Κληρονόμος ο οποίος διαμένει σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο εδρεύει το αρμόδιο για την κληρονομική διαδοχή δικαστήριο – Δήλωση υποβληθείσα στο δικαστήριο του κράτους μέλους στο οποίο έχει τη συνήθη διαμονή του ο εν λόγω κληρονόμος
Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος
Με τη δημοσιευθείσα στις 2-06-2022 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι η δήλωση αποποιήσεως κληρονομίας στην οποία προέβη ο κληρονόμος ενώπιον δικαστηρίου του κράτους μέλους της συνήθους διαμονής του λογίζεται έγκυρη ως προς τον τύπο εφόσον πληρούνται οι τυπικές προϋποθέσεις που ισχύουν ενώπιον του δικαστηρίου αυτού, χωρίς να απαιτείται, προκειμένου η δήλωση αυτή να είναι έγκυρη, να πληροί τις τυπικές προϋποθέσεις του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου.
Ιστορικό της υπόθεσης
Ο W.N., Ολλανδός πολίτης, ο οποίος είχε την τελευταία συνήθη διαμονή του στη Γερμανία, απεβίωσε στις 21 Μαΐου 2018 στη Βρέμη (Γερμανία).
Στις 21 Ιανουαρίου 2019, η Ε.G., η οποία ήταν σύζυγος του W.N. και διαμένει στη Γερμανία, ζήτησε από το Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης, Γερμανία), που είναι το αρμόδιο δικαστήριο για τα ζητήματα κληρονομικής διαδοχής του W.N., την έκδοση κληρονομητηρίου, το οποίο θα πιστοποιούσε ότι τον W.N. θα κληρονομούσαν με εξ αδιαθέτου διαδοχή η ίδια κατά τα 3/4 και οι ανεψιοί του θανόντος, οι οποίοι αμφότεροι διαμένουν στις Κάτω Χώρες, κατά το 1/8 έκαστος.
Με έγγραφο της 19ης Ιουνίου 2019, το εν λόγω δικαστήριο ενημέρωσε τους ανεψιούς του θανόντος ότι εκκρεμούσε διαδικασία κληρονομικής διαδοχής εξ αδιαθέτου και τους ζήτησε να του διαβιβάσουν ορισμένα έγγραφα για τους σκοπούς της ρυθμίσεως της κληρονομικής διαδοχής.
Στις 13 Σεπτεμβρίου 2019, οι ανεψιοί του θανόντος προέβησαν ενώπιον του rechtbank Den Haag (πρωτοδικείου Χάγης, Κάτω Χώρες) σε δήλωση αποποιήσεως της κληρονομίας του θανόντος, η οποία καταχωρίστηκε στο μητρώο κληρονομιών στις 30 Σεπτεμβρίου 2019.
Με έγγραφο της 22ας Νοεμβρίου 2019, το Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης) διαβίβασε την αίτηση για την έκδοση κληρονομητηρίου στους ανεψιούς του θανόντος και τους κάλεσε να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους.
Με έγγραφο της 13ης Δεκεμβρίου 2019, το οποίο συντάχθηκε στην ολλανδική γλώσσα, οι ανεψιοί του θανόντος διαβίβασαν στο Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης) αντίγραφα των πράξεων του rechtbank Den Haag (πρωτοδικείου της Χάγης) μετά την υποβολή εκ μέρους τους δηλώσεων αποποιήσεως της κληρονομίας. Με έγγραφο της 3ης Ιανουαρίου 2020, το Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης) ενημέρωσε τους ανεψιούς του θανόντος ότι τα έγγραφα που είχαν διαβιβάσει, συμπεριλαμβανομένων των ως άνω πράξεων, δεν μπορούσαν να ληφθούν υπόψη ελλείψει μεταφράσεώς τους στη γερμανική γλώσσα.
Με έγγραφο της 15ης Ιανουαρίου 2020, το οποίο συντάχθηκε στη γερμανική γλώσσα, ο N.N. ενημέρωσε το Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης) ότι ο ίδιος και ο αδελφός του είχαν αποποιηθεί την κληρονομία του θανόντος, ότι, σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης, η δήλωση σχετικά με την εν λόγω αποποίηση είχε καταχωριστεί στην ολλανδική γλώσσα από τις αρμόδιες δικαστικές αρχές και ότι, ως εκ τούτου, δεν απαιτούνταν μετάφραση των επίμαχων εγγράφων στη γερμανική γλώσσα. Απαντώντας, το εν λόγω δικαστήριο υπενθύμισε την ανάγκη μεταφράσεως των σχετικών πράξεων και τηρήσεως των προθεσμιών που προβλέπονται για την αποποίηση της κληρονομίας.
