Η ειρήνη και ο μετασχηματισμός των αγροδιατροφικών συστημάτων προϋποθέσεις για την κάλυψη των παγκόσμιων διατροφικών αναγκών
Τον κρίσιμο ρόλο των επενδύσεων σε τεχνολογία, υποδομές και ανθρώπινο κεφάλαιο, αλλά και τη σημασία της ειρήνης για την αύξηση της παραγωγικότητας και την αντιμετώπιση των προκλήσεων που έχει μπροστά του ο αγροδιατροφικός τομέας την επόμενη δεκαετία, με κυρίαρχο ζητούμενο την πρόσβαση των φτωχότερων πληθυσμών του κόσμου σε τρόφιμα, υπογραμμίζει έκθεση του ΟΟΣΑ και του FAO. Παράλληλα, οι δύο οργανισμοί προειδοποιούν ότι χωρίς ειρήνη στην Ουκρανία, οι προκλήσεις για την επισιτιστική ασφάλεια που αντιμετωπίζει ο κόσμος θα συνεχίσουν να επιδεινώνονται.
Όπως επισημαίνουν οι συντάκτες της έκθεσης Agricultural Outlook 2022-2031, ο παγκόσμιος αγροδιατροφικός τομέας αντιμετωπίζει θεμελιώδεις προκλήσεις την επόμενη δεκαετία, ιδιαίτερα την ανάγκη να τροφοδοτήσει έναν συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό με βιώσιμο τρόπο, τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και τις οικονομικές συνέπειες και διαταραχές στον εφοδιασμό τροφίμων που συνδέονται με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Η έκθεση με τις προοπτικές της αγροδιατροφής για την επόμενη δεκαετία εστιάζει στην αξιολόγηση των μεσοπρόθεσμων προοπτικών για τις αγορές βασικών αγροτικών προϊόντων.
Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων εκτινάχθηκαν εξαιτίας μιας σειρά παραγόντων, με καθοριστικούς την ανάκαμψη της ζήτησης μετά το ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19 και τις επακόλουθες διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα, τις κακές καιρικές συνθήκες σε βασικούς προμηθευτές αγροτικών προϊόντων και το αυξανόμενο κόστος παραγωγής και μεταφοράς. Οι παράγοντες αυτοί επιδεινώθηκαν τους τελευταίους μήνες από την αβεβαιότητα σε σχέση με τις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων από την Ουκρανία και τη Ρωσία, που αποτελούν κύριους προμηθευτές σιτηρών. Ο ρόλος της Ρωσίας στις αγορές λιπασμάτων έχει επίσης επιδεινώσει τις ήδη υπάρχουσες ανησυχίες σχετικά με τις τιμές των λιπασμάτων και τη βραχυπρόθεσμη παραγωγικότητα.
Αξιολογώντας το πώς ο πόλεμος μπορεί να επηρεάσει βραχυπρόθεσμα τόσο τις παγκόσμιες γεωργικές αγορές όσο και την επισιτιστική ασφάλεια, υπογραμμίζονται οι σημαντικοί κίνδυνοι για τις βασικές αγορές εμπορευμάτων: οι τιμές ισορροπίας (η τιμή στην οποία η ζητούμενη ποσότητα είναι ίση με την προσφερόμενη ποσότητα) για το σιτάρι υπάρχει κίνδυνος να διαμορφωθούν 19% υψηλότερα από τα προ του πολέμου επίπεδα εάν η Ουκρανία χάσει πλήρως την ικανότητά της να εξάγει και 34% υψηλότερα εάν επιπλέον οι ρωσικές εξαγωγές μειωθούν στο 50% των κανονικών ποσοτήτων.
Σε ένα σενάριο σοβαρού ελλείμματος εξαγωγών από την Ουκρανία και τη Ρωσία το 2022/23 και το 2023/24, και υποθέτοντας ότι δεν υπάρχει παγκόσμια ανταπόκριση στην παραγωγή, αναμένεται ότι θα αυξηθεί ο αριθμός των χρόνια υποσιτιζόμενων ανθρώπων επιδεινώνοντας την κατάσταση που διαμορφώθηκε στην πανδημία.
«Χωρίς ειρήνη στην Ουκρανία, οι προκλήσεις για την επισιτιστική ασφάλεια που αντιμετωπίζει ο κόσμος θα συνεχίσουν να επιδεινώνονται, ειδικά για τους φτωχότερους του κόσμου», δήλωσε ο γ.γ. του ΟΟΣΑ Mathias Cormann. «Ένας τερματισμός του πολέμου άμεσα θα ήταν το καλύτερο αποτέλεσμα για τους ανθρώπους τόσο στη Ρωσία όσο και στην Ουκρανία και για τα νοικοκυριά σε όλο τον κόσμο που υποφέρουν από απότομες αυξήσεις τιμών λόγω του πολέμου», πρόσθεσε.
