Ένα Γυμνάσιο. Ένας σπουδαίος φιλόσοφος. Και μια εκλεκτή γενιά, που επρόκειτο να αλλάξει τον κόσμο.
Όλα αυτά συγκλίνουν στο βασιλικό Γυμνάσιο της αρχαίας Μίεζας στη Μακεδονία, που ταύτισε η αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη ανάμεσα σε αρχαία κατάλοιπα της περιοχής.
Πρόκειται για το Γυμνάσιο που ίδρυσε ο Φίλιππος Β΄ για να ασκήσουν πνεύμα και σώμα ο Αλέξανδρος και οι παίδες των Μακεδόνων με την αριστοκρατική καταγωγή, ώστε να γίνουν άξιοι για να διοικήσουν τον στρατό και να αναλάβουν τα ύψιστα αξιώματα του κράτους.
Εκεί όπου ο Αριστοτέλης μεταλαμπάδευσε γνώση και μετέδωσε υψηλές αξίες και νοήματα στον Αλέξανδρο και τους συνομηλίκους του, πολλοί από τους οποίους θα τον ακολουθούσαν στην πέρα από κάθε φαντασία νικηφόρα εκστρατεία στα βάθη της Ανατολής.
Πρόκειται για μια εξαιρετική ανακάλυψη, από αυτές που σπάνια προκύπτουν πλέον, αλλάζοντας τον ιστορικό και αρχαιολογικό χάρτη της χώρας. Γιατί, όπως λέει η αρχαιολόγος, κάποια αρχαία κατάλοιπα που θεωρούνταν ως σήμερα ως Σχολή του Αριστοτέλη δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Για μια ιστορική σύγχυση πρόκειται, που έφθασε όμως η ώρα να διαλευκανθεί.
Αποτέλεσμα άλλωστε, συστηματικής έρευνας χρόνων, που πραγματοποιεί η δρ Αγγελική Κοτταρίδη, διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας και συνδυασμός όλων των δεδομένων οδήγησε στην αποκάλυψη της αλήθειας. «Κάποτε οι αρχαιολογικοί θησαυροί εμφανίζονται ξαφνικά μέσα από το χώμα και εντυπωσιάζουν την κοινή γνώμη, συχνά όμως απαιτείται άλλη διαδικασία, περισσότερο χρονοβόρα και απαιτητική», όπως λέει η ίδια.
Το συγκρότημα
Ένα τεράστιο οικοδομικό συγκρότημα, που ξεπερνά σε έκταση τα 30 στρέμματα και χρονολογείται στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα είναι το Γυμνάσιο, κάτι ανάμεσα σε κολλέγιο και στρατιωτική ακαδημία, όπως θα ερμηνευόταν με σημερινούς όρους. Βρίσκεται στα βορειοανατολικά του αρχαίου θεάτρου της Μίεζας και είναι μάλιστα, ένα από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο του είδους του, που είναι συγκροτημένο αρχιτεκτονικά, σύμφωνα με την κυρία Κοτταρίδη.
Γιατί όπως επισημαίνει η ίδια «δεν αποκλείεται καθόλου να είναι το αρχιτεκτονικό αρχέτυπο όλων των Γυμνασίων, που από την Μακεδονία και την Μικρά Ασία ως την Σαχάρα, την έρημο της Αραβίας, τις όχθες του Ινδού και τις στέπες της κεντρικής Ασίας έγιναν ο μοχλός που έκανε ολόκληρο τον κόσμο να μιλά, να σκέπτεται, να ζει και να αγωνίζεται με τον ελληνικό τρόπο, δημιουργώντας την πολυεπίπεδη ‘‘ελληνιστική Κοινή’’».
Να σημειωθεί, ότι ήδη έχει ανασκαφεί όλη η παλαίστρα του Γυμνασίου, καθώς και ένα μεγάλο τμήμα του «ξυστού», της στοάς δηλαδή, με μήκος περίπου 200 μέτρων, όπου ασκούνταν οι έφηβοι στο αγώνισμα του δρόμου. Εξάλλου υπάρχουν και οι συνοδές εγκαταστάσεις δίπλα στην παλαίστρα, που πρέπει να αποκαλυφθούν ώστε να συμπληρωθεί η εικόνα του Γυμνασίου.
