Πέτρος Ραπανάκης
Νομοθετικό πλαίσιο
Στην κείμενη εργατική νομοθεσία δεν είχε μέχρι πρότινος θεσπισθεί διάταξη που να ρυθμίζει το πλαίσιο χορήγησης άδειας άνευ αποδοχών σε μισθωτούς.
Εξαίρεση υπήρχε μόνο για ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων, από ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται σε εσωτερικούς Κανονισμούς εργασίας, Κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, Διαιτητικές Αποφάσεις κ.λπ..
Με τις νέες ρυθμίσεις του άρθρου 62 τουΝ.4808/19-6-2021, καθιερώνεται για πρώτη φορά ρητά ο θεσμός της άδειας άνευ αποδοχών στον ιδιωτικό τομέα. Πρόκειται για συμφωνημένη, μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου αναστολή της σύμβασης εργασίας, η οποία διαρκεί μέχρι ένα (1) έτος, με δυνατότητα παράτασης με νέα συμφωνία μεταξύ των μερών. Ειδικότερα στη διάταξη του άρθρου 62 ορίζεται ότι «1. Εργαζόμενος πλήρους ή μερικής απασχόλησης δύναται, κατόπιν ατομικής έγγραφης συμφωνίας με τον εργοδότη, να λάβει άδεια άνευ αποδοχών για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει το ένα (1) έτος, η οποία δύναται να παραταθεί με νεότερη συμφωνία των μερών. Κατά τη διάρκεια της άδειας αυτής η σύμβαση εργασίας τίθεται σε αναστολή και δεν οφείλονται ασφαλιστικές εισφορές. Η έγγραφη συμφωνία αναρτάται στο Πληροφοριακό Σύστημα (Π.Σ.) «Εργάνη» και αντίγραφό της γνωστοποιείται στον e-Ε.Φ.Κ.Α.. 2. Μετά τη λήξη της άδειας άνευ αποδοχών αναβιώνουν τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μερών εκ της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας».
Υπογραμμίζεται ότι επί του παρόντος και μέχρι να καταστεί τεχνικά δυνατό, δεν υφίσταται η δυνατότητα ανάρτησης στο πληροφοριακό σύστημα «Εργάνη» της έγγραφης συμφωνίας περί χορήγησης άδειας άνευ αποδοχών. Προς τούτο αναμένεται να εκδοθεί στο προσεχές διάστημα σχετική υπουργική απόφαση. Επίσης δεν υφίσταται τεχνική δυνατότητα, αντίγραφο της άδειας άνευ αποδοχών να γνωστοποιείται στον e-Ε.Φ.Κ.Α., και μέχρι να καταστεί δυνατή η ηλεκτρονική γνωστοποίηση, συνιστάται ο εργοδότης να γνωστοποιεί στις αρμόδιες υπηρεσίες εσόδων του τέως Ι.Κ.Α. – Ε.Φ.Κ.Α. την έγκριση της άδειας άνευ αποδοχών των υπαλλήλων του μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα και σε χρόνο πριν την έναρξη χορήγησής της με πρωτόκολλο παραλαβής, σύμφωνα με το άρθρο 12 του Ν. 2690/1999 , και αυτό για να μη τεθεί αμφισβήτηση για το εάν όντως χορηγήθηκε ή όχι και να είναι καλυμμένη η επιχείρηση κατά τον έλεγχο που θα διενεργήσουν σε μελλοντικό χρόνο τα ελεγκτικά όργανα του Ασφαλιστικού Ιδρύματος.
Η άδεια άνευ αποδοχών έχει ως νομική βάση την αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων κατά το άρθρο 361 του Αστικού Κώδικα και επομένως για τη χορήγησή της απαιτείται να έχει προηγηθεί συμφωνία εργοδότη και εργαζόμενου και κατά συνέπεια δεν μπορεί να επιβληθεί μονομερώς ούτε από τον εργοδότη ούτε και από τον εργαζόμενο.
