ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
10/05/2022
ΣτΕ Α’ 1010/2022
Πρόεδρος: Σπ. Χρυσικοπούλου, Αντιπρόεδρος ΣτΕ
Εισηγητής: Χαρ. Χαραλαμπίδη, Πάρεδρος ΣτΕ
Συνταγματική η ρύθμιση του άρθρου 37 του ν. 3996/2011 σχετικά με τη χορήγηση πρόωρης σύνταξης μόνο στους συγγενείς (γονέα, σύζυγο ή αδελφό/ή) του αναπήρου και όχι και στους δικαστικούς συμπαραστάτες που δεν έχουν μία από τις ανωτέρω συγγενικές ιδιότητες.
Με την παρ. 4 του άρθρου 5 ν. 3232/2004, ο νομοθέτης, κατ’ ενάσκηση της παρεχόμενης από τα άρθρ. 21 παρ. 2 και 22 παρ. 5 του Συντ. ευχέρειας επέλεξε να θεσπίσει ένα ευνοϊκό συνταξιοδοτικό καθεστώς για τα μέλη της οικογένειας των ατόμων με αναπηρία. Αρχικώς, ο νομοθέτης χορήγησε τη δυνατότητα πρόωρης συνταξιοδότησης ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας και χρόνου υπαγωγής στην ασφάλιση στη μητέρα ή στον/ στη επί δεκαετίας τουλάχιστον σύζυγο ατόμου με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 80%. Στη συνέχεια η ίδια δυνατότητα χορηγήθηκε και στις μητέρες ατόμων με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω, καθώς και στον πατέρα αυτών, αν η μητέρα επιλέγει να μην ασκήσει το σχετικό δικαίωμά της.
Ακολούθως, με το άρθρ. 37 ν. 3996/2011, που διέπει την ένδικη περίπτωση ως εκ του χρόνου υποβολής της αίτησης πρόωρης συνταξιοδότησης λόγω γήρατος εκ μέρους της αναιρεσείουσας, διευρύνθηκε ο κύκλος των δικαιούμενων πρόωρη συνταξιοδότηση συγγενών των ατόμων με αναπηρία. Ειδικότερα, στους ανωτέρω δικαιούχους προστέθηκαν και τα αδέλφια του ατόμου με αναπηρία. Ο αδελφός ή η αδελφή μπορεί να συνταξιοδοτηθεί με τις οριζόμενες στις πιο πάνω διατάξεις ευνοϊκότερες χρονικές προϋποθέσεις ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας, αν οι γονείς του προστατευόμενου προσώπου έχουν αποβιώσει ή αδυνατούν να το φροντίσουν εξαιτίας δικής τους αναπηρίας, ο αδελφός ή η αδελφή έχει οριστεί και έχει διατελέσει δικαστικός συμπαραστάτης του ανάπηρου προσώπου για τουλάχιστον μία πενταετία, συνοικεί με τον προστατευόμενο και βαρύνεται με τη φροντίδα και συντήρησή του. Κοινό δε χαρακτηριστικό όλων των πιο πάνω συγγενικών προσώπων είναι η μακρόχρονη συμβίωσή τους με το άτομο με αναπηρία, στο πλαίσιο της οποίας δημιουργούνται κατά τεκμήριο δεσμοί αγάπης και ανιδιοτελείς σχέσεις.
Όπως δε προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση, η δυνατότητα πρόωρης συνταξιοδότησης άνευ ορίου ηλικίας, η οποία αποτελεί εξαιρετική ευεργετική ρύθμιση εισάγουσα απόκλιση από τα γενικώς ισχύοντα, χορηγήθηκε στα πιο πάνω πρόσωπα του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος του ατόμου με αναπηρία προκειμένου οι εν λόγω στενοί συγγενείς να διευκολυνθούν ώστε να παράσχουν τη μέγιστη δυνατή στήριξη και την πληρέστερη φροντίδα στο άτομο με αναπηρία. Τούτο δε λαμβανομένου υπόψη ότι με βάση τις κρατούσες στην Ελλάδα κοινωνικές συνθήκες αλλά και διαχρονικά η οικογένεια των ατόμων με αναπηρία έχει αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στην προαγωγή της ποιότητας της ζωής των πιο πάνω μελών της που χρήζουν ειδικής φροντίδας και στήριξης, παρέχοντας σε αυτά διά βίου ένα μη μεταβαλλόμενο και άρα ασφαλές και οικείο περιβάλλον.
Επομένως, ο νομοθέτης προέβη στην πιο πάνω νομοθετική επιλογή προκειμένου να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την αποτελεσματικότητα του θεσμού της οικογένειας στο στενό πυρήνα αυτής ως του κατ’ εξοχήν δοκιμασμένου και επιτυχημένου κοινωνικού μηχανισμού στήριξης των ατόμων με αναπηρία, ο οποίος λειτουργεί παραλλήλως με τους λοιπές υποστηρικτικές δομές του Κράτους, και όχι για να παράσχει κίνητρα σε μεμονωμένους ιδιώτες να υποκαταστήσουν είτε την οικογένεια είτε τις στελεχωμένες με έμπειρο προσωπικό κρατικές δομές στο δύσκολο και απαιτητικό έργο της στήριξης των ατόμων με αναπηρία. Ενόψει των ανωτέρω, η χορήγηση δυνατότητας πρόωρης συνταξιοδότησης μόνο στον γονέα, σύζυγο ή αδελφό – αδελφή του ατόμου με αναπηρία εξυπηρετεί σκοπό δημοσίου συμφέροντος (στήριξη και φροντίδα των ατόμων με αναπηρία μέσα στο στενό και οικείο οικογενειακό περιβάλλον τους) και παρίσταται δικαιολογημένη.
Ως εκ τούτου, η ως άνω εξαιρετική ρύθμιση, καθ’ ο μέρος δεν περιλαμβάνει κάθε πρόσωπο που επιλέγει να φροντίσει ένα άτομο με αναπηρία συγκατοικώντας με αυτό και αναλαμβάνοντας οικειοθελώς την ευθύνη να εκτελέσει χρέη δικαστικού συμπαραστάτη του μεταξύ των προσώπων που δικαιούνται πρόωρη συνταξιοδότηση, δεν αντίκειται στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντ. ούτε σε άλλη συνταγματική διάταξη. Εξάλλου, εφόσον μόνος σκοπός της επίμαχης ρύθμισης είναι η προστασία των ατόμων με αναπηρία μέσω του στενού οικογενειακού περιβάλλοντός τους και όχι η προστασία ή η ανταμοιβή όσων επιμελούνται των ατόμων με αναπηρία, η τήρηση της αρχής της ισότητας στην προκειμένη περίπτωση δεν ελέγχεται από την άποψη της ίσης μεταχείρισης των προσώπων που παρέχουν φροντίδα και στήριξη στα άτομα με αναπηρία με κριτήριο το αν αυτά τελούν υπό όμοιες συνθήκες με βάση την ποιότητα των πράγματι παρεχόμενων υπηρεσιών προς το ανάπηρο πρόσωπο.
Νομίμως έκρινε το διοικ. εφετείο ότι δεν αντίκειται στη συνταγματική αρχή της ισότητας η μη επέκταση του ευνοϊκού συνταξιοδοτικού καθεστώτος του άρθρου 37 του ν. 3996/2011 στην κατηγορία των οριστικών δικαστικών συμπαραστατών αναπήρων, οι οποίοι συγκατοικούν με αυτούς αλλά δεν είναι σύζυγοι, γονείς ή αδελφοί τους.
