Της Ελευθερίας Κούρταλη
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είναι ανθεκτικές σε μία περικοπή της ρωσικής ενέργειας, ωστόσο υπάρχουν κράτη που είναι σημαντικά εκτεθειμένα σε ένα σοκ στον εφοδιασμό ρωσικού φυσικού αερίου και αυτό θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στους παράγοντες που κρίνουν την πιστοληπτική τους αξιολόγηση, τονίζει ο οίκος αξιολόγηση Moody’s. Όπως προειδοποιεί, εάν η σταθερότητα του ενεργειακού εφοδιασμού ενός κράτους αποδυναμωθεί σοβαρά, με αποτέλεσμα – για παράδειγμα- την εφαρμογή ενεργειακού δελτίου, μπορεί να οδηγήσει σε υποβαθμίσεις. Ποια η θέση της Ελλάδας σε ό,τι αφορά την έκθεση σε ένα τέτοιο σοκ και πόσο ισχυροί είναι οι παράγοντες που στηρίζουν την αξιολόγησή της.
Όπως σημειώνει η Moody’s, από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, η Πολωνία, η Βουλγαρία, η Φινλανδία και η Ολλανδία (έχουν αποκοπεί από τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου επειδή αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με τις ρωσικές απαιτήσεις να πληρώσουν για το φυσικό αέριο σε ρούβλια αντί σε ευρώ και δολάρια, στα οποία εκφράζονται τα ενεργειακά συμβόλαια των περισσότερων από τους ευρωπαίους πελάτες της Gazprom, σημειώνει ο οίκος. Παρόλο που αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν δηλώσει ότι θα είναι πρόθυμες να πληρώσουν σε ρούβλια, υπό τον όρο ότι αυτό κρίνεται σύμφωνο με τις κυρώσεις της ΕΕ στη Ρωσία, οι εντάσεις που σιγοβράζουν θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αποκοπή περισσότερων χωρών της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο τους επόμενους μήνες.
Γενικότερα, αναφέρει ο οίκος, οι απαιτήσεις της Ρωσίας για πληρωμές σε ρούβλια είναι ενδεικτικές της αυξανόμενης προθυμίας της να χρησιμοποιήσει την εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια για να “απαντήσει” στις κυρώσεις. Σε συνδυασμό με τις συνεχείς εκκλήσεις για περαιτέρω κυρώσεις κατά της Ρωσίας και τις αυξανόμενες επιπλοκές σχετικά με τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, αυτοί οι παράγοντες έχουν αυξήσει την πιθανότητα σημαντικής και ξαφνικής μείωσης των ρωσικών ενεργειακών προμηθειών. Κατά τη Moody’s, η κατάσταση αυτή είναι πιθανό να επιταχύνει τα σχέδια για μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τη ρωσική ενέργεια, με την ΕΕ να έχει ήδη συμφωνήσει σταδιακές απαγορεύσεις για την εισαγωγή ρωσικού άνθρακα και πετρελαίου.
Ένα σοκ στον εφοδιασμό φυσικού αερίου θα μπορούσε να έχει ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική ισχύ των πιο εκτεθειμένων κρατών
Ο άμεσος αντίκτυπος ενός σοκ στον εφοδιασμό φυσικού αερίου θα μπορούσε να μετριαστεί βραχυπρόθεσμα από την απόσυρση των αποθεμάτων φυσικού αερίου και την εποχικά ασθενέστερη ζήτηση για φυσικό αέριο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Ωστόσο, η Moody’s επισημαίνει πως αυτές είναι μόνο προσωρινές λύσεις και οι πιο εκτεθειμένες χώρες πιθανότατα θα χρειαστεί να μεριμνήσουν για το φυσικό αέριο ως μέρος της πιο μακροπρόθεσμης απάντησής τους σε ένα σοκ εφοδιασμού. Επειδή η επιβολή δελτίου ενέργειας θα έδινε κατά πάσα πιθανότητα προτεραιότητα στα νοικοκυριά έναντι της βιομηχανίας, ο απότομος τερματισμός των παραδόσεων ρωσικού φυσικού αερίου θα κινδύνευε να οδηγήσει σε εκτεταμένες διακοπές για τη βιομηχανία ή, σε ένα δυσμενές σενάριο, να απειλήσει τη βιωσιμότητα των εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε ενεργειακούς τομείς στις πιο εκτεθειμένες χώρες.
Η ΕΕ έχει ανακοινώσει σχέδια για τακτική σταδιακή κατάργηση των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2027. Ωστόσο, οι αυξημένες εντάσεις μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας αυξάνουν τον κίνδυνο διακοπών στον εφοδιασμό φυσικού αερίου και μιας πιο άτακτης σταδιακής κατάργησης. Ένα τέτοιο σενάριο παρατεταμένων διαταραχών του εφοδιασμού και εφαρμογής δελτίου θα αύξανε κατά τη Moody’s, τους κινδύνους για την οικονομική ισχύ (ένας από τους τέσσερις παράγοντες αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας ενός κράτους) των κρατών που εξαρτώνται περισσότερο από το ρωσικό αέριο για τον ενεργειακό τους εφοδιασμό, ιδιαίτερα της Ουγγαρίας, της Σλοβακίας, της Αυστρίας, της Τσεχίας, της Γερμανίας και της Ιταλίας. Πολλές από αυτές τις χώρες έχουν επίσης μεγάλους και συχνά ενεργοβόρους βιομηχανικούς τομείς που βασίζονται σε σταθερό ενεργειακό εφοδιασμό για να λειτουργήσουν. Περαιτέρω απότομες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και του πληθωρισμού θα αύξαναν επίσης τους κοινωνικούς κινδύνους σε ορισμένες χώρες και θα ασκούσαν πίεση στις κυβερνήσεις να αυξήσουν τις δαπάνες για να μετριάσουν τις συνέπειες των υψηλών τιμών ενέργειας ή των ελλείψεων.
