Μπορεί το γεγονός ότι ο αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream άνοιξε τελικά χθες, έπειτα από τις 10ήμερες εργασίες συντήρησης, να έφερε κάποια ανακούφιση στην Ευρώπη, όμως οι κυβερνήσεις γνωρίζουν καλά ότι η Ρωσία μπορεί να κλείσει τη στρόφιγγα ανά πάσα στιγμή, για αυτό και τα σχέδια απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο όχι μόνο συνεχίζονται, αλλά και επιταχύνονται, όπως φάνηκε και με την πρόταση της Κομισιόν για «κόφτη» 15% στην κατανάλωση.
Οι Ευρωπαίοι έχουν συνειδητοποιήσει εδώ και καιρό ότι η υπερβολική εξάρτηση από μία μόνο πηγή ενέργειας τους καθιστά γεωπολιτικά ευάλωτους. Αλλά η απεξάρτηση από τη Ρωσία και η στροφή προς τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική θα είναι κάθε άλλο παρά εύκολη, τονίζει το GZERO.
Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το 2021, η Βόρεια Αφρική είχε 620 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου, με την Αλγερία να είναι ήδη ένας από τους πέντε κορυφαίους προμηθευτές της Ευρώπης.
Από τα offshore κοιτάσματα φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στην ανατολική Μεσόγειο, υπολογίζεται ότι 2 τρισ. κυβικά μέτρα βρίσκονται στα ισραηλινά ύδατα. Αλλά και το Κατάρ, που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός LNG στον κόσμο, επιθυμεί να κάνει περισσότερες συναλλαγές με την Ευρώπη.
Όπως σημειώνει το GZERO, όλα αυτά είναι καλά νέα για την ΕΕ, η οποία πέρυσι εισήγαγε το 40% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία.
Ήδη, ο απερχόμενος Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι υπέγραψε συμφωνία τη Δευτέρα με τον Πρόεδρο της Αλγερίας, ώστε η χώρα του να γίνει ο κορυφαίος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ιταλίας.
Και τις τελευταίες εβδομάδες, το Κατάρ συμφώνησε να αυξήσει τις εξαγωγές LNG στη Γερμανία, ενώ η ΕΕ υπέγραψε μια τριμερή συμφωνία με την Αίγυπτο και το Ισραήλ για την παράδοση LNG από τα offshore κοιτάσματα του Ισραήλ μέσω αιγυπτιακών εγκαταστάσεων.
Καθώς η Ευρώπη ανοίγεται σε περισσότερους προμηθευτές και διαφοροποιεί τις πηγές φυσικού αερίου της, μειώνει τους κινδύνους της. Έτσι, κάποια διαταραχή σε μία από αυτές τις χώρες δεν θα της προκαλέσει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα.
Ωστόσο, δεν υπάρχει παροχή ενέργειας χωρίς κινδύνους. «Όλη η ενέργεια είναι πολιτική», σημειώνει ο Ραάντ Αλκαδίρι, ειδικός της Eurasia Group για την ενέργεια. Όπως εξηγεί, καθώς η Ευρώπη σχεδιάζει την απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, κατά μία έννοια «πηδά από το τηγάνι και μπαίνει στη φωτιά».
Αυτή τη φορά, ισχυρίζονται οι Ευρωπαίοι, θα είναι διαφορετικά. Η νέα πολιτική της Ευρώπης για το φυσικό αέριο θα είναι ευάλωτη σε διαφορετικούς —και λιγότερο καθαρά πολιτικούς— κινδύνους από αυτούς που προέρχονται από μια επιθετική Ρωσία. Πρόκειται κυρίως για κινδύνους που έχουν να κάνουν με τις επενδύσεις σε υποδομές και την ασφάλεια των συμβολαίων.
«Η μεγαλύτερη άμεση πρόκληση είναι η δημιουργία των κατάλληλων υποδομών που θα επιτρέψουν να πραγματοποιηθεί αυτή η κίνηση», λέει ο Αλκαδίρι. Αυτό σημαίνει όχι μόνο μεγάλες επενδύσεις σε μέρη όπως η Βόρεια, η Δυτική Αφρική και η ανατολική Μεσόγειος, αλλά και την κατασκευή ακριβών εγκαταστάσεων στην Ευρώπη για τη διαχείριση του φυσικού αερίου, ειδικά εάν πρόκειται για νLNG.
Και παρόλο που η Ευρώπη θα είναι απρόθυμη να κάνει αυτά τα έργα, ο Αλκαδίρι υποστηρίζει ότι «έχει ένα πολιτικό κίνητρο, ένα κίνητρο ενεργειακής ασφάλειας, για να τα κάνει βραχυπρόθεσμα».
