Σε άμεση εφαρμογή (ίσως την Τρίτη) η απόφαση των «27» για αύξηση των διαθεσίμων ενόψει ενός δύσκολου χειμώνα
Τις αμέσως επόμενες ημέρες οι χώρες-μέλη της ΕΕ θέτουν σε εφαρμογή τη συμφωνία αλληλεγγύης στην οποία κατέληξαν στις 26 Ιουλίου για μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% από τον Αύγουστο του 2022 έως το Μάρτιο του 2023 προκειμένου να αντισταθμίσουν τη μείωση των παραδόσεων εκ μέρους της Ρωσίας. Την ανακοίνωση έκανε την Παρασκευή η τσεχική προεδρία της Ενωσης.
«Οι αποφάσεις για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου έχουν υιοθετηθεί επισήμως. Το κείμενο θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ στις αρχές της εβδομάδας και θα τεθεί σε εφαρμογή μία ημέρα μετά τη δημοσίευσή του», διεμήνυσε μέσω Twitter η τσεχική προεδρία. Το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων επικαλούμενο Ευρωπαίο αξιωματούχο μετέδωσε ότι η δημοσίευση του κειμένου θα γίνει τη Δευτέρα κι όλας. Και ως εκ τούτου θα τεθεί σε εφαρμογή την Τρίτη.
«Οι δυνατές εξοικονομήσεις»
Η συμφωνία, ως γνωστόν, δεν ελήφθη ομόφωνα, ενώ προβλέπει και πλήθος εξαιρέσεων. Η Ουγγαρία διαφώνησε μ’ αυτή, κρίνοντάς τη «αδικαιολόγητη, ανώφελη, ανεφάρμοστη και βλαπτική». Αλλά η Βουδαπέστη δεν μπόρεσε να την μπλοκάρει καθώς δεν κρίθηκε απαραίτητη η ομοφωνία.
Η συμφωνία προβλέπει ότι κάθε χώρα-μέλος θα κάνει «ό,τι είναι δυνατόν» για να περιορίσει το χρονικό διάστημα από την 1η Αυγούστου 2022 έως τις 31 Μαρτίου 2023 την κατανάλωση φυσικού αερίου «τουλάχιστον κατά 15% με βάση το μέσο όρο της κατανάλωσης που είχε τους τελευταίους πέντε μήνες την περίοδο αυτή».
Η Ρωσία, η οποία πριν από την εισβολή στην Ουκρανία και τις εκατέρωθεν κυρώσεις Δύσης και Μόσχας προμήθευε συνολικά το 40% του φυσικού αερίου που καταναλώνουν συνολικά οι «27», συν τω χρόνω κλείνει όλο και πιο πολύ τις στρόφιγγες. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κάλεσε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «να προετοιμαστούν για το χειρότερο», για μια πλήρη άρση δηλαδή των παραδόσεων φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η πρόεδρος εξήρε επίσης την «πρωτοφανή αλληλεγγύη» που επέδειξαν οι κυβερνήσεις των «27».
Παρεκκλίσεις και εξαιρέσεις
Στην περίπτωση «κίνδυνου σοβαρής έλλειψης», ένας μηχανισμός προειδοποίησης θα καταστήσει τη μείωση κατά 15% «δεσμευτική» για τους «27». Αλλά αυτός ο στόχος θα προσαρμοστεί στις ρεαλιστικές δυνατότητες κάθε κράτους, κυρίως σε ό,τι αφορά τις δυνατότητες εξαγωγής ποσοτήτων αερίου που εξοικονομήθηκαν σε χώρες που το έχουν πραγματικά ανάγκη.
Θεσπίστηκαν δηλαδή ουκ ολίγες παρεκκλίσεις και ρήτρες εξαίρεσης από τον κανόνα της δεσμευτικότητας. Για παράδειγμα η Κύπρος, η Ιρλανδία και η Μάλτα, τα συστήματα διανομής αερίου των οποίων δεν συνδέονται απευθείας με εκείνα άλλων κρατών-μελών, δεν θα χρειάζεται να αποθηκεύουν αέριο βάσει της συμφωνίας αλληλεγγύης.
Επίσης, συμφωνήθηκε να μειώνεται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις η υποχρεωτική εξοικονόμηση αερίου για μια χώρα, σε περίπτωση που οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης έχουν πληρωθεί, σε περιπτώσεις διακοπών της ηλεκτροδότησης ή για την χρήση του αερίου ως πρώτης ύλης από την εγχώρια βιομηχανία.
Πρόκειται για ένα αίτημα της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας το οποίο εγκρίθηκε και προβλέπει την εξαίρεση από τον υπολογισμό ποσοτήτων φυσικού αερίου που χρησιμοποιούνται από κρίσιμες για την ευστάθεια του συστήματος μονάδες ηλεκτροπαραγωγής.
Η ελληνική πλευρά πέτυχε εξάλλου να περιληφθεί στο τελικό κείμενο της απόφασης εξαίρεση που επιτρέπει τον υπολογισμό της μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου όχι βάσει του μέσου όρου της τελευταίας πενταετίας (όταν λόγω της κρίσης η κατανάλωση ήταν χαμηλή στην Ελλάδα), αλλά σε σχέση με την κατανάλωση της περιόδου Αυγούστου 2021-Μαρτίου 2022, μόνο της προηγούμενης χρονιάς δηλαδή.
«Ελάχιστα πιθανός ένας αιφνιδιασμός»
Σε κάθε περίπτωση, τα κράτη μέλη πρέπει να αναπληρώσουν τα αποθέματά τους πριν μπει ο χειμώνας – εξ ου και η σπουδή για την εφαρμογή της συμφωνίας.
Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας Ζοζέπ Μπορέλ μιλώντας στην ισπανική τηλεόραση την περασμένη Πέμπτη ότι «αν η Ρωσία θέλει να κόψει την παροχή αερίου στην ΕΕ δεν θα περιμένει το φθινόπωρο ή το χειμώνα για να το κάνει, δεν θα μας περιμένει να γεμίσουμε τις δεξαμενές μας. Θα το κάνει τώρα που είμαστε απροετοίμαστοι. Αλλά η απόφαση αυτή της Μόσχας εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, μεταξύ των οποίων και από την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία».
Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας εξέφρασε την εκτίμηση ότι, στη σημερινή συγκυρία είναι «ελάχιστα πιθανή μια ξαφνική διακοπή της παροχής αερίου εκ μέρους της Ρωσίας».