Ετήσια κανονική άδεια και άδεια άνευ αποδοχών
Σε ότι αφορά τη χορήγηση κανονικής αδείας στους εργαζομένους που έχουν λάβει άδεια άνευ αποδοχών σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 62 Ν.4808/2021 , επισημαίνεται ότι για τη λήψη και τον υπολογισμό των ημερών κανονικής αδείας των εργαζομένων, θα ληφθεί υπόψη και το χρονικό διάστημα κατά οποίο ο εργαζόμενος τελούσε σε άδεια άνευ αποδοχών ( παρ. 6, άρθρο 2 του Α.Ν. 539/45 ) (Εγκύκλιος Υπουργείου Εργασίας 64597 /3-9-2021).
Η άδεια άνευ αποδοχών θα πρέπει να χορηγείται μετά την εξάντληση της κανονικής άδειας ή να συμφωνείται η τύχη της κανονικής άδειας κατά τη χορήγηση της άδειας άνευ αποδοχών.
Αν παρ΄ όλα ταύτα ένας μισθωτός απέχει από την εργασία του, έχοντας λάβει άδεια άνευ αποδοχών λόγω προσωπικών ή οικογενειακών αναγκών με τη συγκατάθεση προφανώς του εργοδότη του, η αποχή αυτή δεν του στερεί τη δυνατότητα, να ζητήσει και να λάβει την ετήσια κανονική του άδεια με αποδοχές, προκειμένου, να παρασχεθεί σ΄ αυτόν η δυνατότητα να αναπαυθεί προς αναπλήρωση των αναλωθεισών στην εργασία του σωματικών ή πνευματικών του δυνάμεων.
`Αλλωστε το θέμα, του κατά πόσον ο μισθωτός ο οποίος έκανε χρήση άδειας άνευ αποδοχών, δικαιούται να λάβει και την κανονική του άδεια μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτος, έγκειται κατά κύριο λόγο στην καλή πίστη μεταξύ αυτού και του εργοδότη του.
Βεβαίως δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι σε κάθε περίπτωση χορήγησης άδειας άνευ αποδοχών οφείλεται στον εργαζόμενο και η κανονική ετήσια άδεια με αποδοχές. Μόνο αν πρόκειται περί απολύτως δικαιολογημένης απουσίας, κατά τη διάρκεια της οποίας ο εργαζόμενος που έτυχε της άδειας αυτής άνευ αποδοχών είναι δυνατό να έχει αναλώσει περισσότερες πνευματικές ή σωματικές δυνάμεις (όπως στην άδεια άνευ αποδοχών για μετεκπαίδευση), δικαιούται τόσο την κανονική άδεια με αποδοχές, όσο και το επίδομα άδειας. Κατά την κρατούσα άποψη, εφόσον πρόκειται για ολιγοήμερη και απολύτως δικαιολογημένη απουσία δεν μπορεί, κατά τις αρχές της καλής πίστης, να χαρακτηρισθεί ότι η άδεια άνευ αποδοχών έχει επιφέρει διακοπή του χρόνου συνεχούς απασχολήσεως και ως εκ τούτου γίνεται δεκτό ότι οφείλεται και η κανονική ετήσια άδεια στον εργαζόμενο.
Εν κατακλείδι πάντως διευκρινίζεται ότι στην εργατική νομοθεσία και εν προκειμένω στη διάταξη του άρθρου 62 του Ν.4808/2021 , δεν ορίζεται ότι η ετήσια κανονική μετ΄ αποδοχών άδεια θα πρέπει να έχει προηγηθεί της άδειας άνευ αποδοχών ή να έχει εξαντληθεί ο χρόνος χορήγησης της πριν από την άδεια άνευ αποδοχών. Κατά συνέπεια η ετήσια κανονική άδεια μπορεί είτε να προηγείται είτε υπό προϋποθέσεις να ακολουθεί την άδεια άνευ αποδοχών.
