Χρόνια πριν από τον διάλογο με τον νυν δήμαρχο Σπάρτης Π. Δούκα, που οδήγησε σε παραίτηση τον Σπ. Λιβανό, είχαν επισημανθεί αβλεψίες και ασάφειες των ρυθμίσεων, λόγω χρονικής πίεσης, σε ειδική έκθεση της Αρχής το 2010.
Πυρόπληκτοι Ηλείας 2007: «Τσάντες» με τριχίλιαρα που μοιράζονταν αφειδώς στους πληγέντες της μεγάλης πυρκαγιάς στην Ηλεία το 2007 δεν προκύπτουν, παρά το σάλο που προκάλεσε η σχετική δήλωση του δημάρχου Σπάρτης Πέτρου Δούκα και πρώην στελέχους της Ν.Δ. – καθ’ ότι διαγράφηκε μετά από αυτήν – σε συνάντηση με τον επίσης πρώην υπουργό Σπήλιο Λιβανό, ο οποίος παραιτήθηκε όπως έγραψε το dikastiko.gr
Ωστόσο, όπως καταδεικνύει σε ειδική έκθεσή του το 2010 ο Συνήγορος του Πολίτη για την καταβολή των ενισχύσεων, οι πληγέντες αντιμετώπισαν σημαντικά προβλήματα από «αβλεψίες και ασάφειες των ρυθμίσεων, λόγω χρονικής πίεσης». Η ανεξάρτητη Αρχή είχε γίνει αποδέκτης δεκάδων αναφορών με αντικείμενο την οικονομική ενίσχυση τους από τις πυρκαγιές του 2007.
«Τα προβλήματα που αναδείχθηκαν οφείλονται εν πολλοίς στη χρονική πίεση για τη λήψη των μέτρων, σε αβλεψίες ή ασάφειες των ρυθμίσεων, σε ελλιπή ενημέρωση των πολιτών, αλλά και σε πάγιες αδυναμίες ή ελλείψεις της λειτουργίας της ελληνικής διοίκησης» επισημαίνει χαρακτηριστικά.
Και κατέληγε: «Το γενικό συμπέρασμα που συνάγεται από τη διερεύνηση των υποθέσεων που αφορούν τις οικονομικές ενισχύσεις των πληγέντων είναι το εξής: Αδυναμίες της διοικητικής λειτουργίας, οι οποίες μπορεί να είναι γνωστές ήδη υπό ομαλές συνθήκες, αναπόφευκτα διογκώνονται σε περιόδους κρίσης, όταν δηλαδή η κρατική στήριξη είναι περισσότερο αναγκαία».
grafeiotypoy
Για το λόγο αυτό εξάλλου, ο Συνήγορος πρότεινε ήδη από το 2010 πως «όσον αφορά μελλοντικές διαδικασίες ανακούφισης πληγέντων από αντίστοιχες καταστροφές, πρέπει να σχεδιαστεί πλαίσιο δράσης που θα περιλαμβάνει τα εκάστοτε αναγκαία έκτακτα μέτρα. Σημαντική θα είναι η συμβολή της διευκρίνισης των χρησιμοποιούμενων όρων, έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται η ανάγκη να ανευρίσκονται ad hoc λύσεις σε περιστάσεις όπου η διοίκηση καλείται να λειτουργήσει υπό πίεση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο και η κρατική στήριξη θα είναι άμεση και ουσιαστική και οι πολίτες θα έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν τα σχετικά δικαιώματα».
Πυρόπληκτοι Ηλείας 2007: Τα κύρια προβλήματα – Υποβολή υπεύθυνων δηλώσεων
Στην ειδική έκθεση του Συνηγόρου αναφέρεται ότι «υιοθετήθηκε μάλιστα μια διαδικασία κατά παρέκκλιση των διατάξεων περί Δημοσίου Λογιστικού για την άμεση πληρωμή των οικονομικών ενισχύσεων στους δικαιούχους μέσω πιστωτικών ιδρυμάτων. Η υποβολή των δικαιολογητικών και ο έλεγχος αυτών θα γινόταν μετά την καταβολή της οικονομικής ενίσχυσης. Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, ως δικαιολογητικό για την πληρωμή αρκούσε σε πρώτη φάση η αίτηση και υπεύθυνη δήλωση του ν. 1599/1986. Κατ’ εξαίρεση, στην περίπτωση οικονομικής ενίσχυσης για την αντικατάσταση οικοσκευής και την αντιμετώπιση άμεσων εξόδων επισκευής κατοικίας, βάσει κατ΄ εξουσιοδότηση εκδοθείσας υπουργικής απόφασης, απαιτούνταν και βεβαίωση της πυροσβεστικής ή της τοπικής αστυνομικής αρχής ή του οικείου Δήμου».