Με διάταξη της 27ης Φεβρουαρίου 2020, το Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης) διαπίστωσε τα αναγκαία για την έκδοση του κληρονομητηρίου πραγματικά περιστατικά σύμφωνα με την αίτηση της E.G. και έκρινε ότι η κληρονομία λογιζόταν επαχθείσα και στους ανεψιούς του θανόντος.
Οι ανεψιοί του θανόντος άσκησαν ανακοπή κατά της διατάξεως αυτής και ζήτησαν παράταση της προθεσμίας για την προσκόμιση συμπληρωματικών αποδεικτικών στοιχείων. Στις 30 Ιουλίου 2020, διαβίβασαν στο Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης) έγχρωμα αντίγραφα καθώς και μετάφραση στη γερμανική γλώσσα των εγγράφων που είχε συντάξει το rechtbank Den Haag (πρωτοδικείο Χάγης). Δεδομένου ότι το Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης) τους αντέταξε τη μη διαβίβαση των πρωτοτύπων των πράξεων αυτών, οι επίμαχες πράξεις απεστάλησαν στο εν λόγω δικαστήριο στις 17 Αυγούστου 2020.
Με διάταξη της 2ας Σεπτεμβρίου 2020, το Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης) απέρριψε την ανακοπή και παρέπεμψε την υπόθεση στο αιτούν δικαστήριο, ήτοι το Hanseatisches Oberlandesgericht in Bremen (ανώτερο περιφερειακό δικαστήριο Βρέμης, Γερμανία), καθόσον διαπίστωσε ότι, δεδομένου ότι οι ανεψιοί του θανόντος δεν είχαν αποποιηθεί την κληρονομία του θανόντος εντός της ταχθείσας προθεσμίας, η κληρονομία λογιζόταν επαχθείσα και σε αυτούς. Όπως επισήμανε το Amtsgericht Bremen (ειρηνοδικείο Βρέμης), για να είναι έγκυρη η δήλωση αποποιήσεως της κληρονομίας, δεν αρκεί το αρμόδιο γερμανικό δικαστήριο να έχει απλώς ενημερωθεί για την υποβολή της ενώπιον του εν λόγω ολλανδικού δικαστηρίου ούτε αρκεί να λάβει αντίγραφα των σχετικών εγγράφων, αλλά απαιτείται να έχει στη διάθεσή του τα σχετικά πρωτότυπα έγγραφα. Πλην όμως, τα στοιχεία αυτά περιήλθαν στο ειρηνοδικείο Βρέμης μετά την παρέλευση της εξάμηνης προθεσμίας του άρθρου 1944, παράγραφος 3, του BGB.
Το αιτούν δικαστήριο διερωτήθηκε, στην περίπτωση κατά την οποία ο κληρονόμος προβαίνει σε δήλωση αποποιήσεως της κληρονομίας ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου του τόπου της συνήθους διαμονής του σύμφωνα με τα άρθρα 13 και 28 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012, ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται προκειμένου να θεωρηθεί ότι έχει υποβληθεί εμπροθέσμως η δήλωση αυτή η οποία, δυνάμει του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου, πρέπει να υποβάλλεται εντός ορισμένης προθεσμίας ενώπιον του δικαστηρίου που είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί της κληρονομικής διαδοχής.
Συναφώς, το αιτούν δικαστήριο επσήμανε ότι στη Γερμανία υφίσταται διχογνωμία στη θεωρία και τη νομολογία όσον αφορά το κύρος της δηλώσεως αποποιήσεως της κληρονομίας ενώπιον δικαστηρίου κράτους μέλους διαφορετικού από εκείνο που είναι καταρχήν αρμόδιο να αποφανθεί επί της κληρονομικής διαδοχής. Κατά την πρώτη και κρατούσα στη θεωρία και στη νομολογία άποψη, για να είναι έγκυρη μια τέτοια δήλωση ενώπιον του δικαστηρίου που είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί της κληρονομικής διαδοχής αρκεί να έχει γίνει η δήλωση αυτή ενώπιον του δικαστηρίου του κράτους μέλους της συνήθους διαμονής του κληρονόμου.