Το κλιματικό αίνιγμα
Ένας άλλος μεγάλος πονοκέφαλος θα είναι ότι τα μελλοντικά σχέδια της Ευρώπης για το κλίμα – για την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050 – συγκρούονται με αυτά των νέων εταίρων της για το φυσικό αέριο. Είναι κατανοητό ότι οι Ευρωπαίοι είναι απρόθυμοι να υπογράψουν συμβάσεις στο πλαίσιο των οποίων θα πρέπει να συνεχίσουν να εισάγουν ορυκτά καύσιμα στο μακρινό μέλλον.
«Η Ευρώπη δεν θέλει να αντικαταστήσει όλο το ρωσικό φυσικό αέριο για τα επόμενα 20 χρόνια», σημειώνει ο Αλκαδίρι. «Αυτό που θέλει να κάνει είναι να αντικαταστήσει αρκετό ρωσικό αέριο για τα επόμενα 10 χρόνια, έτσι ώστε να επιτύχει την πολύ φιλόδοξη ατζέντα απανθρακοποίησής της».
Τα κράτη που εξάγουν φυσικό αέριο και στα οποία στρέφεται η Ευρώπη τώρα, γνωρίζουν ότι ο χρόνος δεν είναι με το μέρος τους.
«Υπάρχει μια ένταση μεταξύ της βραχυπρόθεσμης ανάγκης για τις τιμές του φυσικού αερίου και της μακροπρόθεσμης ενεργειακής μετάβασης της Ευρώπης», λέει ο Μπεν Κάχιλ του Center for Strategic and International Studies.
Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να διεκδικήσεις προμήθειες ενέργειας στην αγορά, εκτός και εάν υπογράψεις μια μακροπρόθεσμη σύμβαση, καθώς η προσφορά είναι περιορισμένη, οι τιμές είναι υψηλές και οι αγοραστές παλεύουν για το φυσικό αέριο.
Παραχωρήσεις σε όλα τα επίπεδα
Η Ευρώπη δεν θα προσεγγίσει όλες τις χώρες εξαγωγής με τον ίδιο τρόπο. Αλλά ούτε και εκείνες.
Για παράδειγμα, το Κατάρ έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων λόγω της μοναδικής ικανότητάς του να παρέχει υψηλούς όγκους LNG γρήγορα.
Η Ντόχα θα βγάλει όσο περισσότερα κέρδη μπορεί και θα ζητήσει από την Ευρώπη να υπογράψει συμφωνίες με μεγαλύτερη διάρκεια. Εξάλλου, οι Ασιάτες αγοραστές περιμένουν στη γωνία.
Αλλά με τους μικρότερους παίκτες της αγοράς φυσικού αερίου, όπως πολλές αφρικανικές χώρες, οι πιο σύντομες συμβάσεις είναι πιο πιθανές. Αυτό σημαίνει, από την άλλη πλευρά, ότι αυτές οι χώρες έχουν λιγότερα κίνητρα να επενδύσουν σε εγκαταστάσεις και ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας — κάτι που, με τη σειρά του, ανοίγει την πόρτα σε μελλοντικές διακοπές του εφοδιασμού.
Είναι ένας κίνδυνος τον οποίο η Ευρώπη αισθάνεται αναγκασμένη να αναλάβει.
Πόσο ρεαλιστικά είναι όλα αυτά;
«Η ιδέα ότι η Ευρώπη μπορεί να εξασφαλίσει προμήθειες φυσικού αερίου μόλις μέχρι το έτος 2030 και στη συνέχεια να επιτύχει μια γρήγορη διαφοροποίηση, δεν είναι ένας πολύ ρεαλιστικός τρόπος να προμηθευτεί κανείς φυσικό αέριο», λέει ο Κάχιλ.
Πράγματι, τα ενεργειακά σχέδια της Ευρώπης «βασίζονται στο ότι απολύτως όλα θα μπουν στη θέση τους τη σωστή στιγμή και αυτό σπάνια συμβαίνει στην αγορά», καταλήγει ο Αλκαδίρι.
Οι Ευρωπαίοι, λοιπόν, δεν βρίσκονται σε πολύ ευχάριστη θέση, καθώς διαπιστώνουν ότι η απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο μπορεί να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας με πολλά περισσότερα προβλήματα να παρουσιάζονται, από το πώς θα θερμανθούν τα σπίτια για τους επόμενους χειμώνες.