Παράδειγμα 1ο
Μισθωτός απασχολούμενος επί πενθήμερο (με ημέρες ανάπαυσης Σάββατο και Κυριακή), που διανύει το 10ο και πλέον ημερολογιακό έτος υπηρεσίας σε συγκεκριμένη επιχείρηση, χωρίς πρόσθετη προϋπηρεσία, ο οποίος δεν έχει κάνει χρήση ημερών αδείας κατά το έτος 2021, ζήτησε και έλαβε άδεια (κανονική και άνευ αποδοχών) κατά το χρονικό διάστημα από την Τετάρτη 1η Σεπτεμβρίου 2021 έως την 3η Δεκεμβρίου 2021 επικαλούμενος προσωπικούς λόγους. Πως μπορεί να αντιμετωπισθεί με καλή πίστη αλλά ταυτόχρονα και με σύννομο και ορθολογικό τρόπο το είδος της άδειας που θα του χορηγηθεί (ετήσια κανονική και άνευ αποδοχών) καθώς και το χρονικό πλαίσιο χορήγησης αυτής κατά το εν λόγω διάστημα;
Απάντηση
Με βάση τα δεδομένα του ανωτέρω παραδείγματος ο υπόψη μισθωτός δικαιούται είκοσι πέντε (25) ημέρες άδεια κατά το ημερολογιακό έτος 2021.
Με δεδομένο ότι η άδεια άνευ αποδοχών θα πρέπει να χορηγείται κατά βάση μετά την εξάντληση της κανονικής άδειας ή να συμφωνείται η τύχη της κανονικής άδειας κατά τη χορήγηση της άδειας άνευ αποδοχών, προκύπτει η αναγκαιότητα χορήγησης κατ΄ αρχήν της ετήσιας κανονικής αδείας κατά το διάστημα από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 έως και την 5η Οκτωβρίου 2021 στο οποίο εμπεριέχονται 25 εργάσιμες ημέρες.
Για το διάστημα από την 6η Οκτωβρίου έως και την 3η Δεκεμβρίου 2021 η επιχείρηση μπορεί να έλθει σε γραπτή συμφωνία με τον εν λόγω μισθωτό της για τη χορήγηση σε αυτόν άδειας άνευ αποδοχών.
Παράδειγμα 2ο
Μισθωτός χωρίς προϋπηρεσία αμειβόμενος με μεικτό μηνιαίο μισθό 650,00 €, ο οποίος προσλήφθηκε σε εμπορική επιχείρηση την 20η Οκτωβρίου 2020 με καθεστώς πλήρους απασχόλησης και εξαήμερη εργασία, ζήτησε και έλαβε άδεια άνευ αποδοχών κατά το χρονικό διάστημα από την 1η Φεβρουαρίου 2021 έως και την 30 Ιουνίου 2021, ενώ ταυτόχρονα συμφωνήθηκε να λάβει το σύνολο της δικαιούμενης ετήσιας κανονικής άδειας του 2ου ημερολογιακού έτους. Η εργασιακή του σχέση παρέμεινε ενεργός καθ΄ όλο το ημερολογιακό έτος 2021. Πόσες ημέρες άδειας δικαιούται κατά το έτος 2021, αποδοχές άδειας =; επίδομα άδειας = ;
Απάντηση
Όπως προελέχθη, για τη λήψη και τον υπολογισμό των ημερών κανονικής αδείας του υπόψη εργαζόμενου, θα ληφθεί υπόψη και το χρονικό διάστημα κατά οποίο ο εργαζόμενος τελούσε σε άδεια άνευ αποδοχών. Με δεδομένο ότι για τον υπόψη εργαζόμενο, το έτος 2021 συνιστά 2ο ημερολογιακό έτος απασχόλησης, καθώς και το γεγονός ότι η εργασιακή του σχέση διήρκεσε καθ΄ όλο το έτος 2021, δικαιούται είκοσι πέντε (25) ημέρες άδειας (ημέρες άδειας 2ου ημερολογιακού έτους για τους επί εξαήμερο απασχολούμενους) και το επίδομα άδειας ανέρχεται σε μισό (1/2) μηνιαίο μισθό. Συνεπώς αποδοχές αδείας = 650,00 €, Επίδομα άδειας = 325,00€. Επισημαίνεται ότι με τις ρυθμίσεις του άρθρου 61 του Ν.4808/19-6-2021, τροποποιείται η παρ. 1 του άρθρου 4 του Α.Ν. 539/1945 , ως προς την υποχρέωση σε παροχή άδειας από τον εργοδότη στον μισθωτό μέχρι το τέλος εκάστου ημερολογιακού έτους ακόμη κι αν δεν ζητηθεί από τον εργαζόμενο και προστίθεται τέταρτο εδάφιο σχετικά με την εξάντληση της δικαιούμενης ετήσιας άδειας εντός του πρώτου τριμήνου του επόμενου ημερολογιακού έτους. Κατά συνέπεια με τις νέες διατάξεις προβλέπεται ότι το υπόλοιπο της ετήσιας άδειας αναψυχής του μισθωτού που δεν έχει χορηγηθεί εντός του αντίστοιχου ημερολογιακού έτους, πρέπει να εξαντληθεί το αργότερο εντός του πρώτου τριμήνου του αμέσως επόμενου έτους ήτοι εν προκειμένω μέχρι 31 Μαρτίου 2022.
Παράδειγμα 3ο
Εργατοτεχνίτης ο οποίος προσλήφθηκε την 1η Φεβρουαρίου 2021 με καθεστώς μερικής απασχόλησης είκοσι (20) ωρών εβδομαδιαίως (πενθήμερο, τετράωρο), αμειβόμενος με ημερομίσθιο 20,00 € και ωρομίσθιο 5,00 €, ζήτησε και έλαβε άδεια άνευ αποδοχών κατά το χρονικό διάστημα από την 16η Μαρτίου 2021 έως και την 31η Μαΐου 2021. Με τη λήξη της άδειας άνευ αποδοχών επέστρεψε και εργάσθηκε μέχρι και την 31η Οκτωβρίου 2021 οπότε και λύθηκε η εργασιακή του σχέση. Διευκρινίζεται ότι ο εν λόγω εργαζόμενος δεν έκανε χρήση ημερών αδείας καθ΄ όλο το διάστημα της απασχόλησης του. Πόσες ημέρες άδειας δικαιούται κατά το έτος 2021, αποδοχές άδειας =; επίδομα άδειας = ;
Απάντηση
Με δεδομένο ότι για τον υπόψη εργαζόμενο, το έτος 2021 συνιστά 1ο ημερολογιακό έτος απασχόλησης, καθώς και το γεγονός ότι η εργασιακή του σχέση διήρκεσε από 1ης Φεβρουαρίου 2021 έως την 31η Οκτωβρίου 2021, ήτοι εννέα (9) μήνες συμπεριλαμβανόμενου και του διαστήματος της άδειας άνευ αποδοχών, δικαιούται δέκα πέντε (15) ημέρες άδειας [ημέρες άδειας 1ου ημερολογιακού έτους για τους επί πενθήμερο απασχολούμενους, ήτοι (20/12) x 9 μήνες = 15 ημέρες άδειας]. Κατά συνέπεια, Αποδοχές μη ληφθείσας άδειας = Ημερομίσθιο τετραώρου x 15 ημέρες άδεια = 20,00 x 15 = 300,00 και επίδομα άδειας = 13 ημερομίσθια = 13 x 20 = 260,00 €.
Παράδειγμα 4ο
Υπάλληλος ο οποίος προσλήφθηκε την 1η Απριλίου 2021 χωρίς προϋπηρεσία, με καθεστώς πλήρους απασχόλησης (πενθήμερο οκτάωρο, Δευτέρα έως Παρασκευή), σε επιχείρηση η οποία εφαρμόζει πάγια, την πολιτική να παραμένει κλειστή καθ΄ όλες τις εργάσιμες ημέρες του μηνός Αυγούστου, πόσες ημέρες άδειας δικαιούται κατά το έτος 2021; Επιπρόσθετα με ποια διαδικασία μπορεί σύννομα να διαχειρισθεί το πλαίσιο χορήγησης της ετήσιας κανονικής άδειας, καθώς και της χορήγησης άδειας άνευ αποδοχών; Διευκρινίζεται ότι οι εργάσιμες ημέρες από Δευτέρα έως Παρασκευή του μηνός Αυγούστου 2021, ανέρχονται σε είκοσι (22).
