Η Επιτροπή δημοσίευσε την επισκόπηση του 2022 σχετικά με την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη (ESDE). Μεταξύ άλλων πορισμάτων, η έκθεση δείχνει ότι οι νέοι ήταν ανάμεσα στις ομάδες που επλήγησαν περισσότερο από την απώλεια θέσεων εργασίας κατά την οικονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία της COVID-19. Δείχνει επίσης ότι η ανάκαμψη ήταν πιο αργή για αυτούς απ’ ό,τι για τις άλλες ηλικιακές ομάδες. Οι πιθανές εξηγήσεις συνδέονται με το υψηλό ποσοστό συμβάσεων ορισμένου χρόνου και με τις δυσκολίες που συναντούν οι νέοι για να βρουν την πρώτη τους δουλειά μετά το πέρας των σχολικών ή πανεπιστημιακών σπουδών τους ή της κατάρτισής τους. Η νέα έκθεση βοηθά ώστε να εντοπιστούν και να υποστηριχθούν οι πολιτικές απασχόλησης και οι κοινωνικές πολιτικές που απαιτούνται για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι προκειμένου να καταστούν οικονομικά ανεξάρτητοι, μπροστά στην επιδείνωση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ο επίτροπος Απασχόλησης και Κοινωνικών Δικαιωμάτων, κ. Νικολά Σμιτ, δήλωσε: «Πολλοί νέοι έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο, διαθέτουν ψηφιακές δεξιότητες και ενδιαφέρονται ενεργά για οικολογικά ζητήματα. Αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρουν η ανάκαμψη καθώς και η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση. Το 2022 είναι το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας, διότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευτεί να ακούει τους νέους, να τους στηρίζει και να βελτιώνει τις ευκαιρίες που έχουν στη ζωή. Αυτό σημαίνει επιπλέον ότι στηρίζουμε τους νέους Ουκρανούς που έχουν ξεφύγει από τον πόλεμο, βοηθώντας τους να μπουν στο εκπαιδευτικό σύστημα και στην αγορά εργασίας της ΕΕ.»
Από την έκθεση ESDE, η οποία βασίζεται στα τελευταία ετήσια στοιχεία, συνάγονται τα εξής συμπεράσματα:
- Η ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19 δεν υλοποιήθηκε ομοιόμορφα. Οι νέοι (κάτω των 30 ετών) εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την εξεύρεση εργασίας, ή την εξεύρεση θέσεων εργασίας που αντιστοιχούν στις δεξιότητες και την εμπειρία τους. Παρότι η ανεργία των νέων μειώθηκε το 2021, ιδίως προς το τέλος του έτους, παρέμεινε ωστόσο υψηλότερη κατά 1 ποσοστιαία μονάδα από τα προ κρίσης επίπεδα (το 2019). Από τους νέους που εργάζονται, σχεδόν 1 στους 2 (45,9 %) απασχολούνταν με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, τη στιγμή που το αντίστοιχο μερίδιο για το σύνολο των εργαζομένων είναι 1 στους 10 (10,2 %).
- Οι νέοι έχουν κατά μέσο όρο περισσότερες πιθανότητες να βρεθούν αντιμέτωποι με δύσκολες κοινωνικές και οικονομικές καταστάσεις. Ήδη πριν από την πανδημία, το εισόδημα των νέων από την εργασία ήταν πιο ασταθές από εκείνο των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας. Τα νοικοκυριά με επικεφαλής νέους εμφάνιζαν μεγαλύτερα ποσοστά φτώχειας, αν και υφίστανται σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Οι νέοι αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην κάλυψη των καθημερινών τους δαπανών, όπως αυτές για λογαριασμούς και ενοίκια, ενώ το 61 % ανησυχούσαν για το αν θα μπορέσουν να βρουν ή να διατηρήσουν κατάλληλη στέγαση κατά την επόμενη δεκαετία.
- Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι εξαρτώνται από το επίπεδο εκπαίδευσής τους και από το κοινωνικοοικονομικό τους υπόβαθρο. Οι νέοι με δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν κατά 19 % λιγότερες πιθανότητες να βρεθούν σε κατάσταση όπου δεν εργάζονται ούτε ακολουθούν κάποια εκπαίδευση ή κατάρτιση σε σύγκριση με τους νέους με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Για τα άτομα με τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο κίνδυνος αυτός είναι χαμηλότερος κατά 28 %. Οι νέοι που προέρχονται από μειονεκτικό περιβάλλον έχουν ακόμη λιγότερες πιθανότητες να βρίσκονται σε απασχόληση, εκπαίδευση ή κατάρτιση.
- Το φύλο είναι ένας ακόμη παράγοντας που συμβάλλει στην ανισότητα μεταξύ των νέων. Όταν ξεκινούν τη σταδιοδρομία τους, οι νέες γυναίκες στην ΕΕ κερδίζουν κατά μέσο όρο 7,2 % λιγότερο από τους άνδρες συναδέλφους τους, ένα χάσμα που διευρύνεται με την ηλικία. Σε επίπεδο ΕΕ, είναι μικρό (0,5 %) το ποσοστό αυτού του χάσματος που προκύπτει από τα εκπαιδευτικά επιτεύγματα των γυναικών, τις επαγγελματικές τους επιλογές, τις επαγγελματικές τους εμπειρίες και το είδος της σύμβασης εργασίας τους.
Επιτυχημένες πολιτικές σε επίπεδο ΕΕ για τη στήριξη των νέων
Η έκθεση ESDE παρέχει τεκμηριωμένη ανάλυση σχετικά με το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που συναντούν οι νέοι. Ειδικότερα, οι πολιτικές απασχόλησης και οι κοινωνικές πολιτικές θα πρέπει:
- να ενισχύουν την ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας,
- να παρέχουν στους νέους τη δυνατότητα να αποκτήσουν δεξιότητες,
- να στηρίζουν την κινητικότητα των εργαζομένων, η οποία αποτελεί δομικό στοιχείο για μια επιτυχημένη και ανθεκτική σταδιοδρομία,
- να μειώνουν τους κινδύνους για τους νέους, όπως η ανεργία ή η ασθένεια, η φτώχεια και τα χρέη,
- να βοηθούν τους νέους να φτιάξουν τις δικές τους περιουσίες και να αποκτήσουν ιδιοκτησία.
Επιπλέον, προετοιμάζονται και άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ για τη στήριξη των νέων. Το 2023 η Επιτροπή σχεδιάζει να επανεξετάσει τη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με ένα ποιοτικό πλαίσιο για τις περιόδους πρακτικής άσκησης, ιδίως όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας. Μια ομάδα υψηλού επιπέδου εξετάζει αυτή τη στιγμή τρόπους βελτίωσης της κοινωνικής προστασίας, μεταξύ άλλων και για τους νέους, και αναμένεται να παρουσιάσει τα πορίσματά της στις αρχές της επόμενης χρονιάς.
Ιστορικό
Η ετήσια επισκόπηση σχετικά με την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη (ESDE) είναι η αναλυτική εμβληματική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απασχόληση και τις κοινωνικές υποθέσεις. Παρέχει επικαιροποιημένη οικονομική ανάλυση, καθώς και σχετικές προτάσεις πολιτικής.
Η ΕΕ στηρίζει τους νέους μέσω μιας σειράς από προγράμματα πολιτικής, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα εξής:
- Το πρόγραμμα «Εγγυήσεις για τη νεολαία», στο οποίο περιλαμβάνεται η πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων, έχει μεταμορφώσει τις αγορές εργασίας της ΕΕ. Σύμφωνα με στοιχεία, από το 2014 έως σήμερα πάνω από 36 εκατομμύρια νέοι που είχαν εγγραφεί σε προγράμματα εγγυήσεων για τη νεολαία έλαβαν στη συνέχεια κάποια προσφορά απασχόλησης, συνεχούς εκπαίδευσης, μαθητείας και/ή πρακτικής άσκησης.
- Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) είναι το βασικό μέσο της ΕΕ για επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό, στις οποίες περιλαμβάνεται η στήριξη της απασχόλησης των νέων.
- Η νέα πρωτοβουλία ALMA (από τα αρχικά των λέξεων Aim, Learn, Master, Achieve, δηλαδή στοχεύω, μαθαίνω, κατακτώ, επιτυγχάνω) απευθύνεται σε μειονεκτούντες νέους που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης.
- Το ευρωπαϊκό μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE), ύψους 100 δισ. ευρώ, δημιουργήθηκε τον Απρίλιο του 2020 με στόχο να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της πανδημίας στις αγορές εργασίας της ΕΕ, μεταξύ άλλων και για τους νέους. Το 2020 στήριξε περίπου 31 εκατομμύρια άτομα και 2,5 εκατομμύρια επιχειρήσεις. Το 2021 στήριξε γύρω στα 3 εκατομμύρια άτομα και στις 400.000 επιχειρήσεις.
- Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών της ΕΕ επικεντρώνονται σε πολιτικές για την επόμενη γενιά ως έναν από τους έξι πυλώνες τους, σύμφωνα με τις ενισχυμένες εγγυήσεις για τη νεολαία.