Σύμφωνα με τη Moody’s η Ελλάδα δεν κατατάσσεται στις χώρες που κινδυνεύουν ιδιαίτερα καθώς η έκθεσή της σε ένα σοκ του φυσικού αερίου είναι μέτρια, μαζί με αυτήν της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Λετονίας. Επιπλέον, η οικονομική ισχύς της χώρας μας είναι υψηλή όπως και η δημοσιονομική ισχύς, παράγοντες που παίζουν ρόλο στην πιστοληπτική αξιολόγηση. Χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία, η Ισπανία και η Πολωνία έχουν χαμηλή έκθεση σε ένα πιθανό σοκ και άρα βρίσκονται εκτός κινδύνου.
Οι προοπτικές θα μπορούσαν να αλλάξουν σε αρνητικές για να εκτιμηθεί ο πιστωτικός αντίκτυπος του σοκ
Εάν μια χώρα αποκοπεί από τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου η Moody’s επισημαίνει πως θα αξιολογούσε πρώτα την ετοιμότητα και την ικανότητά της να αντικαταστήσει τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου τόσο για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών όσο και σε πιο μόνιμη βάση. Για την Πολωνία και τη Βουλγαρία, ο αντίκτυπος της διακοπής της προμήθειας φυσικού αερίου στα τέλη Απριλίου αμβλύνθηκε από το γεγονός ότι τα συμβόλαιά τους με την Gazprom λήγουν στα τέλη του 2022 και είχαν προηγουμένως πραγματοποιήσει σχέδια να στραφούν σε άλλες πηγές προμήθειας σε μόνιμη βάση. Ο αντίκτυπος στη Φινλανδία, η οποία διακόπηκε στις 21 Μαΐου, είναι επίσης διαχειρίσιμος, λόγω της σύνδεσής της μέσω του αγωγού Balticconnector. Στην περίπτωση της Ολλανδίας, η σύμβαση μεταξύ της Gazprom και της GasTerra επρόκειτο να λήξει την 1η Οκτωβρίου, γεγονός που περιορίζει σε μεγάλο βαθμό τον αντίκτυπο της διακοπής της προσφοράς που ανακοινώθηκε στις 30 Μαΐου. Αντίθετα, η Γερμανία είπε ότι η τακτική σταδιακή κατάργηση των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί πριν από το καλοκαίρι του 2024.
Εάν η σταθερότητα του ενεργειακού εφοδιασμού ενός κράτους αποδυναμωθεί σοβαρά, για παράδειγμα με αποτέλεσμα την εφαρμογή ενεργειακού δελτίου, η Moody’s προειδοποιεί πως μπορεί να αλλάξει τις προοπτικές της σε αρνητικές για να αξιολογήσει την έκταση του αντίκτυπου στην οικονομική ισχύ και στο συνολικό πιστωτικό προφίλ του κράτους. Θα επιδιώξει πρωτίστως να αξιολογήσει τον βαθμό στον οποίο μια πιθανή παρατεταμένη διακοπή του ενεργειακού εφοδιασμού θα μπορούσε να προκαλέσει μόνιμη ζημιά στο αναπτυξιακό δυναμικό της οικονομίας, για παράδειγμα, αναγκάζοντας τις εταιρείες να κλείσουν οριστικά ή να μετεγκατασταθούν. Θα εκτιμήσει επίσης τον βαθμό στον οποίο ένα τέτοιο σοκ θα μπορούσε να επηρεάσει τα δημόσια οικονομικά, καθώς και τυχόν επιπτώσεις που μπορεί να έχει για κοινωνικό και πολιτικό κίνδυνο.
Το εάν το outlook αλλάξει σε αρνητικό κατά την έναρξη ενός πιθανού σοκ, θα εξαρτηθεί από την εκτίμηση του οίκου για το εάν υπάρχει κίνδυνος σημαντικού αρνητικού αντίκτυπου στην οικονομική ή δημοσιονομική ισχύ του κράτους, καθώς και από την ευρύτερη ανθεκτικότητα του πιστωτικού προφίλ του κράτους απέναντι στα σοκ, εξηγεί ο οίκος. Το τελευταίο περιλαμβάνει παράγοντες όπως η διαφοροποίηση και η προσαρμοστικότητα της οικονομίας της χώρας, η ικανότητα των εθνικών και ευρωπαϊκών θεσμών να εφαρμόσουν αποτελεσματική πολιτική απάντηση για τον μετριασμό των επιπτώσεων του σοκ, καθώς και τη δημοσιονομική ικανότητα του κράτους να αντιμετωπίσει αυτές τις επιπτώσεις. Για παράδειγμα, η Γερμανία, η Αυστρία και η Τσεχική Δημοκρατία έχουν πιο ανθεκτικά πιστωτικά προφίλ από άλλες ευρωπαϊκές χώρες που εξαρτώνται από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενώ η Σλοβακία και η Ιταλία παρουσιάζουν ελαφρώς χαμηλότερη οικονομική ανθεκτικότητα, καταλήγει η Moody’s.
