Έννοια του “δυστυχήματος” – Σωματικός τραυματισμός κατά τη διάρκεια της αποβιβάσεως – Απαλλαγή του αερομεταφορέα από την ευθύνη – Έννοια της “αμέλειας” ή “άλλης επιβλαβούς πράξεως ή παραλείψεως” του τραυματισθέντος επιβάτη, η οποία προκάλεσε τη βλάβη ή συνετέλεσε σε αυτήν
Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος
Με τη δημοσιευθείσα στις 2-06-2022 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι η πτώση, για απροσδιόριστο λόγο, ενός επιβάτη σε κινητή σκάλα που τοποθετείται για την αποβίβαση των επιβατών ενός αεροσκάφους και ο επακόλουθος τραυματισμός αυτού εμπίπτει στην έννοια του «δυστυχήματος» στο πλαίσιο της Συμβάσεως του Μόντρεαλ, ακόμη και όταν ο συγκεκριμένος αερομεταφορέας δεν έχει παραβεί τις υποχρεώσεις επιμέλειας και ασφάλειας τις οποίες υπέχει συναφώς.
Επιπλέον, σύμφωνα με το ΔΕΕ, σε μία τέτοια περίπτωση, ο αερομεταφορέας μπορεί να απαλλαγεί από την ευθύνη του έναντι του εν λόγω επιβάτη μόνο στον βαθμό που, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων υπό τις οποίες προκλήθηκε η βλάβη, ο εν λόγω αερομεταφορέας αποδεικνύει, σύμφωνα με τους εφαρμοστέους εθνικούς κανόνες και υπό την επιφύλαξη της τηρήσεως των αρχών της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας, ότι μια αμέλεια ή κάποια άλλη επιβλαβής πράξη ή παράλειψη προκάλεσε τη βλάβη του επιβάτη ή συνετέλεσε σε αυτήν.
Ιστορικό της υπόθεσης
Στις 30 Μαΐου 2019, η JR, συνοδευόμενη από τον σύζυγό της και τον υιό της, ηλικίας δύο ετών, μετέβη από τη Θεσσαλονίκη (Ελλάδα) στο αεροδρόμιο Schwechat της Βιέννης (Αυστρία) με πτήση που εκτελούσε η Austrian Airlines.
Στο αεροδρόμιο Schwechat της Βιέννης, κατά το χρονικό σημείο της αποβιβάσεως από το αεροσκάφος με τη χρήση κινητής σκάλας που διέθετε χειρολισθήρα σε κάθε πλευρά, ο σύζυγος της JR, ο οποίος είχε προηγηθεί και κρατούσε σε κάθε χέρι από μία τροχήλατη χειραποσκευή, παραπάτησε στο τελευταίο από τα τρία τμήματα της ως άνω σκάλας. Στο ίδιο αυτό σημείο η JR, η οποία στο δεξί της χέρι κρατούσε την τσάντα της και στο αριστερό της μπράτσο μετέφερε τον υιό της, έπεσε. Μεταξύ άλλων, η πτώση αυτή είχε ως συνέπεια το κάταγμα του αριστερού πήχυ της JR.
Η JR άσκησε ενώπιον του Bezirksgericht Schwechat (ειρηνοδικείου Schwechat, Αυστρία) αγωγή κατά της Austrian Airlines, ζητώντας την καταβολή αποζημιώσεως ύψους 4.675 Ευρώ, πλέον εξόδων και τόκων. Υποστήριξε ότι η εν λόγω σκάλα δεν ανταποκρινόταν στη συμβατική υποχρέωση της Austrian Airlines να διασφαλίσει την προστασία και την ασφάλεια των επιβατών της, δεδομένου ότι η ίδια έπεσε παρά την ιδιαίτερη προσοχή που είχε επιδείξει κατεβαίνοντας από αυτήν, αφού πρώτα είχε δει τον σύζυγό της να παραπατάει. Εντούτοις, έπεσε, όπως ισχυρίστηκε, λόγω του ότι η εν λόγω σκάλα, καθότι δεν ήταν σκεπαστή, ήταν εξαιρετικά ολισθηρή συνεπεία της υγρασίας και του ψιλόβροχου. Η JR πρόσθεσε ότι το σκαλοπάτι στο οποίο γλίστρησε είχε λάδια και ρύπους.
