Μια δέσμη παρεμβάσεων σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης, με πρωταρχικό σκοπό τον συντονισμό των υπηρεσιών στην ανίχνευση κρουσμάτων παιδικής κακοποίησης, θα θέσει τις επόμενες ημέρες σε διαβούλευση η κυβέρνηση. Η «Κ» παρουσιάζει τις βασικές δράσεις του εθνικού σχεδίου.
Το εθνικό σχέδιο δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση έχει στόχο να διευκολύνει τις καταγγελίες στις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες, έτσι ώστε να σπάσει το ταμπού της ανοχής και της σιωπής.
Τα ελλείμματα και οι δυσλειτουργίες του συστήματος παιδικής προστασίας στην Ελλάδα αναδείχθηκαν με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο όταν αποκαλύφθηκε η υπόθεση του Κολωνού. Το θέμα είχε απασχολήσει έντονα την κυβέρνηση σε υψηλότατο επίπεδο, ήδη πριν από το πολύκροτο έγκλημα με θύμα τη 12χρονη. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα κενά, υπό τον συντονισμό του υπουργού Επικρατείας Ακη Σκέρτσου, καταρτίστηκε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΕΣΔ) για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση, που προβλέπει παρεμβάσεις σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης: κοινωνικές υπηρεσίες, εκπαίδευση, δικαιοσύνη, αστυνομία, υγεία.
Το σχέδιο είχε παρουσιαστεί στις γενικές προβλέψεις του στο υπουργικό συμβούλιο στο τέλος του καλοκαιριού. Πλέον έχει λάβει την τελική του μορφή και τις επόμενες ημέρες αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Τις βασικές προβλέψεις και τη φιλοσοφία του παρουσιάζει σήμερα η «Κ». Κάποιες από τις πολιτικές που περιέχονται βρίσκονται ήδη σε διαδικασία υλοποίησης από τους φορείς, ενώ άλλες αναμένεται να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Κυβερνητικές πηγές αναγνωρίζουν ότι η πολυνομία, οι ασάφειες αλλά και αντιφατικές συχνά προβλέψεις στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο οδηγούν σε αδυναμία του συστήματος να λειτουργήσει αποδοτικά, ενώ, ακόμη και το εξειδικευμένο προσωπικό των υπηρεσιών (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί) έχει περιοριστεί σε γραφειοκρατικό ρόλο, χωρίς να διαθέτει τα αντανακλαστικά που θα επέτρεπαν να εντοπίσει και να διαχειριστεί περιπτώσεις όπου υπάρχουν ενδείξεις κακοποίησης. «Εχουμε ένα κοινωνικό κράτος προσανατολισμένο στο να δίνει επιδόματα, και όχι να παρέχει υπηρεσίες», επισημαίνει χαρακτηριστικά κυβερνητικός παράγοντας.
Ενιαίο πρωτόκολλο
Το ΕΣΔ έχει ως στόχο να διευκολύνει τις καταγγελίες στις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες έτσι ώστε να σπάσει το ταμπού της ανοχής και της σιωπής. Η δυσκολία του εγχειρήματος έγκειται στο γεγονός ότι στην εφαρμογή του εμπλέκονται –με βάση τη σημερινή διάρθρωση των υπηρεσιών– 12 υπουργεία (Παιδείας, Προστασίας του Πολίτη, Δικαιοσύνης, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Εσωτερικών, Υγείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Μετανάστευσης και Ασύλου, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Τουρισμού, Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Οικονομικών). Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν από την πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων, το «κλειδί» –σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές– είναι ο συντονισμός μέσω της δημιουργίας ενός Ενιαίου Εθνικού Πρωτοκόλλου Διαχείρισης Κρουσμάτων, το οποίο θα καθορίζει σαφή και συγκεκριμένα βήματα και αλληλουχία ενεργειών των εμπλεκόμενων υπηρεσιών.