Απάντηση
Στις περιπτώσεις που επιχείρηση εφαρμόζει την πολιτική, να παραμένει κλειστή ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ειδικά κατά την καλοκαιρινή περίοδο, για την αποφυγή συγκρούσεων και εργατικών διαφορών, προτείνεται να συμπεριλαμβάνεται στην ατομική σύμβαση εργασίας ενός μισθωτού κατά την έναρξη της σχέσης εργασίας ή κατά τη διάρκειά της, ως προϊόν συμφωνίας (εργοδότη και εργαζόμενου) ο κάτωθι όρος: «Ο Εργοδότης δυνητικά μπορεί να εφαρμόζει το σύστημα χορήγησης της ομαδικής άδειας και τα συμβαλλόμενα μέρη συμφωνούν ότι η άδεια θα χορηγείται κατά το διάστημα που η επιχείρηση θα παραμένει κλειστή ειδικά κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Στην περίπτωση δε που οι εργάσιμες ημέρες που συμπίπτουν με το διάστημα διακοπής λειτουργίας της επιχείρησης είναι περισσότερες από τις ημέρες άδειας που δικαιούται ο Εργαζόμενος, οι παραπάνω αυτές ημέρες που δεν καλύπτονται με ημέρες άδειας, συμφωνείται ότι είναι ημέρες άδειας άνευ αποδοχών».
Με τις ρυθμίσεις του άρθρου 2, παρ. 1β του Α.Ν.539/45 όπως ισχύει, ο εργοδότης υποχρεούται μέχρι τη λήξη του πρώτου ημερολογιακού έτους, εντός του οποίου προσελήφθη ο μισθωτός να χορηγεί σε αυτόν αναλογία της κανονικής άδειας, σύμφωνα με το διάστημα απασχόλησης του κατά το υπό εξέταση έτος. Πιο συγκεκριμένα οι ημέρες άδειας που δικαιούται ο εν λόγω εργαζόμενος που διανύει το πρώτο ημερολογιακό έτος απασχόλησης, είναι (20/12) x μήνες απασχόλησης, ήτοι εν προκειμένω, αν η σχέση εργασίας παραμείνει ενεργός έως 31/12/2021, Ημέρες άδειας = (20/12) x 9 μήνες = 15 ημέρες.
Με δεδομένο ότι έχει συμπεριληφθεί ο ανωτέρω όρος στην ατομική σύμβαση εργασίας, ή έστω ο εργαζόμενος αποδέχεται ακόμη και σιωπηρά το πλαίσιο η άδεια να χορηγείται κατά το διάστημα που η επιχείρηση θα παραμένει κλειστή, ο εργοδότης είχε εν προκειμένω κατά το χρόνο αναφοράς (πριν το κλείσιμο της επιχείρησης το μήνα Αύγουστο) δυο (2) επιλογές:
1. να θεωρήσει καλή τη πίστη ότι η σχέση εργασίας του υπόψη μισθωτού, θα παραμείνει ενεργός μέχρι 31/12/2021, οπότε και στο διάστημα που η επιχείρηση παρέμεινε κλειστή το μήνα Αύγουστο 2021, ο εργαζόμενος θα λογισθεί ότι έκανε χρήση του συνόλου των ημερών της δικαιούμενης αδείας των δέκα πέντε (15) ημερών, με αποτέλεσμα οι απομένουσες (22-15) επτά (7) εργάσιμες ημέρες του διαστήματος, να λογισθούν ως ημέρες άδειας άνευ αποδοχών, για τις οποίες και ακολουθούνται οι σχετικές διαδικασίες (Έγγραφος τύπος της άδειας άνευ αποδοχών, με γνωστοποίηση στο τέως Ι.Κ.Α. σε χρόνο προγενέστερο του χρόνου έναρξης χορήγησης της).
2. να χορηγήσει σε αυτόν κατά το διάστημα που η επιχείρηση παρέμεινε κλειστή, μέρος της κανονικής άδειας, κατ΄ αναλογία το χρόνου απασχόλησης του έως 31/8/2021, ήτοι να του χορηγήσει 8 ημέρες άδειας [(20/12) x 5* μήνες = 8,33] και τις υπόλοιπες επτά (7) ημέρες άδειας (15- 8), αν και εφόσον η σχέση εργασίας του παραμείνει ενεργός, να τις χορηγήσει μέχρι τη δήλη ημέρα χορήγησης της άδειας που πλέον με τις νέες ρυθμίσεις του άρθρου 61 του Ν. 4808/2021, είναι η 31η Μαρτίου 2022. 5* μήνες = Οι μήνες από Απρίλιο έως Αύγουστο
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από άρθρο του κ. Πέτρου Ραπανάκη, με τίτλο «Άδεια άνευ αποδοχών» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Δεκεμβρίου 2021 του περιοδικού Epsilon7.