Από την πλευρά της, η Austrian Airlines υποστήριξε ότι η επιφάνεια των σκαλοπατιών της επίμαχης σκάλας είχε οπές ή αυλακώσεις προκειμένου να καθιστά δυνατή την ταχεία απορροή του νερού, με αποτέλεσμα η εν λόγω σκάλα να μην είναι ολισθηρή. Επομένως, η Austrian Airlines ισχυρίστηκε ότι δεν παρέβη τις συμβατικές υποχρεώσεις της περί προστασίας και επιμέλειας, ούτε ενήργησε πλημμελώς ή παρανόμως. Κατ’ αυτήν, η πτώση της JR οφείλεται στη δική της συμπεριφορά, δεδομένου ότι δεν χρησιμοποίησε κανέναν από τους χειρολισθήρες της εν λόγω σκάλας, ακόμη και αφότου παρατήρησε ότι ο σύζυγός της είχε παραπατήσει. Εξάλλου, παρά τις ιατρικές συστάσεις, η JR αρνήθηκε, κατά παράβαση της υποχρεώσεώς της να περιορίσει τη βλάβη, να τύχει αμέσως περίθαλψης σε νοσοκομείο πλησίον του αερολιμένα και αναζήτησε περίθαλψη με καθυστέρηση, ήτοι αργά το βράδυ της 30ής Μαΐου 2019, γεγονός που θα μπορούσε να επιδεινώσει τον τραυματισμό της.
Με απόφαση της 15ης Μαρτίου 2020, το Bezirksgericht Schwechat (ειρηνοδικείο Schwechat) διαπίστωσε ότι αρκετοί από τους επιβάτες του επίμαχου αεροσκάφους είχαν χρησιμοποιήσει την ίδια κινητή σκάλα πριν από την JR και ότι κανείς από αυτούς δεν είχε διαμαρτυρηθεί για ολισθηρότητα, ούτε είχε πέσει. Ειδικότερα, το εν λόγω δικαστήριο επισήμανε ότι η επίμαχη σκάλα ήταν μεταλλική και δεν ήταν σκεπαστή, δεδομένου ότι ο αερολιμένας Schwechat της Βιέννης δεν διαθέτει σκεπαστές κινητές σκάλες, ότι τα σκαλοπάτια της ήταν αρκετά πλατιά ώστε δύο άτομα να μπορούν να κατέλθουν το ένα δίπλα στο άλλο, ότι η επιφάνεια των σκαλοπατιών αυτών, από κυματοειδή, αυλακωτή λαμαρίνα, τα καθιστά ιδιαιτέρως αντιολισθηρά και ότι ο εν λόγω εξοπλισμός είχε πιστοποιηθεί και ελεγχθεί από το Technischer Überwachungsverein (κέντρο τεχνικού ελέγχου, Αυστρία). Το εν λόγω δικαστήριο διαπίστωσε ότι η επίμαχη σκάλα δεν παρουσίαζε ελαττώματα ή ζημίες και ότι, μολονότι τα εν λόγω σκαλοπάτια ήταν υγρά, δεν ήταν ολισθηρά, δεν είχαν λάδια, γράσα ή ρύπους, ενώ μόνο τα τελευταία τρία σκαλοπάτια είχαν ορισμένους ρύπους άγνωστης συστάσεως, υπό τη μορφή στιγμάτων. Ως εκ τούτου, το εν λόγω δικαστήριο έκρινε ότι δεν ήταν δυνατόν να προσδιοριστούν οι λόγοι της πτώσεως της JR.
Το εν λόγω δικαστήριο απέρριψε την αγωγή της JR βάσει του άρθρου 1295, παράγραφος 1, του Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch (γενικού αστικού κώδικα), κρίνοντας, κατ’ ουσίαν, ότι η Austrian Airlines δεν είχε παραβεί την παρεπόμενη υποχρέωσή της να διαφυλάξει την ασφάλεια των επιβατών της και ότι η JR δεν είχε λάβει κανένα προληπτικό μέτρο για να αποφύγει την πτώση της.
