Δικαστήριο ΕΕ: Επιτρέπεται η θέσπιση περιορισμού ή απαγόρευσης βιντεοσκόπησης της καταμέτρησης των ψήφων στα εκλογικά τμήματα κατά τη διεξαγωγή εκλογών;
Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος
Με τη δημοσιευθείσα στις 20-10-2022 απόφασή του το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι δεν εξαιρείται από το πεδίο εφαρμογής του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ – GDPR) η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της διεξαγωγής εκλογών σε κράτος μέλος.
Πρόσθετα, σύμφωνα με το ΔΕΕ, οι διατάξεις του ΓΚΠΔ δεν απαγορεύουν την εκ μέρους των αρμοδίων αρχών κράτους μέλους έκδοση διοικητικής πράξης γενικής εφαρμογής με την οποία προβλέπεται περιορισμός ή, ενδεχομένως, απαγόρευση της βιντεοσκόπησης της καταμέτρησης των ψήφων στα εκλογικά τμήματα κατά τη διεξαγωγή εκλογών στο εν λόγω κράτος μέλος.
Ιστορικό της υπόθεσης
Η προδικαστική παραπομπή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ, αφενός, της Komisia za zashtita na lichnite danni (επιτροπής προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, Βουλγαρία – ΕΠΔΠΧ) και της Tsentralna izbiratelna Komisia (κεντρικής εκλογικής επιτροπής, Βουλγαρία – ΚΕΕ) και, αφετέρου, του Koalitsia «Demokratichna Bulgaria – Obedinenie» (Koalitsia), βουλγαρικού πολιτικού κόμματος, με αντικείμενο εγκυκλίους για την επεξεργασία και προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κατά την εκλογική διαδικασία, τις οποίες εξέδωσαν η ΕΠΔΠΧ με απόφαση της 28ης Ιανουαρίου 2021 και η ΚΕΕ με απόφαση της ΚΕΕ της 8ης Φεβρουαρίου 2021.
Όσον αφορά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω βιντεοσκόπησης (μαγνητοσκόπησης ή απευθείας μετάδοσης) στο πλαίσιο της εκλογικής διαδικασίας, οι επίδικες εγκύκλιοι διευκρινίζουν ότι σκοπός της επεξεργασίας αυτής είναι η διασφάλιση της διαφάνειας, της αντικειμενικότητας, της νομιμότητας της εκλογικής διαδικασίας, της ίσης μεταχείρισης των παραγόντων της διαδικασίας αυτής, καθώς και της ελευθερίας έκφρασης και του δικαιώματος στην πληροφόρηση.
Όσον αφορά τις λεπτομέρειες της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω βιντεοσκόπησης κατά την εκλογική διαδικασία, οι επίδικες εγκύκλιοι προβλέπουν, αφενός, ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα μέσω βιντεοσκόπησης μόνον κατά την έναρξη και την περάτωση της εκλογικής ημέρας, κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της ψηφοφορίας, καθώς και κατά τη διαλογή των ψήφων.
Οι επίδικες εγκύκλιοι διευκρινίζουν, αφετέρου, ότι δεν επιτρέπεται η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω βιντεοσκόπησης από κανέναν από τους λοιπούς μετέχοντες στην εκλογική διαδικασία λόγω του ασυμβιβάστου της αποστολής τους στο πλαίσιο της εκλογικής διαδικασίας.
Με προσφυγή της 10ης Φεβρουαρίου 2021, το Koalitsia αμφισβήτησε τη νομιμότητα των επίδικων εγκυκλίων ενώπιον του Administrativen sad Sofia (διοικητικού πρωτοδικείου Σόφιας, Βουλγαρία), κατά το μέρος που αφορούν την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω βιντεοσκόπησης.
