Του Λεωνίδα Στεργίου
Ένα απειλητικό μείγμα παραγόντων, που ξεκινούν από τον σχεδιασμό των τιτλοποιήσεων μέσω Ηρακλή και φτάνουν μέχρι τη γραφειοκρατία, την οικονομική συγκυρία και τον εκλογικό κύκλο, θέτει σε κίνδυνο τις ανακτήσεις από τα κόκκινα δάνεια από τα funds και τις εταιρείες διαχείρισης. Αυτό με τη σειρά του απειλεί την επίτευξη των στόχων (έσοδα) στα επιχειρησιακά πλάνα των τιτλοποιήσεων, με συνέπειες και στις ίδιες τράπεζες, αλλά και στην πιθανότητα κατάπτωσης των εγγυήσεων του Δημοσίου για τα senior χαρτοφυλάκια που τιτλοποιήθηκαν.
Το σύνθετο αυτό πρόβλημα βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων μεταξύ servicer, υπουργείου Οικονομικών και θεσμών το τελευταίο διάστημα. Υπουργείο Οικονομικών και θεσμοί διαπιστώνουν βελτίωση στον εξωδικαστικό μηχανισμό και τη λειτουργία του νέου πτωχευτικού, αλλά δεν θεωρούν ότι τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά, σε σχέση με το ύψος του ιδιωτικού χρέους, των τιτλοποιήσεων κόκκινων δανείων και των εγγυήσεων του Δημοσίου. Ζητά από τους servicer περισσότερες και πιο βιώσιμες ρυθμίσεις, με μεγαλύτερα ποσοστά εγκρισιμότητας των λύσεων που δίνει ο εξωδικαστικός μηχανισμός μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Για το θέμα προγραμματίζεται συζήτηση στη Βουλή, όπου πέραν του υπουργού Οικονομικών κ. Χρ. Σταϊκούρα, θα κληθούν να τοποθετηθούν Τράπεζα της Ελλάδος, τράπεζες και διαχειριστές δανείων.
Η πλευρά των servicer
Οι διαχειριστές δανείων απαντούν με στοιχεία για ρυθμίσεις 15,8 δισ. ευρώ την τελευταία διετία για άνω του μισού εκατ. δανείων, με μεγάλα κουρέματα. Όμως, οι ρυθμίσεις δεν επαρκούν εάν δεν λειτουργούν και τα υπόλοιπα μέσα για την εισπραξιμότητα, όπως είναι οι πλειστηριασμοί, οι γρήγορες και μη γραφειοκρατικές διαδιασίες στον εξωδικαστικό μηχανισμό και κυρίως στη δικαιοσύνη, αλλά και οι διάφοροι παράγοντες, όπως η πανδημία ή ο εκλογικός κύκλος.
Σε όλα αυτά προστίθενται αποφάσεις της δικαιοσύνης που άνοιξαν την πόρτα για μαζικές ανακοπές πλειστηριασμών, λόγω μιας διάταξης που αμφισβητεί τη δυνατότητα των servicer να προχωρούν σε πλειστηριασμούς για λογαριασμό των fund.
Οι προβληματισμοί
Ήδη, τα υφιστάμενα στοιχεία δημιουργούν προβληματισμό που δεν περιορίζεται μόνο στη στήριξη δανειοληπτών ή στα κέρδη των τραπεζών, αλλά τελικά μπορεί να επηρεάσουν τους φορολογούμενους, με αύξηση του χρέους. Η Κομισιόν, σύμφωνα με το πιθανότερο σενάριο, θα εντάξει τις εγγυήσεις του Ηρακλή στο Δημόσιο Χρέος, κάτι που αν συμβεί θα το αυξήσει κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες προς το ΑΕΠ (από 180% σε 190%).