Το Landesgericht Korneuburg (πρωτοδικείο Korneuburg, Αυστρία), ενώπιον του οποίου η JR άσκησε έφεση κατά της ως άνω αποφάσεως, διατήρησε αμφιβολίες ως προς το αν η πτώση της JR εμπίπτει στην έννοια του «δυστυχήματος» κατά το άρθρο 17, παράγραφος 1, της Συμβάσεως του Μόντρεαλ, όπως αυτή ερμηνεύθηκε από το Δικαστήριο με την απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2019, Niki Luftfahrt, C‑532/18 [βλ. και σχετικό άρθρο Lawspot]. Κατά το αιτούν δικαστήριο, από την απόφαση αυτή προκύπτει ότι η επίμαχη έννοια καλύπτει όλες τις καταστάσεις που ανακύπτουν επί αεροσκάφους ή κατά τη διάρκεια κάθε διαδικασίας επιβιβάσεως ή αποβιβάσεως, στις οποίες ορισμένο αντικείμενο που χρησιμοποιείται για την παροχή υπηρεσίας στους επιβάτες προκάλεσε σωματικό τραυματισμό σε επιβάτη, χωρίς να είναι αναγκαίο να διερευνηθεί αν οι καταστάσεις αυτές προκύπτουν από κίνδυνο σύμφυτο με τις αεροπορικές μεταφορές. Η περίπτωση όμως της υποθέσεως της κύριας δίκης διαφέρει από εκείνη της υποθέσεως επί της οποίας εκδόθηκε η προαναφερθείσα απόφαση, δεδομένου ότι η πτώση της JR δεν προκλήθηκε από τέτοιου είδους αντικείμενο.
Αφετέρου, το εν λόγω δικαστήριο εκτίμησε ότι η JR συνετέλεσε τουλάχιστον στην πτώση της, δεδομένου ότι δεν κρατήθηκε από έναν από τους χειρολισθήρες της κινητής σκάλας που τοποθετήθηκε για την αποβίβαση των επιβατών, και τούτο παρά το γεγονός ότι είχε παρατηρήσει ότι ο σύζυγός της είχε παραπατήσει αμέσως πριν από εκείνη. Επομένως, το αιτούν δικαστήριο διερωτήθηκε αν, δυνάμει του άρθρου 20 της Συμβάσεως του Μόντρεαλ, το εν λόγω συντρέχον πταίσμα «συνεπάγεται […] τον περιορισμό, έως και τον αποκλεισμό» της ευθύνης της Austrian Airlines δυνάμει του άρθρου 17, παράγραφος 1, της οικείας Συμβάσεως.
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Landesgericht Korneuburg (πρωτοδικείο Korneuburg) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα συναφώς.
Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο, πρώτον, έκρινε ότι το άρθρο 17, παράγραφος 1, της Συμβάσεως του Μόντρεαλ [Σύμβαση για την ενοποίηση ορισμένων κανόνων στις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές, η οποία συνήφθη στις 28 Μαΐου 1999 στο Μόντρεαλ και η οποία υπογράφηκε από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα στις 9 Δεκεμβρίου 1999 και εγκρίθηκε, εξ ονόματός της, με την απόφαση 2001/539/ΕΚ του Συμβουλίου], έχει την έννοια ότι η περίπτωση στην οποία, για απροσδιόριστο λόγο, ένας επιβάτης πέφτει σε κινητή σκάλα που τοποθετείται για την αποβίβαση των επιβατών ενός αεροσκάφους και τραυματίζεται εμπίπτει στην έννοια του «δυστυχήματος» κατά τη διάταξη αυτή, ακόμη και όταν ο συγκεκριμένος αερομεταφορέας δεν έχει παραβεί τις υποχρεώσεις επιμέλειας και ασφάλειας τις οποίες υπέχει συναφώς.
Δεύτερον, το Δικαστήριο κατέληξε ότι το άρθρο 20, πρώτη περίοδος, της Συμβάσεως του Μόντρεαλ, έχει την έννοια ότι όταν το δυστύχημα το οποίο προκάλεσε βλάβη σε επιβάτη συνίσταται σε πτώση του επιβάτη, για απροσδιόριστο λόγο, σε κινητή σκάλα που τοποθετείται για την αποβίβαση των επιβατών ενός αεροσκάφους, ο συγκεκριμένος αερομεταφορέας μπορεί να απαλλαγεί από την ευθύνη του έναντι του εν λόγω επιβάτη μόνο στον βαθμό που, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων υπό τις οποίες προκλήθηκε η βλάβη, ο εν λόγω αερομεταφορέας αποδεικνύει, σύμφωνα με τους εφαρμοστέους εθνικούς κανόνες και υπό την επιφύλαξη της τηρήσεως των αρχών της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας, ότι μια αμέλεια ή κάποια άλλη επιβλαβής πράξη ή παράλειψη, κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, προκάλεσε τη βλάβη του επιβάτη ή συνετέλεσε σε αυτήν.
Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.
Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA
