (*)
β) ο κληρονόμος είναι Έλληνας ή πολίτης κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Ε.Ο.Χ.).
γ) ο κληρονόμος, ο σύζυγος και τα ανήλικα τέκνα τους δε έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων. Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων (και των λοιπών αντίστοιχων κληρονομιαίων ακινήτων) είναι 70 τ.μ. προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου.
δ) το ακίνητο αποκτάται κατά πλήρη κυριότητα.
ε) η απαλλαγή από το φόρο για την απόκτηση πρώτης κατοικίας παρέχεται για μία φορά. Δεν απαλλάσσεται ο κληρονόμος που ο ίδιος ή ο σύζυγος ή τα ανήλικα τέκνα αυτού έχουν ήδη τύχει απαλλαγής από το φόρο μεταβίβασης ή γονικής παροχής ή κληρονομιάς. στ) η κατοικία ή το οικόπεδο θα παραμείνει στην κυριότητα του κληρονόμου για μία τουλάχιστον πενταετία.
ζ) το αίτημα για την απαλλαγή υποβάλλεται με την εμπρόθεσμη δήλωση.
2. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από το φόρο γονικής παροχής;
α) το τέκνο που ζητά την απαλλαγή, ο σύζυγος και τα ανήλικα τέκνα τους δεν έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων. Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων είναι 70 τ.μ., προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου.
β) το τέκνο είναι Έλληνας ή πολίτης κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Ε.Ο.Χ.).
γ) το ακίνητο αποκτάται κατά πλήρη κυριότητα και ολόκληρο.
δ) η απαλλαγή από το φόρο για την απόκτηση πρώτης κατοικίας παρέχεται για μία φορά. Δεν απαλλάσσεται το τέκνο που το ίδιο ή ο σύζυγος ή τα ανήλικα τέκνα αυτών έχουν ήδη τύχει απαλλαγής από το φόρο μεταβίβασης ή γονικής παροχής ή κληρονομιάς.
ε) η κατοικία ή το οικόπεδο θα παραμείνει στην κυριότητα του τέκνου για μία τουλάχιστον πενταετία.
στ) το αίτημα για την απαλλαγή υποβάλλεται με την εμπρόθεσμη δήλωση.
3. Ποια είναι τα αφορολόγητα ποσά για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με κληρονομιά ή γονική παροχή;( *)
Η απαλλαγή παρέχεται για αξία κατοικίας μέχρι 200.000 € για κάθε ανήλικο ή άγαμο και μέχρι 250.000 € για έγγαμο, η οποία προσαυξάνεται κατά 25.000 € για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30.000 € για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα ανήλικα τέκνα, των οποίων την επιμέλεια έχει ο δικαιούχος. Στο ποσό της απαλλαγής περιλαμβάνεται και η αξία μιας θέσης στάθμευσης αυτοκινήτου και ενός αποθηκευτικού χώρου, για επιφάνεια εκάστου έως 20 τ.μ., εφόσον βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα. Επίσης, χορηγείται απαλλαγή για οικόπεδο αξίας μέχρι 50.000 € για κάθε ανήλικο ή άγαμο και μέχρι 100.000 € για κάθε έγγαμο, προσαυξανόμενη κατά 10.000 € για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 15.000 € για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα. Τα παραπάνω ποσά ισχύουν για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με κληρονομιά και με γονική παροχή. Ειδικά, η προσαύξηση για τα ανήλικα τέκνα, όσον αφορά στον φόρο κληρονομιάς ισχύει, εφόσον στον κληρονόμο περιέρχεται μία μόνο κατοικία ή ένα μόνο οικόπεδο εξ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα και όχι ποσοστό εξ αδιαιρέτου.
(*) Να θυμίσουμε ότι με τον Νόμο 4839/2021 (άρθρο 56) υπάρχει αύξηση του αφορολόγητου ποσού δωρεών και γονικών παροχών περιουσιακών στοιχείων και χρηματικών ποσών.
Φόρος Δωρεάς
Με την διάταξη αυξάνεται το αφορολόγητο ποσό του φόρου στους δικαιούχους της Α’ κατηγορίας της φορολογικής κλίμακας για δωρεές και γονικές παροχές περιουσιακών στοιχείων και χρηματικών ποσών και δεν συνυπολογίζονται στην αιτία θανάτου κτήση περιουσίας μεταξύ των ίδιων προσώπων και, συγκεκριμένα, για δωρεές και γονικές παροχές που πραγματοποιούνται από την 1η.10.2021.
Αυξάνεται, δηλαδή, το αφορολόγητο ποσό δωρεών και γονικών παροχών περιουσιακών στοιχείων για τους δικαιούχους της Α’ κατηγορίας της παρ. 1 του άρθρου 29 του ν. 2961/2001 σε οχτακόσιες χιλιάδες (800.000) ευρώ από εκατόν πενήντα χιλιάδες (150.000) ευρώ που ισχύει.
Προσοχή: Το μέτρο αφορά μόνο τις δωρεές και γονικές παροχές τόσο σε περιουσιακά στοιχεία, όσο και σε μετρητά.
Ποιοι έχουν το όφελος;
Σύμφωνα με τον νόμο, η αλλαγή περιλαμβάνει τους φορολογούμενους που έχουν μεταξύ τους Α βαθμό συγγένειας δηλαδή
Στην Α κατηγορία εντάσσονται:
Ο/η σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο κληρομούμενος ή ο δωρητής έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, κατά τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών) ή του ν. 4356/2015, β) τα τέκνα, γ) οι εγγονοί και δ) οι γονείς του κληρονομουμένου ή του δωρητή.
Για τον συγκεκριμένο βαθμό η κλίμακα δωρεών (περιλαμβανομένων και των χρημάτων είναι)
Δωρεές Γονικές Παροχές
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α΄ (Νέα κλίμακα)
Κλιμάκια (σε ευρώ) Συντελεστής κλιμακίου % Φόρος κλιμακίου (σε ευρώ) Φορολογητέα περιουσία (σε ευρώ) Φόρος που αναλογεί (σε ευρώ)
800.000 — — 800.000 —
Υπερβάλλον 10
Προσοχή: Να σημειώσουμε ότι το τεκμήριο για την δωρεά χρηματικών ποσό δεν έχει καταργηθεί και πρέπει να αναγράφεται στην φορολογική δήλωση, και βέβαια να δικαιολογείται είτε από τα φορολογικά αποταμιεύματα του δωρητή (ανάλωση κεφαλαίου προηγουμένων χρήσεων), είτε από τα εισοδήματα που δηλώνει το συγκεκριμένο φορολογικό έτος.
ΔΕΙΤΕ ΤΙ Α ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ
Ο Απόστολος Αλωνιάτης είναι Οικονομολόγος – φοροτεχνικός, Α’ Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Σύμβουλος Διοίκησης της PROSVASIS AEBE και συγγραφέας.