Αποτυπώνεται, όμως, πως οι ενδιαφερόμενοι από την εξέταση των αναφορών που περιήλθαν στην Αρχή με αντικείμενο τις ενισχύσεις που κατεβλήθησαν βάσει της ανωτέρω ΚΥΑ, αντιμετώπισαν τρεις βασικές πηγές προβλημάτων και αλληλένδετες:
(α) H ελλιπής πληροφόρηση των ενδιαφερομένων – δυνάμει δικαιούχων εκ μέρους της διοίκησης.
(β) Η ασάφεια των όρων που χρησιμοποιούσε η ΚΥΑ.
(γ) Η έλλειψη ασφαλών κριτηρίων για τη βεβαίωση της ιδιότητας του μονίμου κατοίκου, εφόσον απαιτούνταν.
Τα προβλήματα αυτά έγιναν αισθητά, όταν μετά τον έλεγχο οι ενδιαφερόμενοι κλήθηκαν να επιστρέψουν την ενίσχυση που εισέπραξαν.
Οι αναφορές για τα αχρεωστήτως καταβληθέντα
Όπως σημειώνει ο Συνήγορος «ικανός αριθμός πολιτών αναφέρθηκε στην Αρχή στρεφόμενος κατά της αξίωσης της Διοίκησης περί επιστροφής του επιδόματος των τριών χιλιάδων ευρώ, καθώς κατά την εξέταση των δικαιολογητικών που υπέβαλαν μετά την είσπραξη της ενίσχυσης διαπιστώθηκε ότι δεν πληρούσαν την προϋπόθεση της μόνιμης κατοικίας.
eurokinissi
Οι προσφεύγοντες στο Συνήγορο του Πολίτη, βεβαιώνουν ότι εισέπραξαν το ποσό, βασιζόμενοι σε (λανθασμένη η ελλιπή) πληροφόρηση που τους παρεσχέθη από τους αρμοδίους φορείς η οποία τους ενέτασσε στους δικαιούχους.
Σχετικά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα:
Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς ενδιαφερομένου, η επίσημη ενημέρωση που του παρεσχέθη από το πιστωτικό ίδρυμα και το Κέντρο Ενημέρωσης Πυρόπληκτων σε ό,τι αφορά το κριτήριο για την υπαγωγή του στους «μόνιμους κατοίκους» ήταν η χιλιομετρική απόσταση του τόπου μόνιμης κατοικίας από τη θέση της πληγείσας περιουσίας. Ότι δηλαδή εδικαιούτο την ενίσχυση, εφόσον η μόνιμη κατοικία του είναι στον ίδιο νομό και σε μέγιστη απόσταση 100 Km από τον τόπο στον οποίο εκδηλώθηκε η πυρκαγιά.
eurokinissi
Σε άλλες περιπτώσεις, οι πολίτες καταγγέλλουν ότι δεν είχαν καν λάβει γνώση της προϋπόθεσης αυτής. Ενδεικτικά, πυρόπληκτος πολίτης στην αναφορά του εξέφρασε εντόνως τη διαμαρτυρία του, διότι θεώρησε ότι υπήρξε μεταστροφή της Διοίκησης ως προς τα κριτήρια καταβολής του επιδόματος. Κατά την άποψή του, το κριτήριο της μόνιμης κατοικίας εισήχθη σε μεταγενέστερη φάση. Ως πηγή πληροφόρησής του, υπέδειξε την τηλεφωνική γραμμή εξυπηρέτησης πυρόπληκτων και το φυλλάδιο που υπογράφεται από τη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης – Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας, με τίτλο «Μέτρα ανακούφισης των πληγέντων & ανασυγκρότησης των πληγεισών περιοχών από τις πυρκαγιές».
