Οι πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων αποτελούν εδώ και αιώνες εργαλεία ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων
Του Hal Brands
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι απλώς μια σύγκρουση μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, δήλωσε πρόσφατα ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ. Είναι ένας “πόλεμος πληρεξουσίων” στον οποίο η πιο ισχυρή στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο, ο Οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (NATO), χρησιμοποιεί την Ουκρανία ως πολιορκητικό κριό ενάντια στο ρωσικό κράτος.
Ο Λαβρόφ είναι ένας από τα πλέον αξιόπιστα φερέφωνα για την αβάσιμη προπαγάνδα του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, σε αυτή την περίπτωση ωστόσο δεν έχει άδικο. Η Ρωσία είναι ο στόχος ενός από τους πιο ανελέητα αποτελεσματικούς “πολέμους πληρεξουσίων” στη σύγχρονη ιστορία. Και όσο λιγότερα λένε οι Αμερικανοί αξιωματούχοι γι’ αυτό το ζήτημα, τόσο το καλύτερο.
Δι’ αντιπροσώπων
Οι πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων αποτελούν εδώ και αιώνες εργαλεία ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων, επειδή επιτρέπουν στη μία πλευρά να προκαλεί αιμορραγία στην άλλη χωρίς άμεση σύγκρουση μεταξύ των δυο τους. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Σοβιετική Ένωση αφαίμαξε τις ΗΠΑ υποστηρίζοντας κομμουνιστές “πληρεξούσιους” στην Κορέα και στο Βιετνάμ.
Οι ΗΠΑ πήραν εκδίκηση στο Αφγανιστάν και τη Νικαράγουα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, υποστηρίζοντας αντικομμουνιστές αντάρτες οι οποίοι σκότωναν Σοβιετικούς στρατιώτες ή αποσταθεροποιούσαν καθεστώτα – “πελάτες” της Μόσχας. Η Αμερική ήταν ταγμένοι να κάνει “στους Σοβιετικούς ό,τι έκαναν εκείνοι σε εμάς”, δήλωνε ο Ρίτσαρντ Πάιπς, στέλεχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ. “Με πολύ χαμηλό κόστος… μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα πολύ δύσκολα γι’ αυτούς”.
Το κλειδί για τη συγκεκριμένη στρατηγική είναι να βρεις έναν αφοσιωμένο τοπικό εταίρο – έναν πληρεξούσιο πρόθυμο να σκοτώσει και να πεθάνει – και στη συνέχεια να τον φορτώσεις με τα όπλα, τα χρήματα και την πληροφοριακή υποστήριξη που χρειάζονται για να προκληθούν καταστροφικά πλήγματα σε έναν ευάλωτο αντίπαλο. Αυτό ακριβώς κάνουν η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της στη Ρωσία σήμερα.
Αφοσίωση
Οι ουκρανικές δυνάμεις πριν και πάνω απ’ όλα είναι αφοσιωμένες στον αγώνα που δίνουν. Αποδείχθηκαν πρόθυμες, σε πολλές περιπτώσεις, να πολεμήσουν μέχρι και τον τελευταίο στρατιώτη. Έχουν αποδειχθεί πολύ πιο αποτελεσματικές απ΄ ό,τι περίμενε η κοινότητα των υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή.
Η κακοσχεδιασμένη επίθεση του Πούτιν έχει φέρει τη Ρωσία σε μια τρομερά εκτεθειμένη θέση και η κυβέρνηση του Κιέβου, όπως και οι υποστηρικτές της, δεν έχουν καμία πρόθεση να αφήσουν τη Μόσχα να ξεφύγει από την παγίδα.
Η Ουκρανία έχει χρησιμοποιήσει drones, αντιαρματικά όπλα και άλλα εργαλεία τα οποία παρέχονται από τις ΗΠΑ και ευρωπαϊκές χώρες για να τσακίσει ρωσικές μονάδες. Αν και τα στοιχεία είναι προσεγγιστικά και όχι ακριβή, φαίνεται ότι η Μόσχα έχει υποστεί πάνω από 10.000 θανάτους ενστόλων της και έχει χάσει τουλάχιστον 3.500 οχήματα σε αυτόν τον πόλεμο.
Οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν παραδώσει τα χρήματα που χρειάζονται για να διατηρείται λειτουργική η ουκρανική κυβέρνηση και τις πληροφορίες που χρησιμοποιεί το Κίεβο για να χαλάσει τα σχέδια των επιθέσεων της Ρωσίας – ακόμη και, σύμφωνα με πληροφορίες, για να στοχεύσει Ρώσους στρατηγούς. Αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν αρνηθεί, αρκετά εύλογα, ότι παρέχουν στην Ουκρανία πληροφορίες με ρητό στόχο οι Ουκρανοί να σκοτώσουν Ρώσους στρατηγούς, ωστόσο επιβεβαιώνουν ότι παρέχουν στην Ουκρανία ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών που το Κίεβο αποφασίζει πώς θα αξιοποιήσει.