Μεικτά κλιμάκια
1 στα 5 παιδιά στην Ε.Ε. έχει πέσει θύμα κακοποίησης 16% είναι το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα 2% των περιστατικών τίθενται υπ’ όψιν των Αρχών
Προβλέπεται επίσης η δημιουργία μεικτών κλιμακίων σε υπηρεσιακό επίπεδο με τη συνεργασία εισαγγελίας και αστυνομίας, έτσι ώστε το παιδί-θύμα να μην αναγκάζεται να επαναλαμβάνει τη μαρτυρία του ξανά και ξανά.
Κάθε κρούσμα θα καταγράφεται σε Εθνικό Αρχείο Καταγραφής και Επιτήρησης Κρουσμάτων ανεξάρτητα από το ποια υπηρεσία θα το εντοπίσει αρχικά ή σε ποια υπηρεσία θα γίνει η καταγγελία. Οι επαγγελματίες που βρίσκονται σε πιθανά σημεία υποδοχής κρουσμάτων, όπως προβλέπεται στο ΕΣΔ, θα εκπαιδευτούν σε αυτή τη διαδικασία και θα έχουν πρόσβαση στο αρχείο.
Οροι και εκπαίδευση
Οσοι εργάζονται με παιδιά ή έρχονται εξαιτίας της εργασίας τους σε επαφή με παιδιά καθημερινά, ακόμα και αν προσφέρουν εθελοντικά υπηρεσίες, θα ελέγχονται για εγκλήματα σεξουαλικής φύσεως χωρίς περίοδο παραγραφής. Θα είναι υποχρεωμένοι να προσκομίζουν ειδικό Ποινικό Μητρώο για αδικήματα σεξουαλικής βίας κατά ανηλίκων. Οσοι επαγγελματίες έρχονται σε επαφή με παιδιά συχνά θα εκπαιδεύονται ώστε να μπορούν, αφενός να αναγνωρίσουν τα σημάδια πιθανής κακοποίησης, αφετέρου να γνωρίζουν τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσουν στη συνέχεια προκειμένου να αντιμετωπίσουν ενδεχόμενο περιστατικό.
Ο υπεύθυνος
Απαραίτητη προϋπόθεση ώστε ένα παιδί να εξομολογηθεί τι του συμβαίνει αλλά και για τους ενηλίκους που διαπιστώνουν κάποια παράξενη συμπεριφορά να προχωρήσουν στην καταγγελία, είναι η δημιουργία κλίματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Στο πλαίσιο αυτό το ΕΣΔ προβλέπει τον καθορισμό υπεύθυνου παιδικής προστασίας σε όλους τους φορείς δημόσιους και ιδιωτικούς, οι οποίοι διαχειρίζονται παιδιά ή έρχονται σε καθημερινή επαφή με παιδιά. Στο συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο ο κάθε φορέας θα πρέπει να ορίσει, θα μπορούν να απευθύνονται ανήλικοι και ενήλικοι, εφόσον έχουν υπόνοιες για ενδεχόμενη κακοποίηση. Επίσης όλοι οι φορείς, δημόσιοι και ιδιωτικοί, που έρχονται σε καθημερινή επαφή με παιδιά θα πρέπει να αναπτύξουν σαφείς και δεσμευτικές προβλέψεις για τη διαβίβαση στον εισαγγελέα ή στην αστυνομία κάθε περίπτωσης καταγγελίας ή και υπόνοιας σεξουαλικής θυματοποίησης ανηλίκου.
Οι βασικές δράσεις σε 3 υπουργεία
Το εθνικό σχέδιο δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση περιλαμβάνει δράσεις και ρυθμίσεις που διαχέονται σε πολλούς τομείς και υπουργεία.