«Όταν ολοκληρωθεί η ανασκαφή και η συντήρησή του η Ημαθία θα αποκτήσει ένα ακόμη μνημειακό τοπόσημο με τεράστια σημασία για τον πολιτισμό και την ιστορία των Μακεδόνων και του πολιτισμένου κόσμου», επισημαίνει η κυρία Κοτταρίδη.
Λανθασμένες ερμηνείες
Οι ανασκαφές στο συγκρότημα άρχισαν από την δεκαετία του ΄70, η ασάφεια όμως που υπήρχε για την ευρύτερη τοπογραφία της Μίεζας οδήγησε σε ερμηνείες (ότι δηλαδή επρόκειτο για αρχαία αγορά, ιερό κλπ.), που ανατρέπονται πλέον από τα δεδομένα.
Η έρευνα και η συντήρηση του αρχαίου θεάτρου αλλά και η δημιουργία ενός Master Plan της Μίεζας οδήγησαν στα νέα συμπεράσματα: «Όπως συμβαίνει και με την γειτονική Βέροια, έτσι και εδώ η αρχαία πόλη βρίσκεται στο ύψωμα στα δυτικά του θεάτρου, το οποίο είναι στο όριο της, ενώ το γυμνάσιο βρίσκεται δίπλα», λέει η αρχαιολόγος
Για την ίδια η αποκαλούμενη ως τώρα «Σχολή του Αριστοτέλη» στη θέση Ισβόρια (δύο χλιόμετρα από την Νάουσα) δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα αστικός μύθος, που δημιουργήθηκε μάλιστα ήδη, από την αρχαιότητα.
«Συγκεκριμένα πρόκειται για ένα αρχαίο λατομείο πωρολίθου, που όταν σταμάτησε η εκμετάλλευσή του, λόγω και των μικρών σπηλαίων που ανοίγονταν στο πέτρωμα, μετατράπηκε σε ιερό των Νυμφών. Τα ανοίγματα των δύο μικρών σπηλαίων απέκτησαν αρχιτεκτονική διαμόρφωση σύμφωνη με την αισθητική της εποχής (γ΄ τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα) και προστέθηκε μια πολύ μικρή στοά, περίπου 50 τ. μ. για τις ανάγκες των προσκυνητών», διευκρινίζει.
Ο μύθος
Και ο μύθος; Όταν ο Πλούταρχος, που είναι και ο βασικός βιογράφος του Αλέξανδρου έφθασε στην περιοχή τον 2ο μ.Χ. αιώνα, το μεν Γυμνάσιο είχε καταστραφεί από αιώνας πριν, το ιερό όμως βρισκόταν ακόμη σε λειτουργία. Έτσι οι ντόπιοι έδειχναν στους περιηγητές το Νυμφαίο ως τόπο συνάντησης του Αριστοτέλη με τον Μεγαλέξανδρο. (Διότι και στην εποχή εκείνη υπήρχαν τουριστικές ατραξιόν!). Ένας ρομαντικός μύθος εν τέλει που ανατροφοδοτήθηκε τον 20ό αιώνα.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο ο Αριστοτέλης δίδαξε τον έφηβο Αλέξανδρο για τρία χρόνια από το 343 π.Χ. αλλά οι δύο άνδρες παρέμειναν σε επαφή και αφού ο φιλόσοφος επέστρεψε στην Αθήνα. Η επιρροή του στον μελλοντικό κατακτητή του κόσμου ήταν μεγάλη και όπως αναφέρει και πάλι ο Πλούταρχος, ο Αλέξανδρος είχε πει, ότι στον πατέρα του όφειλε τη ζωή του και στον Αριστοτέλη την αξιοπρέπεια της ζωής του.
Τα μαθήματα πάντως επικεντρώνονταν στην ηθική, την πολιτική, τη φιλοσοφία και τη ρητορική. Σίγουρα ο Αριστοτέλης μετέδωσε στον μαθητή του το αίσθημα της προσωπικής αριστείας και του αγώνα για την ανάδειξή της, ενώ η επιρροή του θεωρείται ότι αποδείχθηκε και από τον διπλωματικό χειρισμό των δύσκολων πολιτικών προβλημάτων σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του.