Ανταμοιβή
Για το ΝΑΤΟ, η ανταμοιβή είναι το γεγονός ότι έχει βλάψει μερικά από τα πλέον σημαντικά τμήματα του ρωσικού στρατού – τις χερσαίες και μηχανοκίνητες δυνάμεις του, τις αερομεταφερόμενες μονάδες του, τις δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων του – τόσο άσχημα που μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν. Στόχος της Αμερικής είναι να “αδυνατίσει” τη Ρωσία, παραδέχτηκε ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Όστιν. Ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης ενός αδίστακτου καθεστώτος είναι να μειωθεί η ικανότητά του να βλάπτει τους γύρω του.
Ας μην περιμένει κανείς η θέση της Μόσχας να βελτιωθεί σύντομα. Η επίθεσή της στην ανατολική Ουκρανία προχωρά με ληθαργικό ρυθμό. Η Ουκρανία εξοπλίζεται καλύτερα όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, ενώ η Ρωσία έχει εξαντλήσει σε σημαντικό βαθμό τα αποθέματα όπλων της και έχει περιοριστεί στο να ρίχνει ήδη εξασθενημένες μονάδες στα πεδία των μαχών. Ο Πούτιν ήλπιζε να τσακίσει το ουκρανικό κράτος. Μπορεί τελικώς, αντί αυτού, να ανοίξει τεράστιες ρωγμές στον ίδιο του τον στρατό.
Προσοχή στη ρητορική
Αυτό θα ήταν ένα δυνατό χτύπημα εκ μέρους του δημοκρατικού τμήματος του κόσμου, αλλά για να φτάσει κανείς εκεί θα απαιτηθεί κάποια ρητορική πειθαρχία. Ένας λόγος που η κοινή γνώμη γνωρίζει τόσα πολλά για την υποστήριξη της Δύσης στην Ουκρανία είναι επειδή η κυβέρνηση των ΗΠΑ διαρρέει “σαν τρελή” υλικό, αποκαλύπτοντας ευαίσθητες πληροφορίες σχετικά με τον ρόλο που έπαιξαν οι αμερικανικές υπηρεσίες Πληροφοριών στη στόχευση Ρώσων ανώτατων αξιωματικών και στη βύθιση της ναυαρχίδας του στόλου της Μόσχας στη Μαύρη Θάλασσα. Αυτός ο όχι ιδιαίτερα έξυπνος κομπασμός αποτελεί κακά νέα.
Ο τρόπος για να διεξαχθεί ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων είναι η διατήρηση μιας συνωμοσίας σιωπής. Το κράτος-στόχος είναι πιο πιθανό να απέχει από αντίποινα εάν η άλλη πλευρά μπορεί να αντισταθεί στο να πραγματοποιεί “γύρους νίκης”. Κατά τη δεκαετία του 1950, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση απέκρυψαν αμφότερες το γεγονός ότι Σοβιετικοί πιλότοι πετούσαν σε μάχιμες αποστολές πάνω από τη Βόρεια Κορέα, σε μια προσπάθεια να κρατήσουν την περιορισμένη αντιπαράθεσή τους κρυφή και εντός ορίων.
Μέχρι στιγμής, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν σταθεί πολύ αποτελεσματικοί στην άσκηση πίεσης στη Ρωσία του Πούτιν. Βοήθησαν την Ουκρανία να σκοτώσει τεράστιους αριθμούς Ρώσων στρατιωτικών – περισσότερους από όσους έχασε η Μόσχα στο τέλμα μιας ολόκληρης δεκαετίας στο Αφγανιστάν – ενώ ταυτόχρονα απέτρεψαν τον Πούτιν από το να χτυπήσει το ΝΑΤΟ ή να ανταποδώσει στρατιωτικά έναντι εκείνων που τον “βασανίζουν” κατ’ αυτό τον τρόπο.
Δεν υπάρχει κανένας πραγματικός λόγος για να αποσταθεροποιηθεί αυτή η εύθραυστη ισορροπία με άσκοπες προκλήσεις απέναντι σε έναν ηγέτη που τη Δευτέρα ισχυρίστηκε ότι το ΝΑΤΟ σχεδίαζε προληπτικό χτύπημα κατά της Ρωσίας και συνέκρινε την τρέχουσα σύγκρουση με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Χάρη στην απίστευτη αντίσταση της Ουκρανίας, οι ΗΠΑ και οι φίλοι τους έχουν στριμώξει τον Πούτιν στην λάθος πλευρά ενός βάναυσου πολέμου δι’ αντιπροσώπων. Τώρα η Ουάσιγκτον πρέπει απλώς να βουλώσει το στόμα της για το θέμα.
