Τι θα κρίνει τη λήψη μέτρων, τι (δεν) είναι στο τραπέζι και γιατί. Η ανησυχία για τις αυξήσεις στις αποδόσεις στα κρατικά ομόλογα και ο κρίσιμος Μάρτης για το άνοιγμα της οικονομικής ατζέντας
Ελένη Στεργίου
Αναζωπύρωση του πληθωρισμού, αυξήσεις αποδόσεων στα ομόλογα και «καυτές» τιμές σε ενέργεια και βασικά προϊόντα. Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα του 2022.
Όμως τι θα σημάνει αυτό για μισθούς, μέτρα, φοροελαφρύνσεις και ανάπτυξη; Το εν λόγω κοκτέιλ μπορεί να προκαλέσει ροκάνισμα μισθών λόγω των αυξήσεων στα βασικά έξοδα των νοικοκυριών, μείωση της καταναλωτικής δαπάνης, μείωση κρατικών εσόδων, ενδεχόμενες αλλαγές στον σχεδιασμό της επενδυτικής δαπάνης και “μάζεμα” της ατζέντας των μόνιμων φοροελαφρύνσεων και ως εκ τούτου να επιφέρει αλλαγές στη οικονομική πολιτική καθότι το όποιο δημοσιονομικό περιθώριο θα δημιουργείται ίσως χρησιμοποιηθεί για να διοχετευθεί κυρίως στην στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων και να φέρει σε δεύτερη μοίρα πιο μόνιμες παρεμβάσεις.
Η ανοδική τάση των τιμών και η διεθνής συγκυρία με τις αυξήσεις των αποδόσεων στα κρατικά ομόλογα, εξαιτίας του πληθωρισμού (το ελληνικό 10ετες έχει φτάσει στο 2,5% από 0,747% τον Σεπτέμβριο) διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο και η ακριβής επίπτωση δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη.
Οι εκτιμήσεις δείχνουν πως ο πληθωρισμός δεν θα μείνει για πολύ, όμως κανείς οικονομολόγος δεν είναι σίγουρος, και έτσι αναβαθμίζει τον βαθμό δυσκολίας της εξίσωσης, που καλείται να λύσει το οικονομικό επιτελείο. Καταρχάς η κυβέρνηση έχει βάλει στο τραπέζι την επέκταση ενός πακέτου στήριξης απέναντι στην ακρίβεια, ενώ την ίδια ώρα καλείται να αποφύγει την παροχολογία , κάτι που μπορεί να στείλει λάθος μήνυμα στις αγορές, ενόψει των νέων εκδόσεων ελληνικού χρέους, των αναβαθμίσεων από τους οίκους και φυσικά στο πλαίσιο του σχεδίου για μείωση του ελλείμματος εφέτος στο 1,4% από περίπου 6,5% το 2021.
Σε αυτό το πλαίσιο ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, μιλώντας το πρωί της Τετάρτης στην ΕΡΤ έβαλε «πάγο» στο ενδεχόμενο μείωσης του ΦΠΑ στα τρόφιμα. Ο ίδιος ρωτήθηκε για το αν υπάρχει περίπτωση μείωσης του ΦΠΑ στα τρόφιμα και απάντησε πως η όποια παρέμβαση γίνει, αν γίνει, θα πάει στον πολίτη και δεν θα χάνεται στην εφοδιαστική αλυσίδα. «Θα σκεφτείτε να προβείτε σε μειώσεις στον ΦΠΑ στα τρόφιμα;», ρωτήθηκε ο Χρήστος Σταϊκούρας από τον δημοσιογράφο και απάντησε: «Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά με τα οποία ενεργούμε: 1. Ο δημοσιονομικός χώρος, 2. Να είμαστε σίγουροι ότι όποια παρέμβασή μας πάει στον πολίτη και δεν χάνεται στην εφοδιαστική αλυσίδα, 3.Να είμαστε βέβαιοι ότι η παρέμβαση θα αφορά μεσαία τάξη και τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα. «Τα μέτρα θα πρέπει να είναι στοχευμένα» σημείωσε και στη συνέχεια εμφανίστηκε αντίθετος σε βραχυπρόθεσμα μέτρα.
Έως σήμερα η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει μέτρα προστασίας έναντι του κόστους στο ρεύμα ύψους περίπου 2 δισ. Ευρώ, ενώ ημείωση στον ΕΝΦΙΑ, στα λιπάσματα στο 6%, η κάλυψη του 7% στους κτηνοτρόφους κοστίζει 400 εκατομμύρια ευρώ. Σημειώνεται ότι στον προϋπολογισμό είχαν υπολογιστεί 70 εκατομμύρια για τη μείωση του ΕΝΦΙΑ, και η κυβέρνηση προχώρησε σε 350 εκατομμύρια. Αυτό σημαίνει περίπου 280- 300 εκατομμύρια πρόσθετα στον προϋπολογισμό.
Τα μέτρα, ο ρόλος του Μαρτίου και οι αποδόσεις στα κρατικά ομόλογα
Εξ ου και η κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα τα οποία δεν έχουν μεγάλο δημοσιονομικό αποτύπωμα και εστιάζουν, όπως τους προηγούμενους μήνες, σε συνέχιση της επιδότησης για το ηλεκτρικό ρεύμα και το φυσικό αέριο καθότι οι πόροι εξασφαλίζονται σε ένα μεγάλο βαθμό από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης.
