ΑΡΙΘΜΟΣ 1165/2021
ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ
– Κατά τη διάταξη του άρθρου 503 παρ. 1 ΑΚ “σε περίπτωση δωρεάς υπό τρόπο, ο δωρητής έχει το δικαίωμα, αν εκπλήρωσε την υποχρέωση που πηγάζει από τη δωρεά, να απαιτήσει από το δωρεοδόχο την εκτέλεση του τρόπου”. Τρόπος δε είναι ο όρος που περιέχεται στη δωρεά και με τον οποίο ο δωρητής επιβάλλει στο δωρεοδόχο υποχρέωση προς παροχή (πράξη ή παράλειψη). Είναι δυνατόν ο τρόπος να τίθεται προς το συμφέρον του δωρητή ή του δωρεοδόχου ή ακόμη και τρίτου και να αποβλέπει στα υλικά ή ηθικά συμφέροντα του δωρητή. Επίσης μπορεί να υπηρετεί τα συμφέροντα του δωρεοδόχου, ή να αφορά και το συμφέρον τρίτου, οπότε μπορεί, κατά τη βούληση των συμβαλλομένων, να δημιουργείται απευθείας δικαίωμα του τρίτου να ζητήσει από το δωρεοδόχο την εκτέλεση αυτού. Δικαίωμα να ζητήσουν την εκτέλεση του τρόπου έχουν α) ο δωρητής και, σε περίπτωση θανάτου οι κληρονόμοι του, β) ο τρίτος, αν κατά τη βούληση των συμβαλλομένων έχει απευθείας το (ενοχικό) δικαίωμα αυτό, εφόσον δηλαδή ο τρόπος αποτελεί γνήσια σύμβαση υπέρ του τρίτου αυτού, κατ’ άρθρο 411 ΑΚ και γ) μετά το θάνατο του δωρητή και η δημόσια αρχή, εφόσον όμως ο τρόπος αφορά άμεσα ή έμμεσα σε δημόσιο ή κοινωφελή σκοπό και η δωρεά έχει εκπληρωθεί. Σε περίπτωση αρνήσεως του δωρεοδόχου να εκπληρώσει τον τρόπο, αυτός εξαναγκάζεται προς τούτο με αγωγή, για την έγερση της οποίας νομιμοποιούνται ο δωρητής και μετά το θάνατό του οι κληρονόμοι του. Φυσικά, το δικαίωμα για έγερση αγωγής το έχει πάντα ο τρίτος, στην περίπτωση που ο τρόπος αποτελεί γνήσια σύμβαση υπέρ τούτου, κατά τα προαναφερόμενα. Από δε το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 361, 410 και 411 ΑΚ συνάγεται, ότι για να υπάρχει γνήσια σύμβαση υπέρ τρίτου, η οποία παρέχει στον τρίτο, παρότι δεν συμμετείχε στην κατάρτισή της, το δικαίωμα να αποκτήσει απευθείας από τον υποσχεθέντα την παροχή, πρέπει να προκύπτει από τη σύμβαση ότι τα συμβαλλόμενα μέρη, σκοπούσαν να προσπορίσουν απευθείας στον τρίτο ίδιο δικαίωμα, (όπως στην περίπτωση που καταρτίσθηκε προς το συμφέρον του τρίτου), δυνάμει του οποίου να μπορεί αυτός, στρεφόμενος κατά του υποσχεθέντος, να απαιτήσει την παροχή. ‘Έτσι, ο τρίτος δικαιούται να απαιτήσει την παροχή απευθείας από τον υποσχεθέντα όταν συνάγεται από τη σύμβαση, αντικειμενικά εξεταζόμενη ενόψει των αντιλήψεων γι’ αυτήν των συναλλασσομένων και των εξυπηρετούμενων οικονομικών και κοινωνικών σκοπών, ότι τα μέρη, ακόμη κι αν δεν εκφράσθηκαν ρητά, σκοπούσαν να προσπορίσουν στον τρίτο ίδιο δικαίωμα. Τούτο, δε, είναι ζήτημα πραγματικό, αναγόμενο στην ερμηνεία της σύμβασης μη υποκείμενο σε αναιρετικό έλεγχο, εκτός αν παραβιάσθηκαν οι ερμηνευτικοί κανόνες (ΑΠ 501/2010). Εάν δεν προκύπτει από τη σύμβαση ότι προσπορίζεται δικαίωμα στον τρίτο, τότε αυτός μπορεί να αποκτήσει τέτοιο δικαίωμα μόνο κατά τα άρθρα 435 και 400 ΑΚ, δηλαδή, όταν εκχωρηθεί σε αυτόν από εκείνον που δέχθηκε την υπόσχεση ή την απαίτηση, γιατί άλλως δεν νομιμοποιείται στην άσκηση αγωγής κατά του υποσχεθέντος.
