Οι Τούρκοι δεν ζήτησαν καντόνια – Η ιδέα μάλλον ξεκίνησε από τον Μακάριο προς τον Κίσινγκερ
Σε συνέχεια του άρθρου μου της περασμένης Κυριακής, ο Δρ Χένρι Κίσινγκερ έστειλε μέσω του Αμερικανού πρέσβη στην Άγκυρα τηλεγραφικό μήνυμα στον Τούρκο Πρωθυπουργό Μπ. Ετζεβίτ με ημερ. αποστολής 10 Αυγούστου 1974, για να παραδοθεί στις 11 Αυγούστου.
Ο Κίσινγκερ αναφέρθηκε στο περιεχόμενο της τηλεφωνικής συνομιλία τους το προηγούμενο απόγευμα… και τόνισε:
«Ο Πρέσβης Μακόμπερ με ενημέρωσε για όλα όσα συζητήσατε στις 10 Αυγούστου. Μου φαίνεται όλα τα θέματα μπορούν να βρουν τη λύση τους γρήγορα, με την εξαίρεση του προβλήματος του ορισμού της τουρκικής περιοχής. Αντιλαμβάνομαι η Τουρκία θέλει γρήγορη διευθέτηση… Από την άλλη, όμως, αυτό είναι περίπλοκο ζήτημα, που έχει να κάνει όχι μόνο με τα συμφέροντα της Τουρκίας, αλλά επίσης μ’ εκείνα της Ελλάδας, η οποία μόλις βγήκε από μια μακρά και δύσκολη περίοδο, και των ιδίων των Κυπρίων. Αντιλαμβάνομαι οι δυσκολίες σε σχέση με το μέλλον της δομής της Κύπρου φαίνεται να βρίσκονται μεταξύ της τουρκικής επιθυμίας να έχει μία μόνο αυτόνομη ζώνη και της απόψεως των Ελληνοκυπρίων που είναι της άποψης ότι πρέπει να είναι μια διευθέτηση καντονίων. ΄Ισως με περισσότερα από ένα καντόνια. Μου φαίνεται ότι οι διαφορές μπορεί να ελαχιστοποιηθούν. Για παράδειγμα, η κυβέρνησή σας να σκεφθεί για δύο ή τρεις καλά επεξηγημένες τουρκικές περιοχές παρά μία γεωγραφική ζώνη. Όπως σας είπα προηγουμένως, οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία φόρμουλα και σας διαβεβαιώνω θα υποστηρίξουμε οποιαδήποτε συμβιβαστική φόρμουλα διασφαλίζει ειρήνη και σταθερότητα στην Κύπρο…».
Οι ΗΠΑ ακολούθησαν τον ηγετικό ρόλο Κάλαχαν
Οι New York Times στις 15 Αυγούστου δημοσίευσαν: «Οι ΗΠΑ προσφέρουν μεσολάβηση στις διαπραγματεύσεις για την Κύπρο». Ενημέρωσαν Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο ότι είναι πρόθυμες να παίξουν ενεργό μεσολαβητικό ρόλο για να σταματήσει η κρίση στην Κύπρο και προς τούτο έστειλαν ξεχωριστές επιστολές στις τρεις κυβερνήσεις, τονίζοντας ότι με την κατάρρευση των συνομιλιών στη Γενεύη και την τουρκική ενέργεια (δεύτερη εισβολή) δημιουργήθηκε νέα κατάσταση πραγμάτων. Σκοπός των επιστολών να μάθουν, αν και αυτές ήθελαν να αναμείξουν τον κ. Κίσινγκερ ή άλλους Αμερικανούς αξιωματούχους στις διαπραγματεύσεις, οι οποίες μέχρι τότε καθοδηγούνταν από τον Βρετανό ΥΠΕΞ, Τζέιμς Κάλαχαν.
«Μέχρι τώρα οι ΗΠΑ σκόπιμα ακολούθησαν τον ηγετικό ρόλο και μεσολαβητικές προσπάθειες της Βρετανίας. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, Λονδίνο και Ουάσιγκτον δήλωναν ότι δουλεύουν μαζί. Όμως, αξιωματούχοι εδώ (Ουάσιγκτον) δεν το είχαν μυστικό ότι τις τελευταίες μέρες κατά τη γνώμη τους ο Κάλαχαν δεν απέδειξε ότι ήταν ο πιο αποτελεσματικός μεσολαβητής. Η προσφορά της Ουάσιγκτον ήλθε, καθώς Αμερικανοί αξιωματούχοι αποφάσισαν ότι δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα να εμποδίσουν τους Τούρκους – από το να ολοκληρώσουν τον στρατιωτικό τους στόχο στην Κύπρο – να καταλάβουν το ένα τρίτο του νησιού. Έτσι και γίνει αυτό, οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι τα μέρη θα θέλουν να επαναρχίσουν διαπραγματεύσεις και έπρεπε να προετοιμαστούν.
»Δεν προτάθηκε κανένα αμερικανικό σχέδιο ακόμα, είπαν, παρόλο που μπορεί να γίνει εισήγηση, αν εμπλακεί ο κ. Κίσινγκερ. Είπαν ότι υπάρχει γενική αποδοχή μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, καθώς και Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ότι πρέπει να δοθεί περισσότερη αυτονομία στους Τ/κ.
»Οι Τούρκοι ήθελαν εκείνο που σχεδόν έχουν καταφέρει – μία αυτόνομη ζώνη στα βόρεια για τους Τ/κ και μία στον νότο για τους Ε/κ. Οι Έλληνες φαίνεται να ενδιαφέρονται περισσότερο σε ό,τι έγινε γνωστό ως ‘‘φόρμουλα καντονίων’’ με διάφορες τουρκικές ζώνες, διασκορπισμένες σε όλη τη χώρα. Εκείνο που υπερέχει για την Αμερική είναι η σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Επομένως, το αμερικανικό ενδιαφέρον στην κρίση της Κύπρου εστιάζεται στο να αποφευχθεί ένας ελληνοτουρκικός πόλεμος… Πιστεύουν ότι η στρατιωτική ενέργεια ήταν αδικαιολόγητη και μη αναγκαία…».
Ο Μακάριος αρχικά είχε ζητήσει 20 καντόνια!
Και τώρα έρχομαι στο ερώτημα που έθεσα στο προηγούμενό μου άρθρο. Στα 6 σημεία του που έδωσε στον Κίσινγκερ ο Μακάριος, στις 22 Ιουλίου, αναφερόταν και σε καντόνια; Από τα βρετανικά και αμερικανικά έγγραφα προκύπτει ότι μάλλον ο Κίσινγκερ προώθησε πρόταση Μακαρίου.
Τον Νοέμβριο 1974 βρίσκουμε το Φόρεϊν Όφις να φοβάται ότι ο Δρ Κίσινγκερ απομακρυνόταν από την υπόσχεση που τους είχε δώσει στις 27 Αυγούστου 1974, ότι θα υποστήριζε τη λύση τους, τη δι-περιφερειακή ομοσπονδία (ΔΔΟ). Άσκησαν όση πίεση μπορούσαν πάνω στους Αμερικανούς, για να κρατήσουν σταθερή θέση υποστήριξης στη διζωνική ομοσπονδία. Ο Κληρίδης πίστευε ότι μόνο μια διζωνική διευθέτηση θα ικανοποιούσε…
11/9/1974: Ο Μακάριος είπε στον Κάλαχαν ότι θα δεχόταν ε/κ και τ/κ αυτονομία στη βάση εθνικών κριτηρίων, όχι γεωγραφική. Σκεπτόταν για ομάδες χωριών να διοικούνταν από ξεχωριστές ε/κ και ε/κ Αρχές. «Είναι έτοιμος τώρα να δεχθεί εκείνο που ο Ντενκτάς είχε προτείνει στις ενδοκοινοτικές συνομιλίες», σημείωσε ο Κάλαχαν.
20/11/1974: Ο Κίσινγκερ είπε στους Βρετανούς: «Ο Μακάριος έχει κάνει πρόοδο στις θέσεις του. Ξεκίνησε με 20 καντόνια, έφθασε στα 10 και τώρα βρίσκεται στα 5. Αρνούμαι να κάνω πίσω. Εάν η δι-περιφερειακή λύση είναι κατορθωτή, αποδείξαμε ότι δεν έχουμε αντίρρηση. Κατά την κρίση μου, μόνο μια δι-περιφερειακή λύση είναι δυνατή. Ο Μακάριος μού είπε κάποια στιγμή πως οι Τούρκοι θα δεχθούν οτιδήποτε από σένα, αν τους πιέσεις. Του είπα ότι αυτό δεν θα ήταν ποτέ σωστό».
Διαχρονική τουρκική θέση και ε/κ υποταγή
Οι Τούρκοι, εν κατακλείδι, δεν ζήτησαν ποτέ καντόνια, δεν εξυπηρετούσε τον στόχο τους. Ξεκίνησαν με τον Δρα Νιχάτ Ερίμ για δύο κοινότητες, προσβλέποντας στην ολοκληρωτική κατάληψη της νήσου. Επισημοποιήθηκε αυτό με τη δήλωση του Βρετ. Υπ. Αποικιών, 19.12.1956, από τη Βουλή των Κοινοτήτων. Οι Τούρκοι ζήτησαν εντός 1957 ΔΥΟ ΟΜΟΣΠΟΝΔΕΣ ΖΩΝΕΣ. Η πρώτη καταγραφή της Δι-κοινοτικής, Δι-ζωνικής Ομοσπονδίας και ακολούθησε το δικοινοτικό δυσλειτουργικό Σύνταγμα της ΚΔ, στο οποίο οι Τούρκοι επέμεναν να αναφέρονται (επί σκοπού) δύο και μόνο δύο κοινότητες. Το πρώτο πραξικόπημα ήταν τουρκικό, το 1963/64, για διάλυση της ΚΔ και δημιουργία δύο ομόσπονδων κρατών με έγγραφα των Τ/κ. Παράλληλα, στις 3.1.1964, έχουμε το ξεκίνημα στο Φόρεϊν Όφις σχεδιασμού για ανασύσταση της ΚΔ σε δύο συνιστώντα κράτη. Επιστολή του Τούρκου Πρωθυπουργού Ισμέτ Ινονού, 12/1/1965, προς κυβερνήσεις ΗΒ και ΗΠΑ να βοηθήσουν για μια ομοσπονδία στην Κύπρο. Έκθεση Γκάλο Πλάζα, μεσολαβητού ΟΗΕ 1965, απορρίπτοντας τον γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων. Το 1966, προωθώντας ξεχωριστό κράτος, εξέδωσαν και δικά τους ξεχωριστά «κυβερνητικά λαχεία». Ο Γλ. Κληρίδης είπε στη Γενεύη ΙΙ ότι με τον Ντενκτάς προηγουμένως (συνομιλίες που άρχισαν το 1968, αφού έδιωξαν την Ελληνική Μεραρχία) σκέπτονταν και για μια διοίκηση ομόσπονδου συστήματος λειτουργικής ομοσπονδίας αρχικά, πρόταση Ντενκτάς (an administrative federal system of functional federation), που συνεπαγόταν αυτονομία για έναν αριθμό τουρκοκυπριακών ζωνών, ίσως πέραν των 10… Που δεν έγινε δεκτή. Με την άνοδο του Μπ. Ετζεβίτ, 25/1/1974, συνεχίστηκε η ίδια γραμμή για γεωγραφική ομοσπονδία. Ένα ομόσπονδο δι-κοινοτικό κράτος, το οποίο μόνο με γεωγραφική βάση θα λειτουργούσε και θα χρειαζόταν ανταλλαγή πληθυσμών, λόγω της διασποράς του πληθυσμού, ζητούσε απόλυτη τουρκική αυτόνομη διοίκηση. Στις 10 Ιουλίου η κυπριακή Υπάτη Αρμοστεία στο Λονδίνο παρέδιδε στο Φόρεϊν Όφις Υπόμνημα με τίτλο «Ανεφάρμοστη η Ομοσπονδία»…
2022: Συνέχεια πλήρους υποταγής ηγεσιών στις βρετανο-τουρκικές απαιτήσεις για ΔΔΟ από το 1974 και περιφρόνηση της λαϊκής απόφασης 24.4.2004.