Τα βασικότερα σημεία του προβληματισμού περιλαμβάνουν:
Πρώτον, τα επιχειρησιακά πλάνα των τιτλοποιήσεων έθεσαν υψηλούς στόχους για τα ποσά των ανακτήσεων, τουλάχιστον για τα senior τμήματα που λαμβάνουν τις κρατικές εγγυήσεις του Δημοσίου. Αυτό έγινε προκειμένου να βρεθεί η χρυσή τομή μεταξύ της μείωσης του κινδύνου για τις εγγυήσεις του Δημοσίου και τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων στα κεφάλαια των τραπεζών (ζημιές, προβλέψεις). Υπενθυμίζεται ότι οι εγγυήσεις από τους δύο κύκλους του Ηρακλη φτάνουν σχεδόν στα 20 δισ. ευρώ. Τόσα είναι τα senior τμήματα των τιτλοποιήσεων. Εάν αυτά είχαν αποτιμηθεί χαμηλότερα, οι τράπεζες θα έπρεπε να είχαν γράψει μεγαλύτερες ζημιές. Ούτε, όμως, υψηλότερα θα μπορούσαν να είχαν αποτιμηθεί προκειμένου να αξιολογηθούν με τουλάχιστον ΒΒ- και να λάβουν την εγγύηση του Δημοσίου. Για να λύνεται η εξίσωση τέθηκαν υψηλοί στόχοι για τις ανακτήσεις (εισπραξιμότητα) στα επιχειρησιακά πλάνα, όπως φάνηκε στη συνέχεια, με την πανδημία και μετά με την ενεργειακή κρίση.
Δεύτερον, οι στόχοι υστερούν βάσει των επιχειρησιακών πλάνων για τιτλοποιήσεις που έγιναν πριν από το 2020, λόγω του παγώματος των πλειστηριασμών και άλλων μέτρων προστασίας κατά την πανδημία.
Τρίτον, οι υπόλοιπες τιτλοποιήσεις κινούνται, προς το παρόν, εντός στόχων, χωρίς, όμως, να αναπληρώνουν το κενό των προηγούμενων. Για να αναπληρωθεί το κενό απαιτείται βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος, επίλυση νομικών ζητημάτων, επιτάχυνση των ρυθμίσεων μέσω του εξωδικαστικού, αλλά των πλειστηριασμών που θα αυξήσουν μία ακόμα πηγή εσόδων: πώληση χαρτοφυλακίων δανείων στη δευτερογενή αγορά.
Τέταρτον, η εισπραξιμότητα επιδεινώνεται λόγω του οικονομικού κλίματος (ενεργειακή κρίση, πληθωρισμός, επιβράδυνση στον ρυθμό ανάπτυξης και μείωση διαθέσιμου εισοδήματος), αλλά και λόγω δικαστικών αποφάσεων και κλειστών δικαστηρίων και αναστολής πλειστηριασμών κατά τις εκλογές μέχρι να προκύψει κυβέρνηση.
Πέμπτον, η ένταξη και η χρόνια καθυστέρηση των οφειλετών στον λεγόμενο νόμο Κατσέλη, αλλά και πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου που απαγορεύει πλειστηριασμούς από εταιρείες διαχείρισης για τιτλοποιημένα δάνεια για λογαριασμό fund, δημιουργούν νέο πονοκέφαλο, αλλά και συνεχείς ανακοπές που έχουν αυξηθεί ειδικά το τελευταίο τρίμηνο, χωρίς να υπάρξει νομοθετική διευκρίνηση (καθώς βάσει άλλου νόμου προβλέπονται).
Έκτον, στον εξωδικαστικό μηχανισμό περιμένουν στην ουρά περίπου 38.800 αιτήσεις που αντιστοιχούν σε οφειλές 21,7 δισ. ευρώ. Από αυτές, στο αρχικό στάδιο, δηλαδή στην άντληση στοιχείων βρίσκονται οι 31.100 (17,7 δισ. ευρώ). Επίσης, 4.800 αιτήσεις (3,1 δισ. ευρώ) βρίσκονται στο δεύτερο στάδιο, δηλαδή στην οριστική υποβολή και διαπραγμάτευση μεταξύ πιστωτών και οφειλετών. Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο εντάσσονται 2.900 υποθέσεις με συνολικές οφειλές 0,8 δισ. ευρώ.
