Η Ευρώπη πλήρωσε λογαριασμό ύψους 1 τρισεκατομμύριου δολαρίων από την εκτίναξη του ενεργειακού κόστους στις επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία και η βαθύτερη κρίση των τελευταίων δεκαετιών μόλις αρχίζει.
Μετά τον φετινό χειμώνα, η Ευρώπη θα πρέπει να αναπληρώσει τα αποθέματα φυσικού αερίου με ελάχιστες έως καθόλου παραδόσεις από τη Ρωσία, εντείνοντας τον ανταγωνισμό για τα βυτιοφόρα του καυσίμου. Ακόμη και με περισσότερες εγκαταστάσεις εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου να τίθενται σε λειτουργία, η αγορά αναμένεται να παραμείνει στενή μέχρι το 2026, όταν θα είναι διαθέσιμη πρόσθετη παραγωγική ικανότητα από τις ΗΠΑ μέχρι το Κατάρ. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει ανάπαυλα από τις υψηλές τιμές.
Ενώ οι κυβερνήσεις μπόρεσαν να βοηθήσουν τις εταιρείες και τους καταναλωτές να απορροφήσουν μεγάλο μέρος του πλήγματος με περισσότερα από 700 δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια, σύμφωνα με το ίδρυμα Bruegel η κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα μπορούσε να διαρκέσει για χρόνια. Με τα επιτόκια να αυξάνονται και τις οικονομίες να βρίσκονται πιθανότατα ήδη σε ύφεση, η στήριξη που μετρίασε το πλήγμα για εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις φαίνεται όλο και πιο απρόσιτη.
“Μόλις αθροίσετε τα πάντα – διασώσεις, επιδοτήσεις – πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο ποσό χρημάτων”, δήλωσε ο Μάρτιν Ντάβενις, διευθυντής της εταιρείας συμβούλων S-RM. “Θα είναι πολύ πιο δύσκολο για τις κυβερνήσεις να διαχειριστούν αυτή την κρίση το επόμενο έτος”.
Η δημοσιονομική ικανότητα της κυβέρνησης είναι ήδη περιορισμένη. Περίπου τα μισά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν χρέος που υπερβαίνει το όριο του 60% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος του μπλοκ.
Το περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, το οποίο υπολογίστηκε από το Bloomberg από τα στοιχεία της αγοράς, είναι ένας ευρύς απολογισμός της ακριβότερης ενέργειας για τους καταναλωτές και τις εταιρείες – μέρος αλλά όχι το σύνολο της οποίας αντισταθμίστηκε με πακέτα βοήθειας. Το Bruegel έχει μια παρόμοια εκτίμηση που εξετάζει τη ζήτηση και την αύξηση των τιμών, η οποία δημοσιεύθηκε σε έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αυτόν τον μήνα.
Η βιασύνη να γεμίσουν οι αποθήκες το περασμένο καλοκαίρι, παρά τις τιμές σχεδόν ρεκόρ, έχει απαλύνει προς το παρόν τη στενότητα της προσφοράς, αλλά ο παγωμένος καιρός δίνει στο ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης την πρώτη του πραγματική δοκιμασία αυτόν τον χειμώνα. Την περασμένη εβδομάδα, η ρυθμιστική αρχή δικτύων της Γερμανίας προειδοποίησε ότι δεν εξοικονομείται αρκετό φυσικό αέριο και ότι δύο από τους πέντε δείκτες, συμπεριλαμβανομένων των επιπέδων κατανάλωσης, έχουν καταστεί κρίσιμοι.
Με την προσφορά να είναι περιορισμένη, ζητήθηκε από τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να μειώσουν τη χρήση. Η ΕΕ κατάφερε να περιορίσει τη ζήτηση φυσικού αερίου κατά 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φέτος, αλλά η περιοχή εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ένα δυνητικό κενό 27 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων το 2023, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Αυτό προϋποθέτει ότι οι ρωσικές προμήθειες μηδενίζονται και οι κινεζικές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου επιστρέφουν στα επίπεδα του 2021.
“Η απόκτηση φυσικού αερίου είναι απόλυτη ανάγκη και πιθανότατα θα δούμε εκτεταμένες ευρωπαϊκές αποθήκες”, δήλωσε ο Μπγιάρνε Σιλντροπ, επικεφαλής αναλυτής εμπορευμάτων στη σουηδική τράπεζα SEB AB, προβλέποντας μια “αγορά πωλητών” για τουλάχιστον τους επόμενους 12 μήνες . “Ο αγώνας δρόμου έχει ξεκινήσει για να γεμίσουν τα αποθέματα φυσικού αερίου της ΕΕ” πριν από τον επόμενο χειμώνα.
Η κύρια πηγή φυσικού αερίου μέσω αγωγού από τη Ρωσία προς τη Δυτική Ευρώπη ήταν ο Nord Stream, ο οποίος υπέστη ζημιές σε πράξη δολιοφθοράς τον Σεπτέμβριο. Η περιοχή εξακολουθεί να λαμβάνει μικρή ποσότητα ρωσικών προμηθειών μέσω της Ουκρανίας, αλλά οι σφοδροί βομβαρδισμοί των ενεργειακών υποδομών από το Κρεμλίνο θέτουν τη διαδρομή σε κίνδυνο. Χωρίς αυτή τη γραμμή φυσικού αερίου, ο ανεφοδιασμός των αποθηκών θα είναι δύσκολος.