Υπουργείο Παιδείας
Το σχολείο είναι ο χώρος που μπορεί να παίξει ουσιαστικό ρόλο στην πρόληψη ή τον εντοπισμό φαινομένων σεξουαλικής κακοποίησης. Εχει δρομολογηθεί η πρόσληψη 3.200 ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών. Παράλληλα έχει θεσμοθετηθεί ο σύμβουλος σχολικής ζωής στις σχολικές μονάδες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: πρόκειται για εκπαιδευτικό ο οποίος έχει αποστολή να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς μαθητών για περιστατικά που τους απασχολούν.
Στο πλαίσιο της εφαρμογής του εθνικού σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης των παιδιών, προβλέπεται η πρόσληψη εκπαιδευτικών, βοηθητικού προσωπικού και σχολικών νοσηλευτών για την υποστήριξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Τα παιδιά με αναπηρία υπολογίζεται από ερευνητές ότι διατρέχουν 10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική τους ηλικία σε σχέση με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης.
Στα σχολεία έχει ξεκινήσει να διδάσκεται το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στην τρίτη και έκτη δημοτικού, καθώς και στην τρίτη γυμνασίου. Παράλληλα, σε εφαρμογή του ΕΣΔ έχουν ξεκινήσει εργαστήρια δεξιοτήτων. Βασικός στόχος των προγραμμάτων αυτών είναι η ενημέρωση και η ενδυνάμωση των παιδιών, ώστε να προστατεύουν τον εαυτό τους από τη σεξουαλική θυματοποίηση και βία, μαθαίνοντας και αναπαράγοντας στη συμπεριφορά τους απλούς κανόνες αυτοπροστασίας. Για παράδειγμα, να μάθουν να διαχωρίζουν το ασφαλές από το μη ασφαλές άγγιγμα και πως υπάρχουν «μυστικά» που δεν τα «κρατάμε», αλλά τα αναφέρουμε σε ενήλικες που εμπιστευόμαστε.
Ενδεικτικά, στο δημοτικό εφαρμόζεται το πρόγραμμα «Ασφαλές άγγιγμα» του φορέα Ελίζα – εταιρεία κατά της κακοποίησης του παιδιού και ο «Κανόνας των εσωρούχων», πρόγραμμα διαμορφωμένο από το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Υπουργείο Δικαιοσύνης
Το υπουργείο Δικαιοσύνης θα προχωρήσει στην ανάπτυξη των παρακάτω πρωτοκόλλων για ανήλικα θύματα εγκληματικών πράξεων και ανήλικους παραβάτες:
• Πρωτόκολλο και οδηγός για τη διαχείριση της επικοινωνίας των ανηλίκων παραβατών – ανηλίκων θυμάτων και των οικογενειών τους.
• Πρωτόκολλο και ενημερωτικός οδηγός με θέμα την πρόσβαση και την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών (ανηλίκων δραστών και ανηλίκων θυμάτων) στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης.
• Πρωτόκολλο γονεϊκού οδηγού διαχείρισης και επικοινωνίας ανηλίκων παραβατών και του οικογενειακού τους περιβάλλοντος.
• Πρωτόκολλο διαχείρισης ανηλίκων που διαβιούν σε ενδοοικογενειακό περιβάλλον με περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.
Υπουργείο Υγείας
Με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και φορέα υλοποίησης το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού δημιουργούνται δύο Κέντρα ημέρας για κακοποιημένα παιδιά στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για τη στήριξη της ψυχικής τους υγείας, με χρηματοδότηση 280.000 ευρώ ετησίως για το καθένα.
Επίσης δημιουργούνται τρία Κέντρα ημέρας εξειδικευμένα στον τομέα υποστήριξης της οικογένειας ολιστικά, με ετήσια δαπάνη 350.000 ευρώ σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη.
Εχει προκηρυχθεί η δημιουργία Κέντρων ημέρας (8-9 σε όλη τη χώρα) για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας των πολιτών έτσι ώστε να υποστηριχθούν για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.
Οι αριθμοί
1 στα 5 παιδιά στην Ε.Ε. έχει πέσει θύμα κακοποίησης
16% είναι το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα
2% των περιστατικών τίθενται υπ’ όψιν των Αρχών