Κατά τη δεύτερη θεωρητική και νομολογιακή άποψη, η δήλωση αποποιήσεως της κληρονομίας ισχύει μόνον εφόσον διαβιβασθεί νομοτύπως στο δικαστήριο που είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί της κληρονομικής διαδοχής ή, εν πάση περιπτώσει, εφόσον περιήλθε σε γνώση του τελευταίου. Συναφώς, κατά την ίδια πάντα άποψη, από την αιτιολογική σκέψη 32 του κανονισμού 9ΕΕ) 650/2012 προκύπτει ότι, για τον νομοθέτη της Ένωσης, μια τέτοια δήλωση μπορεί να παραγάγει τα αποτελέσματά της μόνον αφού περιέλθει σε γνώση του οικείου δικαστηρίου. Πλην όμως, το αιτούν δικαστήριο διευκρίνισε ότι το άρθρο 13 του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012, εν αντιθέσει με το γερμανικό δίκαιο, δεν υποχρεώνει το δικαστήριο του κράτους μέλους της συνήθους διαμονής του κληρονόμου να γνωστοποιήσει στο δικαστήριο του κράτους μέλους που είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί της κληρονομικής διαδοχής τη δήλωση σχετικά με την αποποίηση της κληρονομίας.
Το αιτούν δικαστήριο επισήμανε ότι, στην υπόθεση της κύριας δίκης, αν ακολουθούνταν η άποψη η οποία εκτέθηκε πρώτη ανωτέρω, η δήλωση περί αποποιήσεως της επίμαχης κληρονομίας θα θεωρούνταν έγκυρη από την ημέρα κατά την οποία οι ανεψιοί του θανόντος προέβησαν στη δήλωση αυτή ενώπιον του rechtbank Den Haag (πρωτοδικείου Χάγης), ήτοι στις 13 Σεπτεμβρίου 2019. Επομένως, στην περίπτωση αυτή, τηρήθηκε από τους ανεψιούς του θανόντος η εξάμηνη προθεσμία του άρθρου 1944, παράγραφος 3, του BGB, για την αποποίηση της κληρονομίας, η οποία άρχεται από την ημερομηνία κατά την οποία ο κληρονόμος λαμβάνει γνώση της κληρονομικής διαδοχής.
Κατά την άλλη άποψη, η οποία εκτέθηκε δεύτερη ανωτέρω, το κύρος της δηλώσεως αποποιήσεως της επίμαχης κληρονομίας θα μπορούσε να εξαρτάται από την ημερομηνία κατά την οποία το δικαστήριο που είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί της κληρονομικής διαδοχής έλαβε γνώση της. Τίθεται, ωστόσο, το ζήτημα των τυπικών προϋποθέσεων από τις οποίες εξαρτάται το κύρος μιας τέτοιας δηλώσεως, και ιδίως το ζήτημα αν αρκεί να ενημερωθεί το δικαστήριο που είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί της κληρονομικής διαδοχής ως προς την ύπαρξη τέτοιας δηλώσεως, να του διαβιβαστούν αντίγραφα των σχετικών πράξεων ή να του κοινοποιηθούν πληροφορίες που έχουν συνταχθεί στη γλώσσα της δηλώσεως αυτής ή αν, αντιθέτως, πρέπει να διαβιβαστούν στο δικαστήριο αυτό τα πρωτότυπα των πράξεων αποποιήσεως που συντάχθηκαν από δικαστήριο άλλου κράτους μέλους, καθώς και επικυρωμένη μετάφραση στη γλώσσα του δικαστηρίου που είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί της κληρονομικής διαδοχής.
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Hanseatisches Oberlandesgericht in Bremen (ανώτερο περιφερειακό δικαστήριο Βρέμης) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα συναφώς.
Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι τα άρθρα 13 και 28 του κανονισμού (ΕE) 650/2012 [κανονισμού σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου] έχουν την έννοια ότι η δήλωση αποποιήσεως κληρονομίας στην οποία προέβη ο κληρονόμος ενώπιον δικαστηρίου του κράτους μέλους της συνήθους διαμονής του λογίζεται έγκυρη ως προς τον τύπο εφόσον πληρούνται οι τυπικές προϋποθέσεις που ισχύουν ενώπιον του δικαστηρίου αυτού, χωρίς να απαιτείται, προκειμένου η δήλωση αυτή να είναι έγκυρη, να πληροί τις τυπικές προϋποθέσεις του εφαρμοστέου στην κληρονομική διαδοχή δικαίου.
Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.
Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA
