Ένας αυξανόμενος αριθμός κρατών μελών προειδοποιεί ότι οι προτάσεις δεν φτάνουν αρκετά μακριά, καθώς επιδιώκουν να αποτρέψουν τον κίνδυνο πολιτικής αναταραχής
Ο Εμανουέλ Μακρόν έστειλε ένα απλό μήνυμα την περασμένη εβδομάδα στις γαλλικές επιχειρήσεις που ετοιμάζονται να υπογράψουν επίπονα δαπανηρές ενεργειακές συμβάσεις: μην το κάνετε.
Οι εταιρείες θα πρέπει να απορρίψουν τις «τρελές τιμές» που υπάρχουν σήμερα, είπε ο Γάλλος πρόεδρος, επιμένοντας ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πετύχουν να κάνουν τις αγορές να λειτουργήσουν ξανά και να μειώσουν το κόστος σε λογικά επίπεδα.
Ο Αϊμερίκ Λε Ζεμτέλ, διευθύνων σύμβουλος της μικρής εταιρείας Veta France που κατασκευάζει εξωτερικές επενδύσεις για κτίρια σε ένα εργοστάσιο στη βόρεια Γαλλία, δυσκολεύεται να συμφωνήσει με την αισιοδοξία του Μακρόν. Οι προμηθευτές τούβλων στους οποίους βασίζεται η Veta αυξάνουν τις τιμές τους σε όλη την Ευρώπη για να αντισταθμίσουν το υψηλό κόστος του φυσικού αερίου που χρησιμοποιούν για την τροφοδοσία των φούρνων τους. Ορισμένοι ακυρώνουν ακόμη και παραγγελίες που έχουν καταστεί ασύμφορες.
«Είναι πραγματικά δύσκολο να το αντιμετωπίσουμε αφού έχουμε πολύ μικρή ορατότητα για το πώς θα κινηθούν οι τιμές», τονίζει ο Λε Ζεμτέλ. «Δεν θέλουμε να κλείσουμε αυτό το χειμώνα, αλλά ανησυχώ».
Με τις θερμοκρασίες να πέφτουν καθώς πλησιάζουν οι χειμερινοί μήνες – και τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία να κινούνται σε κλάσμα των προηγούμενων επιπέδων τους – οι ευρωπαίοι υπουργοί ενέργειας πρόκειται να συνεδριάσουν την Παρασκευή για να συζητήσουν ένα πανευρωπαϊκό πακέτο εθνικών φόρων σε υπερκέρδη με στόχο τη συγκέντρωση κεφαλαίων για τον περιορισμό των τιμών που πληρώνουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Ενώ οι πρωτεύουσες της ΕΕ μπορούν να επιδείξουν κάποιες επιτυχίες στις προσπάθειες απογαλακτισμού της Ένωσης από το ρωσικό φυσικό αέριο τους τελευταίους μήνες – συμπεριλαμβανομένης της πλήρωσης των αποθηκών φυσικού αερίου σε επίπεδα πέραν του 85 τοις εκατό – ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών προειδοποιεί ότι οι τελευταίες προτάσεις απλώς δεν φτάνουν.
«Υπάρχουν σίγουρα άνθρωποι γύρω από το τραπέζι που πιστεύουν ότι αυτό δεν είναι αρκετό και πρέπει να γίνουν περισσότερα», παρατήρησε ένας διπλωμάτης της ΕΕ σχετικά με τα σχέδια της Επιτροπής που συζητήθηκαν από τους υπουργούς την Παρασκευή. «Δεν έχουμε κανένα συμφέρον οι τιμές της ενέργειας να προκαλούν αστάθεια στα κράτη μέλη – θα ήταν συνταγή καταστροφής».
Περίπου 15 κράτη μέλη έγραψαν στην Επίτροπο Ενέργειας της ΕΕ, Κάντρι Σίμσον, αυτή την εβδομάδα ζητώντας ένα πλαφόν στις τιμές χονδρικής φυσικού αερίου σε όλη την ΕΕ καθώς οι επιχειρήσεις λυγίζουν υπό το βάρος του κόστους που παραμένει περίπου πέντε φορές πάνω από το επίπεδο που ήταν πριν ένα χρόνο.