Έβδομον, η δευτερογενής αγορά τιτλοποιημένων κόκκινων δανείων δεν μπορεί να αναπτυχθεί όσο υπάρχουν εκκρεμότητες με πλειστηριασμούς και δικαστικές αποφάσεις ή νομοθετικές ρυθμίσεις που αργούν. Ή αβεβαιότητα για τους πλειστηριασμούς και το οικονομικό περιβάλλον. Είναι σημαντικό η δευτερογενής αγορά να λειτουργήσει ομαλά το επόμενο διάστημα, γιατί θα αποτελέσει το μηχανισμό μέσω του οποίου ενήμερα πλέον δάνεια ύψους 10-15 δισ. θα μπορούσαν να επιστρέψουν στο τραπεζικό σύστημα, τα επόμενα 2-3 χρόνια.
Όγδοον, υπάρχει ένας περιορισμός από τον SSM, o οποίος απαγορεύει την πώληση χαρτοφυλακίων δανείων στις ελληνικές τράπεζες ακόμα κι αυτά γίνουν πράσινα, εάν δεν περάσουν 18 μήνες, ενώ μία δόση να καθυστερήσει μετρά ο χρόνος από την αρχή. Συνεπώς, η μόνη λύση για πώληση των χαρτοφυλακίων είναι σε ξένες τράπεζες ή σε fund του εξωτερικού.
Πλειστηριασμοί
Από τους 45.258 πλειστηρισμούς που είχαν προγραμματιστεί για το 2022, μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί 28.595, αλλά έχουν ανασταλεί 9.629 και ματαιωθεί 160. Από τις 9.729 αναστολές, σχεδόν οι μισές έχουν πραγματοποιηθεί από τον Ιούνιο και μετά, όταν δηλαδή υπήρξε η απόφαση για τη δυνατότητα πλειστηριασμών από τις εταιρείες διαχείρισης. Επίσης, από τους υπόλοιπους 20.000 πλειστηριασμούς μέχρι τέλους έτους, έχουν προγραμματιστεί περίπου 7.000.
Εδωδικαστικός μηχανισμός
Μέχρι τα τέλη Ιουλίου 2022, οι συνολικές ρυθμίσεις που περιλαμβάνουν και κούρεμα οφειλών, ανήλαν σε 840 που αντιστοιχούν σε συνολικά χρέη προς Δημόσιο και τράπεζες 176 εκατ. ευρώ (σχεδόν 203.000 ευρώ ανά οφειλή). Όμως, από τις αιτήσεις που έχουν ήδη καταχωρηθεί στην ηλεκτρονική πλατφόρμα και τα δεδομένα που έχει η Ειδική Γραμματεία Ιδιωτικού Χρέους, προβλέπεται ότι στο πεντάμηνο Αυγούστου-Δεκεμβρίου 2022 θα ρυθμιστούν συνολικές οφειλές 827 εκατ. ευρώ, οι οποίες αντιστοιχούν σε περίπου 4.000 υποθέσεις. Έτσι, ο εξωδικαστικός μηχανισμός το 2022 αναμένεται να κλείσει με περίπου 5.000 ρυθμίσεις οφειλών προς εφορία, ασφαλιστικά ταμεία και τράπεζες, άνω του 1 δισ. ευρώ.
Εξέλιξη ρυθμίσεων
Παρά την εκτίναξη των ρυθμίσεων και του ποσοστού εγκρισιμότητας του εξωδικαστικού μηχανισμού (νέος πτωχευτικός) τους τελευταίους μήνες, τα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά (1 δισ. ρυθμίσεις στο έτος, σε σχέση με τιτλοποιήσεις περίπου 70 δισ. ευρώ και μιας αγοράς κόκκινων δανείων υπό διαχείριση άνω των 100 δισ. ευρώ).