Με απόφαση της 15ης Μαρτίου 2021, το ως άνω δικαστήριο ακύρωσε:
– το σημείο 2 του τμήματος Ι, με τίτλο «Γενικές διατάξεις», των επίδικων εγκυκλίων καθόσον αφορά τους υπευθύνους επεξεργασίας, τους εκτελούντες την επεξεργασία και τα πρόσωπα που επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο εκλογικής διαδικασίας σύμφωνα με τις οδηγίες του υπευθύνου της επεξεργασίας και προβλέπει ότι «[τ]α δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους όσον αφορά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα είναι περιορισμένα, στον βαθμό που τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο της εκλογικής διαδικασίας καθορίζονται κατά τρόπο εξαντλητικό και περιοριστικό», ότι «[ο]ι περιπτώσεις κατά τις οποίες τα πρόσωπα αυτά επεξεργάζονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα ορίζονται ρητώς στον εκλογικό κώδικα (δικαίωμα άμεσης παρακολούθησης της έκδοσης των αποτελεσμάτων της ψηφοφορίας, δικαίωμα λήψης αντιγράφου των πρακτικών της εφορευτικής επιτροπής του τμήματος, κ.λπ.» και ότι, «[σ]ε περίπτωση επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα πρόσωπα αυτά δεν μπορούν να ενεργούν κατά τρόπο που βαίνει πέραν των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που προβλέπει ο εκλογικός κώδικας», και
– το σημείο 9 του τμήματος II, με τίτλο «Κατευθυντήριες οδηγίες προς τους υπευθύνους επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα», στο μέτρο που το σημείο αυτό ορίζει ότι «[α]παγορεύεται η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω βιντεοσκόπησης και/ή μετάδοσης βίντεο από τους λοιπούς μετέχοντες στην εκλογική διαδικασία λόγω του ασυμβιβάστου της αποστολής τους στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής προς τον σκοπό της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω βιντεοσκόπησης κατά την εκλογική διαδικασία» και ότι «[τ]α καθήκοντα και η αποστολή των ως άνω μετεχόντων στην εκλογική διαδικασία καθορίζονται ρητώς και εξαντλητικώς στον εκλογικό κώδικα».
Κατά το Administrativen sad Sofia (διοικητικό πρωτοδικείο Σόφιας), ο ΓΚΠΔ, σύμφωνα με το άρθρο του 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, δεν έχει εφαρμογή σε δραστηριότητα η οποία δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης, όπως είναι η επίμαχη στην υπόθεση της κύριας δίκης δραστηριότητα, ήτοι η διεξαγωγή εθνικών κοινοβουλευτικών εκλογών ή εκλογών για την ανάδειξη τοπικών αρχών ενός κράτους μέλους.
Κατά συνέπεια, οι επίδικες εγκύκλιοι, καθόσον αποτελούν μέτρα εφαρμογής του ΓΚΠΔ, στερούνται νομικής βάσης.
Στις 29 Μαρτίου 2021, η ΕΠΔΠΧ και η ΚΕΕ άσκησαν αναίρεση κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον του Varhoven administrativen sad (Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου, Βουλγαρία), ήτοι του αιτούντος δικαστηρίου.
Με αίτηση της 2ας Απριλίου 2021, η ΕΠΔΠΧ, υποστηριζόμενη από την ΚΕΕ, ζήτησε την υποβολή προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο σχετικά με τη δυνατότητα εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης στην υπόθεση της κύριας δίκης.
Το Koalitsia υποστήριξε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου ότι η πρωτοβάθμια απόφαση πρέπει να επικυρωθεί και ότι παρέλκει η υποβολή αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως στο Δικαστήριο.
Το αιτούν δικαστήριο επισήμανε ότι οι επίδικες εγκύκλιοι συνιστούν διοικητική πράξη η οποία παράγει επαναλαμβανόμενα έννομα αποτελέσματα όταν διεξάγονται εκλογές.
Υπογράμμισε ότι οι επίδικες εγκύκλιοι ισχύουν για όλες τις εθνικές, τοπικές και ευρωπαϊκές εκλογές που διεξάγονται στην επικράτεια της Βουλγαρίας.
Το αιτούν δικαστήριο διερωτήθηκε, μεταξύ άλλων, εάν είναι δυνατή η εφαρμογή του ΓΚΠΔ στο πλαίσιο της διεξαγωγής εκλογών σε κράτος μέλος και, σε περίπτωση εφαρμογής του στο πλαίσιο αυτό, με ποιον τρόπο οι διατάξεις του ΓΚΠΔ επηρεάζουν τη δυνατότητα των αρμόδιων αρχών για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα να περιορίζουν, ή ενίοτε να απαγορεύουν, την επεξεργασία τέτοιων δεδομένων στο πλαίσιο της εκλογικής διαδικασίας.
Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε, ότι το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, του ΓΚΠΔ έχει την έννοια ότι δεν εξαιρείται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της διεξαγωγής εκλογών σε κράτος μέλος.
Επιπλέον, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το άρθρο 6, παράγραφος 1, στοιχείο εʹ, και το άρθρο 58 του ΓΚΠΔ δεν απαγορεύουν την εκ μέρους των αρμοδίων αρχών κράτους μέλους έκδοση διοικητικής πράξης γενικής εφαρμογής με την οποία προβλέπεται περιορισμός ή, ενδεχομένως, απαγόρευση της βιντεοσκόπησης της καταμέτρησης των ψήφων στα εκλογικά τμήματα κατά τη διεξαγωγή εκλογών στο εν λόγω κράτος μέλος.
Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Τ
ο Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου.
Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου.
Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.
Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA
