Μελέτη για μέτρα περιορισμού της φοροδιαφυγής εκπονεί το ΙΟΒΕ – Οκτώ στους δέκα δηλώνουν εισόδημα έως 10.000 ευρώ
- Την αλλαγή του τρόπου φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών και αυτοαπασχολούμενων σχεδιάζει το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης με στόχο να μειωθεί η φοροδιαφυγή που καταγράφεται τόσο στη φορολογία εισοδήματος όσο και στον ΦΠΑ.
Ουσιαστικά, η κυβέρνηση επιθυμεί να επανεξετάσει το φορολογικό πλαίσιο της αυτοαπασχόλησης στην Ελλάδα σε σύγκριση με διεθνείς πρακτικές, με στόχευση την απλοποίηση και διεύρυνση της φορολογικής βάσης στη βάση ανάλογων κινήτρων. Η στόχευση αυτή κρίνεται κρίσιμη, τονίζεται σε απόφαση του υπουργείου Οικονομικών (με την οποία ανατίθεται η εκπόνηση μελέτης από το ΙΟΒΕ), καθώς παρά τη βελτιούμενη τάση, στην Ελλάδα καταγράφεται το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη «κενό» εσόδων από ΦΠΑ, δηλαδή η διαφορά μεταξύ των προσδοκώμενων και των πραγματικών εσόδων.
Οταν έφθασε το 2012 η τρόικα στην Ελλάδα, ένα από τα πρώτα θέματα που ασχολήθηκε ήταν αφενός ο αριθμός των αυτοαπασχολουμένων (από τους υψηλότερους στην Ευρώπη), αφετέρου διαπιστώθηκε ότι οι περισσότεροι επιτηδευματίες «στοιχίζονται» κάτω από το εκάστοτε αφορολόγητο όριο. Είναι χαρακτηριστικό ότι έξι στους δέκα επιτηδευματίες είχαν δηλώσει εισοδήματα (το 2010) μικρότερα των 12.000 ευρώ (όσο δηλαδή ήταν και το αφορολόγητο όριο), ενώ το σύνολο των επιτηδευματιών δήλωνε μέσο εισόδημα που ανερχόταν στα 13.307 ευρώ.
Παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει 12 χρόνια, δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα στα εισοδήματα και στον τρόπο φορολόγησης των επαγγελματιών. Αντίθετα, ίσως οι επαγγελματίες είναι από τους ευεργετημένους της φορολογικής και ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, σε αντίθεση με τη μισθωτή εργασία. Και αυτό, καθώς μειώθηκε σημαντικά η φορολογία τους, καταργήθηκε και για αυτούς η εισφορά αλληλεγγύης, μειώθηκε η προκαταβολή φόρου, ενώ οι εισφορές που καταβάλλουν είναι θέμα… επιλογής τους.
Συγκεκριμένα, η ευνοϊκή κλίμακα με τον συντελεστή 9% για τα πρώτα 10.000 ευρώ του εισοδήματος, από 22% και μάλιστα από το πρώτο ευρώ του εισοδήματος (κλιμάκιο που πρακτικά θα καλύψει φέτος πάνω από το 80% των επαγγελματιών) οδηγεί αυτομάτως σε μείωση του φόρου εισοδήματος της τάξης των 1.300 ευρώ. Παράλληλα καταργήθηκε και η εισφορά αλληλεγγύης για εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ, ενώ μειώθηκε στο 50% η προκαταβολή φόρου.
Για παράδειγμα, ελεύθερος επαγγελματίας με καθαρό εισόδημα 10.000 ευρώ πλήρωσε το 2019 στην εφορία φόρους ύψους 2.200 ευρώ. Με την αλλαγή της κλίμακας ο φόρος περιορίστηκε στα 900 ευρώ. Δηλαδή το όφελος έφθασε τα 1.300 ευρώ. Επαγγελματίας με εισοδήματα 15.000 ευρώ πλήρωνε στην εφορία φόρο ύψους 3.366 ευρώ και με την αλλαγή ο φόρος μειώθηκε στα 2.000 ευρώ.
Ουσιαστικά, οι ελεύθεροι επαγγελματίες ήταν η ομάδα που ευνοήθηκε περισσότερο από κάθε άλλη με τις αλλαγές στη φορολογία. Το οικονομικό επιτελείο εκτιμούσε ότι με τη μείωση των επιβαρύνσεων θα εμφάνιζαν περισσότερα εισοδήματα στην εφορία. Ωστόσο, αυτό έγινε σε πολύ μικρό βαθμό, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να προχωρήσει στην παροχή κινήτρων στους φορολογουμένους προκειμένου να πληρώνουν με ηλεκτρονικό τρόπο συγκεκριμένες ομάδες επαγγελματιών. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα κίνητρα δεν ήταν επαρκή για να πείσουν τους φορολογουμένους να ζητούν αποδείξεις. Καθώς, με καθηλωμένους τους μισθούς τους είχαν μεγαλύτερο όφελος και κατέβαλαν μικρότερο τίμημα για την παρεχόμενη υπηρεσία.
Στην Ελλάδα καταγράφεται το δεύτερο υψηλότερο «κενό» εσόδων από ΦΠΑ στην Ευρώπη.
POS παντού
Η λύση, όπως αναφέρουν πηγές του οικονομικού επιτελείου, είναι η επέκταση των POS σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, εντάσσοντας υποχρεωτικά όλους τους κλάδους. Αν και όλοι στην κυβέρνηση θεωρούν ότι θα συμβάλει η επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών στη μείωση της φοροδιαφυγής, ωστόσο στην παρούσα συγκυρία είναι εξαιρετικά δύσκολο να ληφθεί μια τέτοια απόφαση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αυτοαπασχολούμενοι με εισοδήματα αποκλειστικά από επιχειρηματική δραστηριότητα ανήλθαν, με βάση τα τελευταία δημοσιοποιημένα στοιχεία, σε 366.787 οι οποίοι δήλωσαν εισοδήματα ύψους 3,375 δισ. ευρώ. Εξ αυτών οι 268.027 δήλωσαν εισοδήματα από 1.000 έως 10.000 ευρώ. Δηλαδή, εισόδημα της τάξης των 500-800 ευρώ μηνιαίως.
Σημειώνεται ότι με βάση τα στοιχεία της Eurostat (2016), μόνο στην Ελλάδα και την Ιταλία το ποσοστό αυτοαπασχόλησης είναι υψηλότερο του 20%.
Η απόκρυψη εισοδημάτων και τα χαμηλά ποσοστά ΦΠΑ οδήγησαν την κυβέρνηση στην ανάθεση μελέτης στο ΙΟΒΕ. Μεταξύ άλλων η μελέτη θα πρέπει να περιλαμβάνει:
• Περιγραφική ανάλυση του θεσμού των αυτοαπασχολουμένων στην ελληνική οικονομία (μερίδιο εργατικού δυναμικού, μερίδιο εσόδων από φορολογία εισοδήματος, μεταχείριση σε σχέση με μισθωτή απασχόληση αναφορικά με φορολογία, ασφαλιστικές εισφορές και παροχές συστήματος κοινωνικής ασφάλισης).
• Προτάσεις για αναμόρφωση του πλαισίου φορολόγησης των αυτοαπασχολουμένων στην Ελλάδα με στόχο τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης.