Οι αναλυτές προειδοποιούν τώρα ότι μια βαθιά ύφεση είναι αναπόφευκτη, με την Deutsche Bank να προβλέπει ότι το πραγματικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν στη ευρωζώνη θα μειωθεί κατά σχεδόν 3% συνολικά μεταξύ του δεύτερου τριμήνου του τρέχοντος έτους και της ίδιας περιόδου του 2023 – μεγαλύτερη πτώση σε σχέση με την κρίση του ευρώ. Στον απόηχο της εκλογικής νίκης της ακροδεξιάς συμμαχίας στην Ιταλία αυτόν τον μήνα, άλλες πρωτεύουσες της ΕΕ παρακολουθούν με προσοχή για σημάδια ότι το αυξανόμενο κόστος ζωής μπορεί να οδηγήσει σε λαϊκές αναταραχές και να ωθήσει τους ψηφοφόρους προς πιο ακραία κόμματα.
«Η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης μόλις τώρα αρχίζει πραγματικά να δείχνει τα δόντια της, επειδή οι αυξήσεις στις τιμές χονδρικής εξακολουθούν να εκτοξεύουν τους λογαριασμούς επιχειρήσεων και νοικοκυριών», σημειώνει η Σιμόν Ταλιαπιέτρα, ειδικός για τον τομέα της ενέργειας στο think-tank Bruegel. «Το κόστος για την οικονομία θα διογκωθεί».
Απειλή από τα δεξιά
Όσον αφορά τις προσπάθειές να προστατεύσει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις από το αυξανόμενο κόστος ενέργειας η Γαλλία υπήρξε ένα από τα πιο επιθετικά κράτη-μέλη της ΕΕ. Ωστόσο, κάποιοι στην κυβέρνηση ανησυχούν ότι θα ξεσπάσουν κοινωνικές αναταραχές αυτόν τον χειμώνα. Οι προσπάθειες της γαλλικής κυβέρνησης διατήρησαν τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού της χώρας στο 6,5%, σημαντικά χαμηλότερο από αυτόν σε πολλά άλλα κράτη μέλη της ευρωζώνης – κυρίως σε αντιπαραβολή με τις χώρες της Βαλτικής, όπου ο πληθωρισμός κυμαίνεται μεταξύ 20 και 25%.
Η Γαλλία μπόρεσε να προφυλάξει τους πολίτες της από τις αυξήσεις των τιμών καλύτερα από ό,τι άλλες χώρες της Ευρώπης, στο βαθμό που στηρίζεται ελάχιστα στο φυσικό αέριο και λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς που λειτουργεί η κρατική EDF. Η κυβέρνηση κινήθηκε για να προστατεύσει τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις τον Φεβρουάριο με «τιμολογιακή ασπίδα» που περιόρισε τις αυξήσεις της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος στο 4% και διατήρησε τις τιμές του φυσικού αερίου σταθερές για το 2022.
Έκτοτε έχει χορηγηθεί περαιτέρω βοήθεια, όπως επιταγές 100 ευρώ για φτωχά νοικοκυριά, επιδοτήσεις πετρελαίου θέρμανσης και εκπτώσεις στην αντλία για βενζίνη και ντίζελ. Το συνολικό κόστος φέτος είναι περίπου 24 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Οικονομικών, με 7,5 δισ. ευρώ να πηγαίνουν μόνο στους οδηγούς.
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ότι τα προστατευτικά μέτρα θα επεκταθούν το επόμενο έτος περιορίζοντας τις αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας στο 15% για τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις. Το μικτό κόστος για το κράτος θα ανέλθει στα 45 δισ. ευρώ, αλλά μόλις καταβληθούν τα χρήματα από τους παραγωγούς ενέργειας το καθαρό κόστος θα είναι 16 δισ. ευρώ.
Μια τέτοια παρεμβατική προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με τη γαλλική πολιτική κουλτούρα, στην οποία η κυβέρνηση συχνά καθορίζει τη βιομηχανική πολιτική και ενεργεί για να προστατεύσει τους πολίτες από οικονομικές κρίσεις. Αλλά αντανακλά επίσης τους φόβους του Μεγάρου Ηλυσίων ότι η δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων θα μπορούσε να ενισχύσει την ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λεπέν, η οποία κέρδισε ένα άνευ προηγουμένου 89 εδρών στην Εθνοσυνέλευση το καλοκαίρι που πέρασε.
Η κυβέρνηση Μακρόν σημαδεύτηκε επίσης από τις διαδηλώσεις των κίτρινων γιλέκων που εξερράγησαν τον χειμώνα του 2018 εξαιτίας προτεινόμενης αύξησης του φόρου στα καύσιμα. Ορισμένοι υπουργοί φοβούνται αναβίωση αυτού του «ακέφαλου» μαζικού κινήματος, ειδικά επειδή οι τιμές στην αντλία ήταν υψηλότερες τους τελευταίους μήνες από ό,τι ήταν το 2018.
Υπήρξαν πολλές διαμαρτυρίες των κίτρινων γιλέκων τα Σάββατα του Σεπτέμβρη στο Παρίσι, και κοντά στις Κάννες και την Τουλούζη, αλλά μέχρι στιγμής τους λείπει η θέρμη του τεράστιου πλήθους του παρελθόντος. Τα εργατικά συνδικάτα έχουν προγραμματίσει εθνική απεργία την Πέμπτη για να πιέσουν για αυξήσεις μισθών.
Εξαιτίας απροσδόκητων διακοπών σε πυρηνικούς σταθμούς της EDF, η κυβέρνηση έχει προειδοποιήσει για τον κίνδυνο χορήγησης ενέργειας με δελτίο στις εταιρείες. Ορισμένες δημόσιες υπηρεσίες, όπως οι πισίνες και τα μουσεία, έχουν αρχίσει να μειώνουν το ωράριο λειτουργίας τους. «Η καταπολέμηση του πληθωρισμού αποτελεί οικονομική και πολιτική προτεραιότητα», δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λεμέρ. «Ο πληθωρισμός είναι δηλητήριο για τις δημοκρατίες, αυτό έχει δείξει η ιστορία».
Παρά τις μέχρι σήμερα ενεργειακές παρεμβάσεις της Γαλλίας, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά είναι τρομοκρατημένα με το κόστος που αντιμετωπίζουν. Η Στεφανί Ποζάτ, στέλεχος του CPME [Συνομοσπονδία Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων], λέει ότι η συνομοσπονδία έχει λάβει πολλές κλήσεις τις τελευταίες εβδομάδες από διευθυντικά στελέχη που ανησυχούν για τις νέες τιμές που αναφέρουν οι προμηθευτές ενέργειας.
Τα δύο τρίτα των εταιρειών στη Γαλλία αγοράζουν ενέργεια στην ανοιχτή αγορά, καθώς δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για το ρυθμιζόμενο τιμολόγιο που ορίζει η κυβέρνηση και χρεώνει η EDF. Μόνο εταιρείες με λιγότερους από 10 υπαλλήλους και λιγότερα από 2 εκατ. ευρώ σε πωλήσεις προστατεύονται από τα ανώτατα όρια τιμών ενέργειας που έχει θέσει η γαλλική κυβέρνηση για φέτος και σχεδιάζει για τον επόμενο χρόνο.
Σε δημοσκόπηση που διεξήχθη από την CPME τον Ιούλιο, σύμφωνα με την Ποζάτ, το 93% των 2.400 ιδιοκτητών επιχειρήσεων στη Γαλλία δήλωσαν ότι οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας ανέβασαν το κόστος των αγαθών τους κατά περισσότερο από 10 τοις εκατό. Το ένα τρίτο δήλωσε ότι δεν μπορούσαν να μετακυλίσουν αυτά τα κόστη στους πελάτες τους.
«Ακούμε για εταιρείες που αντιμετωπίζουν 10 ή 20 φορές υψηλότερο κόστος για ηλεκτρική ενέργεια ή φυσικό αέριο από τον Ιανουάριο», αναφέρει η Ποζάτ. «Αυτό μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση ολόκληρο επιχειρηματικό μοντέλο και να απειλήσει την ίδια τους την επιβίωση». Αναφέρει τα παραδείγματα ενός προμηθευτή χονδρικής για βιομηχανικές εταιρείες στον οποίο δόθηκε προσφορά από την EDF για ετήσια σύμβαση που θα κόστιζε 40.000 ευρώ — από 5.000 ευρώ πέρυσι. Επίσης, σε ξυλουργική εταιρεία κοντά στο Saint Etienne που απασχολούσε 35 άτομα στην οποία προσφέρθηκε σύμβαση ηλεκτρικής ενέργειας για 200.000 ευρώ — περισσότερο από τρεις φορές πάνω από το συμβόλαιο του περασμένου έτους.
Μετά τον χειμώνα
Ωστόσο, παρά τις τοπικές ιστορίες τρόμου, η Ταλιαπιέτρα της Bruegel διαπιστώνει ότι η ΕΕ γενικά βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση τώρα από ό,τι πριν από δύο ή τρεις μήνες.
Οι επιθετικές προσπάθειες μετά την άνοιξη συνέβαλαν στη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου πέραν της Ρωσίας προς εναλλακτικές λύσεις – συμπεριλαμβανομένου του υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ. Το φυσικό αέριο από τη Ρωσία μειώθηκε τώρα στο 9% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, από 41 τοις εκατό πέρυσι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Αλλά προειδοποιεί ότι η κρίση σε καμία περίπτωση δεν έχει τελειώσει. Η δημιουργία επιπέδων αποθήκευσης φυσικού αερίου το επόμενο έτος θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο σκληρή από ό,τι το 2022, δεδομένου ότι τα αποθέματα φέτος δημιουργήθηκαν από ρωσικές εισαγωγές, οι οποίες θα μπορούσαν μέχρι το επόμενο έτος να διακοπούν εντελώς.
Οι ανησυχίες για συνολική παύση των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου εντάθηκαν αυτή την εβδομάδα όταν η Gazprom προειδοποίησε ότι θα μπορούσε να επιβάλει κυρώσεις στην κρατική εταιρεία φυσικού αερίου της Ουκρανίας, ένα βήμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε διακοπή των ροών μέσω της χώρας. Ξεχωριστά, οι διαρροές σε δύο ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου στη Βαλτική Θάλασσα την Τρίτη αποδόθηκαν ευρέως σε δολιοφθορά, υπογραμμίζοντας την ευπάθεια της ευρωπαϊκής ενεργειακής υποδομής.
Εν τω μεταξύ, τα κράτη-μέλη πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα για να περιορίσουν συλλογικά τη ζήτηση τόσο για φυσικό αέριο όσο και για ηλεκτρική ενέργεια αυτόν τον χειμώνα, αλλά και μετά. Ανεπαρκείς προσπάθειες για τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου θα μπορούσαν να αφήσουν τα επίπεδα αποθήκευσης της ΕΕ σε «επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα», σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ που δημοσιεύτηκε αυτήν την εβδομάδα, θέτοντας την οικονομία σε επισφαλή θέση τους επόμενους μήνες. Ένας κρύος χειμώνας θα μπορούσε να κάνει το έλλειμμα προσφοράς πολύ χειρότερο, οδηγώντας σε «σημαντικά υψηλότερες» παγκόσμιες τιμές.
Τα κράτη-μέλη της ΕΕ απέρριψαν τα σχέδια της Επιτροπής για υποχρεωτικές μειώσεις κατανάλωσης φυσικού αερίου αυτό το καλοκαίρι, επιλέγοντας αντ’ αυτού εθελοντική προσέγγιση. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν ξοδέψει μισό τρισεκατομμύριο ευρώ για να προστατεύσουν τους πολίτες και τις εταιρείες από την άνοδο των τιμών της ενέργειας, αλλά πολλά από αυτά έχουν αποκρύψει την επίδραση των υψηλών τιμών, υπονομεύοντας τα κίνητρα για χαμηλότερη κατανάλωση.
Στη Γαλλία, η κυβέρνηση έχει θέσει στόχο εταιρείες και δημόσιοι οργανισμοί να μειώσουν τη χρήση ενέργειας κατά 10% αυτόν τον χειμώνα σε σύγκριση με πέρυσι, προσπαθώντας να αποφευχθούν οι διακοπές λειτουργίας. Εταιρείες, από τον κολοσσό ειδών πολυτελείας LVMH έως την αλυσίδα λιανικής Carrefour, αποκάλυψαν σχέδια εξοικονόμησης ενέργειας, ενώ η πόλη του Παρισιού δήλωσε ότι θα σβήσει τα λαμπερά νυχτερινά φώτα του Πύργου του Άιφελ νωρίτερα κάθε βράδυ.
Παρουσιάζονται επίσης και άλλες λύσεις, όπως ένα εθνικό σύστημα προειδοποίησης που ονομάζεται Ecowatt από τον φορέα εκμετάλλευσης δικτύου RTE. Θα ταξινομεί τις ημέρες σε πράσινες, πορτοκαλί ή κόκκινες ανάλογα με την πίεση στο ηλεκτρικό σύστημα, στέλνοντας ειδοποιήσεις σε καταναλωτές και εταιρείες σε περιόδους αιχμής ζήτησης για να τους ζητήσει να περιορίσουν την κατανάλωση. Ο μεγαλύτερος τηλεοπτικός σταθμός της Γαλλίας έχει δεσμευτεί να συμπεριλάβει την βαθμολογία Ecowatt στα καθημερινά του δελτία καιρού, ώστε να ζητήσει τη βοήθεια του κόσμου.
Άνισα πλήγματα
Οι στόχοι εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας θα αποτελέσουν μέρος του πακέτου που αναμένεται την Παρασκευή για όλη την ΕΕ, μαζί με τους φόρους υπερκερδών στις εταιρείες παραγωγής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα και επιβεβλημένη εισφορά στους παραγωγούς ορυκτών καυσίμων. Η Επιτροπή υπολόγισε ότι τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν συνολικά 140 δισ. ευρώ από τα κέρδη των ενεργειακών εταιρειών, ανακυκλώνοντάς τα σε προσπάθειες μείωσης των λογαριασμών.
Ωστόσο, παρά τις φανφάρες, τα νέα μέτρα της Επιτροπής θα ισοδυναμούν μόνο με έναν μερικό οδικό χάρτη και όχι με συνολική απάντηση στην ενεργειακή κρίση. Στελέχη του κλάδου έχουν αμφισβητήσει εάν οι εισφορές θα αποφέρουν όσα προβλέπουν οι Βρυξέλλες.
Χώρες όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, το Βέλγιο και η Μάλτα επιδιώκουν την επιβολή πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου με την ελπίδα ότι αυτό θα μπορούσε να βραχυκυκλώσει τον επιζήμιο κύκλο της ανόδου των τιμών στην Ένωση. Για ορισμένες από αυτές, η δομή των ενεργειακών τους βιομηχανιών σημαίνει ότι το υπάρχον πακέτο προμηθειών θα είναι περιορισμένης άμεσης βοήθειας. Ενώ άλλοι, όπως η Γαλλία, έχουν ήδη εφαρμόσει τα δικά τους ειδικά εθνικά προγράμματα.
Γάλλοι αξιωματούχοι προσθέτουν ότι οι φόροι στα υπερκέρδη από μόνοι τους δεν θα λύσουν τη βαθύτερη δυσλειτουργία στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, υποστηρίζοντας ότι απαιτούνται παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένων των αποκαλούμενων διακοπτών κυκλώματος, για να αποτραπεί το χάος στις ενεργειακές αγορές.
Η Μίριαμ Ντάλι, υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Επιχειρήσεων της Μάλτας, λέει ότι ενώ υποστηρίζει το πακέτο της Επιτροπής, δεν θα βοηθούσε τη Μάλτα, δεδομένου ότι το μικρότερο κράτος της ΕΕ εισάγει σημαντικό μερίδιο της ισχύος του μέσω διασύνδεσης με την Ιταλία, ενώ η εγχώρια παραγωγή προέρχεται κυρίως από εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας με αέριο. «Κατανοούμε πλήρως τη συλλογικότητα αυτού του μέτρου – τα κράτη μέλη πρέπει να υποστηρίζουν το ένα το άλλο», δήλωσε.
Ο Έντουαρντ Χέγκερ, ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, προειδοποίησε ότι η ενεργειακή κατάσταση στη χώρα του γίνεται τόσο δεινή που η βαριά βιομηχανία της θα αναγκαστεί να κλείσει εντός εβδομάδων, εκτός εάν υπάρξει πιο εκτεταμένη απάντηση από τις Βρυξέλλες. Η χώρα του θα δαπανήσει 24 δισεκατομμύρια ευρώ, το ένα πέμπτο του ΑΕΠ, επιδοτώντας το ενεργειακό κόστος, αλλά η πρόταση της Κομισιόν θα προσέφερε μόνο 100 εκατομμύρια ευρώ. «Η πιο πληγωμένη χώρα θα είναι αυτή που θα πάρει τα λιγότερα», λέει.
Οι Βρυξέλλες δημοσίευσαν ένα έγγραφο επιλογών την Τετάρτη με ιδέες για το πώς να επιτευχθεί ανώτατο όριο στην τιμή του φυσικού αερίου, αλλά ορισμένοι αξιωματούχοι της Επιτροπής παραμένουν επιφυλακτικοί απέναντι στην ιδέα. Εάν το επίπεδο οριστεί πολύ χαμηλά, υπάρχει κίνδυνος να αποτρέψει τους προμηθευτές από το να πωλούν στην ΕΕ, επειδή υπάρχουν καλύτερες τιμές σε άλλα μέρη. Αυτό με τη σειρά του θα υπονόμευε τις προσπάθειες ενίσχυσης των προμηθειών φυσικού αερίου.
Το τεράστιο κόστος των ενεργειακών παρεμβάσεων έχει άνισο αντίκτυπο στα κράτη μέλη, δεδομένων των διαφορετικών δυνατοτήτων τους να αντιμετωπίσουν τον αυξανόμενο δημόσιο δανεισμό. Ορισμένοι διπλωμάτες άρχισαν να ψιθυρίζουν για πρόσθετη βοήθεια ώστε να ισοκατανεμηθούν τα βάρη, με τη Σλοβακία να ζητά οι φόροι υπερκερδών να κατευθύνονται σε ένα κοινό ταμείο που θα κατανέμεται ομοιόμορφα μεταξύ των χωρών ανάλογα με τον πληθυσμό.
Στη Γαλλία, οι καταναλωτές προετοιμάζονται για το χειρότερο. Η νοσοκόμα Σαλιχά Σαντελί, που εργάζεται σε φτωχή βόρεια γειτονιά της Μασσαλίας, λέει ότι έχει πληγεί σκληρά από το αυξανόμενο κόστος της βενζίνης επειδή οδηγεί πολύ για να πραγματοποιεί επισκέψεις κατ’ οίκον. Οι λογαριασμοί της έχουν επίσης ανέβει, παρά τα μέτρα της κυβέρνησης για περιορισμό των αυξήσεων στις τιμές ηλεκτρικού ρεύματος.
«Μας λένε ότι τα νοικοκυριά έχουν προστατευτεί, αλλά φυσικά ανησυχώ όταν βλέπω ότι οι λογαριασμοί μας έχουν φτάσει σε σύντομο χρονικό διάστημα από 200 ευρώ το μήνα σε 350 ευρώ», λέει. «Αναρωτιέμαι τι να κάνω. Το καλοκαίρι μπορώ να κόψω τον κλιματισμό στο σπίτι — είναι πολυτέλεια. Αλλά η θέρμανση δεν είναι πολυτέλεια».