Σύμφωνα με τους διαχειριστές δανείων, από τις αρχές του 2020 έως σήμερα, οι εταιρείες διαχείρισης προχώρησαν σε ρυθμίσεις συνολικού ύψους άνω των 7,3 δισ. ευρώ σε χαρτοφυλάκια που έχουν τιτλοποιηθεί ή μεταβιβαστεί. Όσον αφορά τα δάνεια που παραμένουν εντός τραπεζικών χαρτοφυλακίων, οι εταιρίες διαχείρισης από το 2020 έως σήμερα ρύθμισαν 430.000 δάνεια ύψους άνω των 8,5 δισ τα οποία δεν έχουν μεταβιβαστεί σε τρίτους επενδυτές και συνεχίζουν να ανήκουν στα τραπεζικά ιδρύματα. Τα συγκεκριμένα δάνεια αναταξινομήθηκαν ως εξυπηρετούμενα και επανήλθαν στα υγιή τραπεζικά χαρτοφυλάκια.
Κουρέματα
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας, οι ρυθμίσεις των οφειλών μέχρι στιγμής γίνονται με αύξηση της διάρκειας και με κούρεμα. Ειδικότερα:
• 17έτη η μέση διάρκεια για οφειλές προς Δημόσιο και 13 έτη για οφειλές προς τράπεζες.
• 28% των οφειλών ρυθμίστηκε με διάρκεια μεγαλύτερη των 20ετών. Ειδικότερα, στα στεγαστικά δάνεια η μέση διάρκεια είναι 22 έτη, στα επιχειρηματικά δάνεια 10 έτη και στα καταναλωτικά 12 έτη.
• 15,7% το μέσο ποσοστό διαγραφής για οφειλές προς Δημόσιο και 24,9% για οφειλές προς ταμεία.
• Το 26% (46 εκατ. ευρώ) των ρυθμίσεων έχουν λάβει κούρεμα μεγαλύτερο του 30%.
• 22,4% το μέσο κούρμα στις στεαστικές οφειλές, 25,7% στις επιχειρηματικές και 27,8% στις καταναλωτικές.
Εγκρισιμότητα
Από τα 3,9 δισ. που έχουν υποβληθεί οριστικά, το 42% (1,6 δισ.) έχουν αξιολογηθεί και από αυτά έχει εγκριθεί ρύθμιση για το 51% (832 εκατ.).
• Από τα 386 εκατ. που έχουν αξιολογηθεί από το Δημόσιο έχει εγκριθεί το 92% (354 εκατ.).
• Από τα 1,3 δισ. που έχουν αξιολογηθεί από τις τράπεζες έχει εγκριθεί το 38% (478 εκατ.).
Από τα διαχρονικά στοιχεία προκύπτει ότι το ποσοστό εγκρισιμότητα ρυθμίσεων από τράπεζες είχε πέσει ακόμα και στο 8% (Μάιος 2022) από 58% τον Απρίλιο. Ύστερα από την απότομη αυτή πτώση, ξεκίνησε σταδιακή αύξηση που ανέβασε το ποσοστό εγκρισιμότητας στο 75%. Το αντίστοιχο ποσοστό για ρυθμίσεις από το Δημόσιο κυμαίνονταν πάντα υψηλά, κοντά στο 90%.
Οι περισσότερες αποδοχές προτεινόμενων ρυθμίσεων από τους πιστωτές επιτυγχάνονται στις διμερείς οφειλές, όταν υπάρχουν δύο μέρη και όχι στις πολυμερείς (πολλοί πιστωτές). Στις διμερείς περιπτώσεις, η αποδοχή της ρύθμισης από τον οφειλέτη φτάνει στο 55%, ενώ στις πολυμερείς στο 34%.
Απόφαση Άρειου Πάγου
Η απόφαση του Αρείου Πάγου 822/22 δεν επιτρέπει πλειστηριασμούς ακινήτων από εταιρείες διαχείρισης δανείων, εάν τα ακίνητα αυτά περιλαμβάνονται ως εγγυήσεις σε δάνεια που έχουν τακτοποιηθεί και έχουν μεταβιβαστεί σε fund του εξωτερικού. Με πιο απλά λόγια, οι δανειολήπτες θα έχουν τη δυνατότητα να προσφύγουν στη δικαιοσύνη και να ακυρώνουν πλειστηριασμούς που διενεργούνται από εταιρείες διαχείρισης (servicers) και όχι από τράπεζες.