Οι τελικές παρατηρήσεις της Αρχής
Στην ειδική έκθεση ο Συνήγορος του Πολίτη καταλήγει στα εξής συμπεράσματα:
- Ως προς τον καθορισμό των μονίμων κατοίκων, δικαιούχων της ενίσχυσης των τριών χιλιάδων ευρώ, και τον τρόπο βεβαίωσης της μονίμου κατοικίας
Ο Συνήγορος θεωρεί ότι πρόκειται για πρόβλημα το οποίο απασχολεί τις δημόσιες υπηρεσίες αλλά και τους πολίτες και σε πολλές άλλες περιπτώσεις (για παράδειγμα, στα ζητήματα μοριοδότησης της εντοπιότητας για πρόσληψη). Επειδή δεν υφίσταται αξιόπιστο σύστημα βεβαίωσης της μόνιμης κατοικίας, όποτε τίθεται η σχετική προϋπόθεση, παγίως ανακύπτουν προβλήματα και παρανομίες.
Για τον λόγο αυτό, ο Συνήγορος επαναλαμβάνει την πρόταση που έχει διατυπώσει σε προηγούμενη σχετική ειδική έκθεση για την ανάγκη να καταρτιστεί ειδικό μητρώο, στο οποίο κάθε κάτοικος της χώρας θα δηλώνει έναν και μόνο δήμο μονίμου κατοικίας. Η ύπαρξη αυτής της προϋπόθεσης θα είχε στην προκειμένη περίπτωση ως αποτέλεσμα τόσο την επιτάχυνση των διαδικασιών ενίσχυσης όσο και την αποφυγή σωρείας προβλημάτων από αυτήν την αιτία.
- Ως προς την πληροφόρηση
Ο Συνήγορος του Πολίτη θεωρεί ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως γραφειοκρατική επιβάρυνση, ούτε για τη διοίκηση, που οφείλει να την παρέχει, ούτε και για τους πολίτες, τους οποίους προορίζεται να διαφωτίζει. Η πληροφόρηση αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την άσκηση δικαιωμάτων αλλά και για την επίτευξη των στόχων της αντίστοιχης πολιτικής. Πολύ περισσότερο μάλιστα δεν είναι δυνατόν να μετακυλίεται η ευθύνη της ακριβούς πληροφόρησης σε πηγές εκτός δημόσιας διοίκησης
- Ως προς τη διαμεσολάβηση τρίτων στη σχέση διοίκησης-πολιτών
Επισημαίνει πως προβλήματα ανακύπτουν κατά την όλο και συχνότερη προσφυγή της διοίκησης σε τρίτους που διαμεσολαβούν στη σχέση της με τους πολίτες. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για τις τράπεζες. Επιλογή θεμιτή, προκειμένου να αποφευχθεί η επιβάρυνση των υπηρεσιών, να παρακαμφθούν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες και να καταβληθούν άμεσα οι οικονομικές ενισχύσεις. Παραμένει, ωστόσο, η υποχρέωση μεταγενέστερης υποβολής για έλεγχο των απαραίτητων δικαιολογητικών από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες. Η παρεμβολή των τραπεζών διευκόλυνε μεν την πρώτη φάση, προκάλεσε όμως προβλήματα σε ορισμένους πολίτες λόγω ανακριβούς πληροφόρησής τους για κάποιες βασικές παραμέτρους προσδιορισμού των δικαιούχων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, στέρησε τη δυνατότητα από δικαιούχους να λάβουν την ενίσχυση και δημιούργησε προϋποθέσεις ανασφάλειας δικαίου και άνισης μεταχείρισης.
eurokinissi
Πάγια άποψη του Συνηγόρου του Πολίτη είναι ότι η παρεμβολή τρίτων ως ενδιαμέσων στη σχέση διοίκησης – πολιτών (όπως εν προκειμένω τα πιστωτικά ιδρύματα) πρέπει να περιβάλλεται με εγγυήσεις. Λάθη, τα οποία διαπράττει ο ενδιάμεσος, δεν επιτρέπεται να έχουν μεν ως συνέπεια την αποδυνάμωση των δικαιωμάτων των πολιτών, σε κανέναν όμως να μην καταλογίζεται η σχετική ευθύνη.
ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
