ΑΠΟΦΑΣΗ
Παπαρρηγόπουλος κατά Ελλάδος της 30.06.2022 (αρ. προσφ. 61657/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαστική αναγνώριση της πατρότητας της κόρης του προσφεύγοντος. Ο προσφεύγων παραπονέθηκε ειδικότερα ότι το εσωτερικό δίκαιο δεν του είχε δώσει την ευκαιρία να αναγνωρίσει οικειοθελώς την πατρότητα ενώπιον συμβολαιογράφου και ότι αυτό είχε ως συνέπεια τον περιορισμό της γονικής του μέριμνας για την κόρη του.
Επίσης παραπονέθηκε και για τη διάρκεια της διαδικασίας, η οποία είχε ξεκινήσει το 2007 και έληξε το 2016, κράτησε δηλαδή 9 χρόνια σε τρία επίπεδα δικαιοδοσίας. Το Δικαστήριο αποφάσισε να εξετάσει την υπόθεση υπό το πρίσμα του άρθρου 8 της Σύμβασης.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής). Συγκεκριμένα, παρατήρησε ότι το εθνικό δίκαιο δεν επέτρεπε στον προσφεύγοντα κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών να ασκήσει τη γονική μέριμνα ακόμα και όταν κάτι τέτοιο θα ήταν προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Ούτε ήταν δυνατό να εκδοθεί δικαστική απόφαση για να υπερπηδήσει την άρνηση συγκατάθεσης της μητέρας για την από κοινού γονική μέριμνα, παρόλο που δεν είχε αρνηθεί την πατρότητά του. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, η κυβέρνηση δεν είχε εξηγήσει επαρκώς γιατί ήταν απαραίτητο, κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών, το εθνικό δίκαιο να ορίσει μια τέτοια διαφορά μεταχείρισης μεταξύ των γονέων των παιδιών που γεννήθηκαν εκτός γάμου και των παιδιών που γεννήθηκαν εντός γάμου. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν υπήρχε εύλογη σχέση αναλογικότητας μεταξύ του αποκλεισμού της άσκησης της γονικής μέριμνας από τον προσφεύγοντα και του επιδιωκόμενου σκοπού της προστασίας των συμφερόντων των παιδιών που γεννήθηκαν εκτός γάμου.
Τέλος, το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της οικογενειακής ζωής, σημειώνοντας ότι η διαδικασία διήρκεσε εννέα χρόνια και τέσσερις μήνες και ότι τα επιχειρήματα που προβλήθηκαν από την κυβέρνηση δεν μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια τέτοια καθυστέρηση. Έχοντας υπόψη τη θετική υποχρέωση για άσκηση εξαιρετικής επιμέλειας σε τέτοιες περιπτώσεις, το Δικαστήριο έκρινε ότι η παρέλευση τόσο μεγάλου χρονικού διαστήματος δεν μπορούσε να θεωρηθεί εύλογη.
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 9.800 για ηθική βλάβη και τα έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8
Άρθρο 14
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Ιωάννης Δωρόθεος Παπαρρηγόπουλος, είναι Έλληνας υπήκοος που γεννήθηκε το 1959 και ζει στην Ελλάδα. Τον Ιανουάριο του 2007 η Ε.Κ., μια γυναίκα με την οποία ο προσφεύγων είχε προηγουμένως σχέση, κίνησε διαδικασία αναγνώρισης πατρότητας, ισχυριζόμενη ότι ήταν ο πατέρας της κόρης της που είχε γεννηθεί το 2002. Ο προσφεύγων της απάντησε ότι ήθελε να αναγνωρίσει το παιδί, ως πατέρας, ενώπιον συμβολαιογράφου – δηλαδή χωρίς προσφυγή στα δικαστήρια – εφόσον πρωτίστως μια εξέταση DNA πιστοποιούσε ότι ήταν πράγματι ο πατέρας.
Τον Ιανουάριο του 2008 το Πρωτοδικείο Αθηνών διέταξε τη διενέργεια εξέτασης DNA, με την οποία διαπιστώθηκε η πατρότητα του προσφεύγοντος σχετικά με το παιδί. Στη συνέχεια ο προσφεύγων κάλεσε την Ε.Κ. τον Μάιο του 2008 για να εμφανιστεί ενώπιον συμβολαιογράφου ώστε να ολοκληρωθεί η διαδικασία αναγνώρισης της πατρότητας. Από τη δικογραφία προκύπτει ότι η Ε.Κ. δεν παρευρέθηκε.
Τον Ιανουάριο του 2010 το Πρωτοδικείο Αθηνών έκρινε ότι ο προσφεύγων ήταν ο πατέρας του παιδιού. Ο τελευταίος άσκησε έφεση, δηλώνοντας ότι είχε γνωστοποιήσει στη μητέρα την πρόθεσή του να αναγνωρίσει την πατρότητα του παιδιού οικειοθελώς χωρίς προσφυγή στα δικαστήρια. Η έφεσή του απορρίφθηκε.
Τον Απρίλιο του 2016, η αναίρεση του προσφεύγοντος απορρίφθηκε με την αιτιολογία ότι τα συμφέροντά του δεν επηρεάστηκαν αρνητικά.