«Οι αυξανόμενες τιμές των τροφίμων, των λιπασμάτων, των ζωοτροφών και των καυσίμων, καθώς και η αυστηροποίηση των οικονομικών πολιτικών εξαπλώνουν τον ανθρώπινο πόνο σε όλο τον κόσμο», δήλωσε ο γενικός διευθυντής του FAO Qu Dongyu. Ο ίδιος τόνισε πως υπολογίζεται ότι 19 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι κινδυνεύουν να έρθουν αντιμέτωποι με χρόνιο υποσιτισμό το 2023, εάν η μείωση της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων και της προσφοράς τροφίμων από μεγάλες εξαγωγικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και της Ουκρανίας, οδηγήσει σε χαμηλότερη διαθεσιμότητα τροφίμων παγκοσμίως.
Την ώρα που η παγκόσμια κοινότητα αντιμετωπίζει άμεσα επιτακτικά προβλήματα, δεν πρέπει να παραβλέπει την ανάγκη να συνεχίσει να προσπαθεί για την επίτευξη της Ατζέντας 2030 και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), επισημαίνεται.
Η ζήτηση
Οι συντάκτες της έκθεσης προβλέπουν ότι η παγκόσμια κατανάλωση τροφίμων, η οποία αποτελεί την κύρια χρήση των γεωργικών προϊόντων, προβλέπεται να αυξάνεται κατά 1,4% ετησίως την επόμενη δεκαετία, κυρίως λόγω της αύξησης του πληθυσμού.
Η πρόσθετη ζήτηση για τρόφιμα θα συνεχίσει να προέρχεται από χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, ενώ στις χώρες υψηλού εισοδήματος η ζήτηση θα περιοριστεί λόγω της αργής αύξησης του πληθυσμού και του κορεσμού της κατά κεφαλήν κατανάλωσης πολλών ομάδων βασικών προϊόντων διατροφής.
Η διατροφή σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, ωστόσο, πιθανότατα θα παραμείνουν σε μεγάλο βαθμό βασισμένες στα βασικά είδη και η κατανάλωση τροφίμων δεν θα αυξηθεί επαρκώς για την επίτευξη του στόχου Μηδενικής Πείνας (Zero Hunger Target) έως το 2030.
Η παραγωγή
Την επόμενη δεκαετία, η παγκόσμια αγροτική παραγωγή προβλέπεται να αυξάνεται κατά 1,1% ετησίως, με την πρόσθετη παραγωγή να προέρχεται κυρίως από χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος. Η έκθεση επισημαίνει την αναγκαιότητα ευρύτερης πρόσβαση σε εισροές και δείχνει ότι οι αυξημένες επενδύσεις που ενισχύουν την παραγωγικότητα σε τεχνολογία, υποδομές και κατάρτιση θα αποτελέσουν κρίσιμους μοχλούς της αγροτικής ανάπτυξης.
Ωστόσο, μια παρατεταμένη αύξηση των τιμών της ενέργειας και των γεωργικών εισροών – όπως τα λιπάσματα – θα αυξήσει το κόστος παραγωγής και μπορεί να περιορίσει την παραγωγικότητα και την αύξηση της παραγωγής τα επόμενα χρόνια.
Γεωργία και κλιματική αλλαγή
Ακόμη, υπογραμμίζεται η σημαντική συμβολή της γεωργίας στην κλιματική αλλαγή. Οι άμεσες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (GHG) από τη γεωργία προβλέπεται να αυξηθούν κατά 6% κατά την επόμενη δεκαετία, με τα ζώα να αντιπροσωπεύουν το 90% αυτής της αύξησης. Ωστόσο, οι εκπομπές από τον γεωργικό τομέα αναμένεται να αυξηθούν με χαμηλότερο ρυθμό από την παραγωγή, χάρη στις βελτιώσεις της απόδοσης και στη μείωση της συμμετοχής της παραγωγής μηρυκαστικών, γεγονός που υποδηλώνει μείωση της έντασης άνθρακα στη γεωργία.
Θα χρειαστούν μεγαλύτερες προσπάθειες προκειμένου ο γεωργικός τομέας να συμβάλει αποτελεσματικά στην παγκόσμια μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπως ορίζεται στη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένης της υιοθέτησης ευρείας κλίμακας έξυπνων διαδικασιών παραγωγής και τεχνολογίας που καταγράφτηκαν την τελευταία δεκαετία.
Εμπόριο
Η διασφάλιση της καλής λειτουργίας του παγκόσμιου εμπορίου και των αγορών είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση τόσο βραχυπρόθεσμων όσο και μεσοπρόθεσμων προκλήσεων όσον αφορά την επισιτιστική ασφάλεια.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το εμπόριο των βασικών γεωργικών προϊόντων και των μεταποιημένων προϊόντων προβλέπεται να αυξηθεί κατ’ αναλογία προς την παραγωγή την επόμενη δεκαετία.
Ωστόσο, ορισμένες περιοχές εκτιμάται ότι θα εξάγουν μεγαλύτερο ποσοστό της εγχώριας παραγωγής τους, ενώ άλλες θα εισάγουν μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων που καταναλώνουν.
Αυτή η εντεινόμενη αλληλεξάρτηση μεταξύ των εμπορικών εταίρων υπογραμμίζει την κρίσιμη σημασία ενός διαφανούς, προβλέψιμου και βασισμένου σε κανόνες πολυμερούς εμπορικού συστήματος.