Το πάγωμα πλειστηριασμών, με την απόφαση αυτή, προκαλεί παρενέργειες στη λειτουργία του νέου πτωχευτικού και στις ανακτήσεις από τα δάνεια που διαχειρίζονται οι servicer, οι οποίοι στη συνέχεια πληρώνουν τα fund. Πρόκειται, δηλαδή μια αλυσίδα, η οποία μπορεί να προκαλέσει απώλειες στο πρόγραμμα Ηρακλής, στο κομμάτι που αφορά στις εγγυήσεις για τα senior τμήματα των τιτλοποιήσεων. Πιθανή εμπλοκή σε πλειστηριασμούς μπορεί να οδηγήσει σε κατάπτωση των εγγυήσεων του Ηρακλή που συνολικά ανέρχονται σε περίπου 20 δισ. ευρώ και μικρότερες ανακτήσεις των senior bonds των τιτλοποιήσεων που υπολογίζονται σε επίσης σχεδόν 20 δισ. ευρώ. Ήδη, η Κομισιόν φαίνεται ότι εξετάζει την εγγραφή των εγγυήσεων αυτών στο δημόσιο χρέος που θα αυξήσει το λόγο χρέος προς ΑΕΠ κατά 10 μονάδες (από 180% στο 190% του ΑΕΠ).
Τραπεζίτες και servicers βρίσκονται σε ανοιχτή γραμμή με το υπουργείο Οικονομικών, προκειμένου να υπάρξει νομοθετική διάταξη που θα καλύπτει το νομικό κενό στις αρμοδιότητες των servicers όπως αυτές περιγράφονται στον νόμο του 2003, που αφορά την εξωδικαστική διαχείριση των δανείων. Δηλαδή, Ο νόμος του 2015 (4354/2015) προβλέπει ότι οι εταιρείες διαχείρισης νομιμοποιούνται να προχωρούν σε πράξεις για λογαριασμό των funds, κάτι που δεν προβλέπεται στο νόμο του 2003 (3156/2003).
Πορεία του ν. Κατσέλη
Στην ουρά του Νόμου Κατσέλη υπήρχαν περισσότερες από 50.000 υποθέσεις υπερχρεωμένων δανειοληπτών, με στόχο τη ρύθμιση. Η αναποτελεσματικότητα του νόμου, όμως, φαίνεται ότι αποτέλεσε καταφύγιο και για περιπτώσεις που δεν χρειάζονταν καμία προστασία, ωστόσο παρέμειναν στο απυρόβλητο για περισσότερα από 10 χρόνια περιμένοντας τη δικάσιμο ημερομηνία που μέχρι πρόσφατα για τους περισσότερους δεν είχε καν οριστεί.
Από την τελευταία νομοθετική παρέμβαση, ο αριθμός των υποθέσεων που έχουν λάβει ημερομηνία ακρόασης, σύμφωνα με στοιχεία του περασμένου Μαΐου, αυτός αυξήθηκε από τις 13.000 πέρσι στα τέλη του έτους σε άνω των 30.000 σήμερα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρακολουθεί το υπ. Οικονομικών, η μέση ροή απόδοσης ημερομηνίας ακρόασης κυμαίνεται γύρω στις 4.000 υποθέσεις το μήνα. Έτσι, σχεδόν το σύνολο των υποθέσεων του ν. Κατσέλη έχει πλέον επικυρωθεί και το 70% έχει λάβει ήδη δικάσιμο. Με το ρυθμό αυτό, όλες οι υποθέσεις θα έχουν λάβει ημερομηνία μέχρι το τέλος του έτους. Και οι περισσότερες επικυρωμένες υποθέσεις θα δικαστούν μέσα στο έτος.