Για να αποφευχθεί η έλλειψη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει ελάχιστους στόχους για τα αποθέματα. Μέχρι την 1η Φεβρουαρίου, οι δεξαμενές θα πρέπει να είναι τουλάχιστον κατά 45% γεμάτες για να αποφευχθεί η εξάντληση μέχρι το τέλος της περιόδου θέρμανσης. Εάν ο χειμώνας είναι ήπιος, ο στόχος είναι να παραμείνουν τα επίπεδα αποθήκευσης στο 55% μέχρι τότε.
Οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ευρώπη βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ και στη Γερμανία ανοίγουν νέοι πλωτοί τερματικοί σταθμοί για την παραλαβή του καυσίμου. Οι αγορές που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση έχουν βοηθήσει την Ευρώπη να προσελκύσει φορτία μακριά από την Κίνα, αλλά ο ψυχρότερος καιρός στην Ασία και μια δυνητικά ισχυρή οικονομική ανάκαμψη μετά τη χαλάρωση των περιορισμών του Covid από το Πεκίνο θα μπορούσαν να το καταστήσουν πιο δύσκολο.
Οι κινεζικές εισαγωγές φυσικού αερίου είναι πιθανό να είναι 7% υψηλότερες το 2023 σε σχέση με φέτος, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ενεργειακών Οικονομικών της China National Offshore Oil Corp. Η κρατική εταιρεία έχει αρχίσει να εξασφαλίζει προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου για το επόμενο έτος, γεγονός που τη θέτει σε άμεσο ανταγωνισμό με την Ευρώπη για εφεδρικές αποστολές. Η ιστορική πτώση της ζήτησης της Κίνας φέτος ισοδυναμούσε με περίπου 5% της παγκόσμιας προσφοράς.
Η Κίνα δεν είναι το μόνο πρόβλημα της Ευρώπης. Άλλες ασιατικές χώρες κινούνται για να προμηθευτούν περισσότερο φυσικό αέριο. Η Ιαπωνία, ο κορυφαίος εισαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο φέτος, εξετάζει ακόμη και το ενδεχόμενο δημιουργίας στρατηγικού αποθέματος, ενώ η κυβέρνηση επιδιώκει επίσης να επιδοτήσει τις αγορές.
Τα ευρωπαϊκά προθεσμιακά συμβόλαια φυσικού αερίου έχουν διαμορφωθεί κατά μέσο όρο σε περίπου 135 ευρώ ανά μεγαβατώρα φέτος, αφού κορυφώθηκαν στα 345 ευρώ τον Ιούλιο. Εάν οι τιμές ανέβουν ξανά στα 210 ευρώ, το κόστος εισαγωγής θα μπορούσε να φτάσει το 5% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τον Jamie Rush, επικεφαλής Ευρωπαίο οικονομολόγο του Bloomberg Economics. Αυτό θα μπορούσε να μετατρέψει τη ρηχή ύφεση που προβλέπεται σε βαθιά ύφεση και οι κυβερνήσεις θα πρέπει πιθανότατα να μειώσουν τα προγράμματα ως απάντηση.
“Η φύση της στήριξης θα αλλάξει από μια επείγουσα, περιεκτική προσέγγιση σε πιο στοχευμένα μέτρα”, δήλωσε ο Πιτ Κρίστιανσεν, επικεφαλής στρατηγικής της Danske Bank A/S. “Οι αριθμοί θα είναι μικρότεροι – αλλά θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν κατά τη διάρκεια αυτής της μετάβασης”.
Για χώρες όπως η Γερμανία, οι οποίες βασίζονται στην προσιτή ενέργεια για την παραγωγή προϊόντων από αυτοκίνητα έως χημικά, το υψηλό κόστος σημαίνει απώλεια ανταγωνιστικότητας έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας. Αυτό ασκεί πίεση στην κυβέρνηση του καγκελάριου Όλαφ Σολτς να διατηρήσει τη στήριξη της οικονομίας.
“Δεδομένων των δυνητικά τεράστιων πολιτικών και κοινωνικών επιπτώσεων της έκρηξης των τιμών της ενέργειας και του σοκ στη ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας, είναι σημαντικό για τη γερμανική κυβέρνηση να παρέμβει”, δήλωσε η Ιζαμπέλα Βέμπερ, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Άμχερστ, η οποία είναι γνωστή ως η εφευρέτρια του γερμανικού σπασίματος της τιμής του φυσικού αερίου.
Η πρόκληση είναι να βρεθεί η ισορροπία μεταξύ της διατήρησης της λειτουργίας των εργοστασίων και της θέρμανσης των σπιτιών βραχυπρόθεσμα, ενώ παράλληλα δεν θα πνίγονται τα κίνητρα για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – που θεωρούνται ευρέως ως η πιο βιώσιμη διέξοδος από την ενεργειακή στενότητα.
“Το μεγαλύτερο έργο που προκύπτει από την κρίση είναι να πραγματοποιηθεί η ενεργειακή μετάβαση”, δήλωσε η Βερόνικα Γκριμ, οικονομική σύμβουλος της γερμανικής κυβέρνησης. “Πρέπει να επεκτείνουμε μαζικά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας”.