Η αύξηση του κόστους δανεισμού λόγω της ανοδικής πορείας των κρατικών ομολόγων σε όλη την Ευρωζώνη και στην Ελλάδα παγώνουν σχέδια του οικονομικού επιτελείου όπως νέα κίνηση εξόδου στις αγορές. Το ταμειακό μαξιλάρι είναι παρά ταύτα σε ικανοποιητικά επίπεδα κοντά στα 37-38 δισ. ευρώ και προβλέπεται εντός του επόμενων μηνών να αποπληρωθούν δάνεια σε ΔΝΤ και διακρατικά από το 1ο Μνημόνιο περί τα 7 δισ. Ευρώ.
Από το οικονομικό επιτελείο τονίζεται ότι αν υπάρξει πρόσθετος χώρος αυτός θα αποδοθεί στην κοινωνία και όπως παραδέχεται ο υπουργός Οικονομικών “το κόστος δανεισμού από τις αγορές για όλες τις χώρες της Ευρώπης. Και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στη δημοσιονομική πολιτική μας”.
Το άνοιγμα της βεντάλιας, όπως για τις επιστρεπτέες προκαταβολές, τοποθετείται χρονικά από τον Μάρτιο όπου θα ανακοινωθούν τα τελικά στοιχεία για το ΑΕΠ το 2021 και θα έχει φανεί η επίπτωση της ακρίβειας στα κρατικά έσοδα και την καταναλωτική δαπάνη. Σημειώνεται ότι ένας ενδεχόμενος μηδενισμός της επιστρεπτέας προκαταβολής κοστίζει 3 δισ. Ευρώ, ενώ ένα νέο κούρεμα στο επιστρεπτέο κομμάτι κοστίζει 1 δισ. Επίσης, υποθετική έκτακτη μείωση του ΦΠΑ σε κάποια τρόφιμα μπορεί να κοστίζει κοντά στα 500-700 εκατ. αναλόγως της διάρκειας. Το μέτρο που συγκεντρώνει τις λιγότερες πιθανότητες είναι η μείωση του έμμεσου φόρου στα καύσιμα κλπ καθότι αποφέρουν περίπου 6 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Ροκανίζοντας εισοδήματα και οι κίνδυνοι για το 2022
Τον Δεκέμβριο ο πληθωρισμός ανήλθε στο 5% και τον Ιανουάριο στο 5,5% και προ ημερών το οικονομικό επιτελείο ανέβασε τις εκτιμήσεις για εφέτος από το 1% στο 1,5-2%. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, τον Δεκέμβριο, η απώλεια αγοραστικής δύναμης του κατώτατου μισθού έφτασε το 10,4%, ενώ του μέσου μισθού των εργαζομένων μερικής απασχόλησης άγγιξε το 13,7%. Τον ίδιο μήνα, το μέσο μηνιαίο ατομικό διαθέσιμο εισόδημα απώλεσε περίπου το 7% της αγοραστικής του δύναμης σε ετήσια βάση. Μία εκτίναξη του πληθωρισμού θα έχει και ενδεχόμενες επιπτώσεις στην αναπτυξιακή τροχιά της ελληνικής οικονομίας το 2022. Και αυτό το επισημαίνουν πλέον ανοιχτά οι οικονομολόγοι -αν και οι μέσες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη του 2022 δίνουν ισχυρό ρυθμό ανάκαμψης. Από το σχεδόν 8-9% του 2021 η οικονομία αναμένεται να αναπτυχθεί με ταχύτητα 4,5%-5% με κυριότερους λόγους την φετινή προσδοκώμενη επίδοση του τουρισμού και της αύξησης των επενδύσεων λόγω του Ταμείου Ανάκαμψης.
Όπως επισημαίνει η Alpha Bank στο εβδομαδιαίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων η αναζωπύρωση ενδέχεται να επηρεάσει την αναπτυξιακή τροχιά της ελληνικής οικονομίας το 2022. Σημειώνει πάντως πως ο ρυθμός μεγέθυνσης, αναμένεται ότι θα είναι ισχυρός, ως απόρροια αφενός της αναμενόμενης επίδοσης του τουρισμού και αφετέρου της αύξησης των επενδύσεων λόγω του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο σημαντικότερος κίνδυνος που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία για το 2022 συνδέεται με την επίπτωση του πληθωρισμού στο ύψος της καταναλωτικής δαπάνης και στον σχεδιασμό της επενδυτικής δαπάνης. Σύμφωνα με την Alpha Bank, oι παράγοντες που αναμένεται να καθορίσουν τον πληθωρισμό είναι α) η δυναμική της εξέλιξης των τιμών της ενέργειας και β) ο σχηματισμός των προσδοκιών των οικονομικών μονάδων. Συγκεκριμένα, ο τρόπος με τον οποίο τόσο οι καταναλωτές όσο και οι επιχειρηματίες περιμένουν ότι θα εξελιχθούν οι τιμές στο μέλλον επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο δαπανούν, δανείζονται και επενδύουν τα χρήματά τους σήμερα.