Επικαλούμενος το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής) μόνο του και σε συνδυασμό με το άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι δεν του δόθηκε η ευκαιρία να προβεί σε εκούσια αναγνώριση της πατρότητας της κόρης του και ότι αυτό είχε ως συνέπεια τον περιορισμό της γονικής του μέριμνας και επομένως υφίσταται διάκριση σε βάρος του. Υποστήριξε ότι η γονική μέριμνα ήταν «πλήρης» μόνο όταν η πατρότητα αναγνωριζόταν οικειοθελώς και ότι μια δικαστική απόφαση, στην οποία είχε αντιταχθεί, δεν θα του επέτρεπε να ασκήσει οποιαδήποτε γονική μέριμνα εκτός εάν ήταν σύμφωνοι και οι δύο γονείς.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, εφόσον το τεστ DNA είχε αποδείξει την καταγωγή του παιδιού, ο προσφεύγων σε αυτή την περίπτωση είχε ζητήσει να αναγνωριστεί η πατρότητά του. Το εσωτερικό δίκαιο, ωστόσο, δεν θα του επέτρεπε να ασκήσει τη γονική μέριμνα ακόμα και όταν κάτι τέτοιο θα ήταν προς το συμφέρον του παιδιού. Ούτε του είχε καταστεί δυνατό να λάβει δικαστική απόφαση για να ξεπεράσει την άρνηση της μητέρας να συναινέσει στην από κοινού γονική μέριμνα, παρόλο που δεν είχε αρνηθεί την πατρότητα του παιδιού.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου δεν πείστηκε από τον ισχυρισμό της κυβέρνησης ότι η σχέση μητέρας-παιδιού ήταν διαφορετική από τη σχέση πατέρα-παιδιού. Αν και προφανώς αυτό μπορεί να ισχύει σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, το επιχείρημα δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε αυτήν την περίπτωση για να στερήσει αυτόματα από τον προσφεύγοντα την άσκηση της γονικής μέριμνας. Το Δικαστήριο σημείωσε σχετικά ότι το άρθρο 1515 του Αστικού Κώδικα είχε τροποποιηθεί το 2021 και πλέον προέβλεπε ότι τα δικαστήρια θα μπορούσαν επίσης να επιτρέψουν την άσκηση γονικής μέριμνας από τον πατέρα τέκνου που γεννήθηκε εκτός γάμου, μετά από αίτησή του, όπου το απαιτούν τα συμφέροντα του παιδιού. Έτσι, δεν ανατέθηκε πλέον η γονική μέριμνα αυτόματα στη μητέρα και μόνο. Έχοντας υπόψη το ευρύ περιθώριο εκτίμησης των αρχών σε θέματα γονικής ευθύνης, το ΕΔΔΑ επανέλαβε την προηγούμενη διαπίστωσή του ότι το σημείο εκκίνησης στην πλειονότητα των κρατών μελών φαινόταν να είναι το ότι οι αποφάσεις σχετικά με τη γονική μέριμνα έπρεπε να βασίζονται στο συμφέρον του παιδιού και έπρεπε να υπόκεινται σε έλεγχο από τα εθνικά δικαστήρια σε περίπτωση σύγκρουσης μεταξύ των γονέων.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Κυβέρνηση δεν είχε εξηγήσει επαρκώς γιατί ήταν απαραίτητο, στον εν λόγω χρόνο, για το εσωτερικό δίκαιο να ορίζει μια τέτοια διαφορά μεταχείρισης μεταξύ των γονέων των παιδιών που γεννήθηκαν εκτός γάμου και παιδιών που γεννήθηκαν εντός γάμου. Όσον αφορά την καταγγελθείσα διάκριση, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε εύλογη σχέση αναλογικότητας μεταξύ του αποκλεισμού της άσκησης από τον προσφεύγοντα της γονικής μέριμνας και του επιδιωκόμενου σκοπού, ο οποίος ήταν η προστασία των βέλτιστων συμφερόντων των παιδιών που γεννήθηκαν εκτός γάμου.
Το ΕΔΔΑ δαιπίστωσε παραβίαση του άρθρου 14 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ.
Άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής)
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου διευκρίνισε ότι σε υποθέσεις που αφορούσαν τη σχέση ενός γονέα με το παιδί του, υφίσταται υποχρέωση εξαιρετικής επιμέλειας ενόψει του κινδύνου που μπορεί να προκύψει από την πάροδο του χρόνου σε έναν de facto προσδιορισμό του θέματος. Αυτή η υποχρέωση έλαβε μεγαλύτερη ισχύ σε περιπτώσεις που, όπως αυτή, αφορούσαν αναγνώριση πατρότητας. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η διαδικασία σε αυτή την υπόθεση είχε ξεκίνησε στις 18 Ιανουαρίου 2007 και έληξε στις 25 Απριλίου 2016, δηλαδή σε εννέα χρόνια και τέσσερις μήνες σε τρία επίπεδα δικαιοδοσίας. Κατά την άποψή του, τα επιχειρήματα που προέβαλε η κυβέρνηση δεν μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια τέτοια καθυστέρηση. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι σε περιπτώσεις αυτού του είδους υπήρχε πάντα ο κίνδυνος ότι οποιαδήποτε διαδικαστική καθυστέρηση θα είχε ως αποτέλεσμα τον de facto προσδιορισμό του επίμαχου ζητήματος. Ως εκ τούτου, έχοντας υπόψη τη θετική υποχρέωση άσκησης εξαιρετικής επιμέλειας σε τέτοιες περιπτώσεις, το Δικαστήριο έκρινε ότι η πάροδος του χρόνου δεν μπορούσε να θεωρηθεί εύλογη.
Συνεπώς, το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη Ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 9.800 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.000 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com)
