Αριθμός 1611/2017
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
– Αδικοπραξία. Ευθύνη ανηλίκου.
– Κατά τη διάταξη του άρθρου 916 ΑΚ, “όποιος δεν έχει συμπληρώσει το δέκατο έτος της ηλικίας του δεν ευθύνεται για ζημία που προξένησε”, κατά δε την επόμενη διάταξη του άρθρου 917 ΑΚ”, όποιος έχει συμπληρώσει το δέκατο, όχι όμως το δέκατο τέταρτο έτος της ηλικίας του ευθύνεται για ζημία που προξένησε, εκτός αν ενήργησε χωρίς διάκριση….”. Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται ότι με αυτές καθιερώνεται ο κανόνας, ότι ο ανήλικος των 10 έως 14 ετών ευθύνεται κατ’ αρχήν για την αδικοπραξία που τελεί, γιατί ενεργεί με διάκριση. Αντιθέτως δεν ευθύνεται αν ενεργεί χωρίς διάκριση. Από αυτά ακολουθεί ότι, εφόσον ο ανωτέρω ανήλικος δεν ευθύνεται για την αδικοπραξία που τελεί, δεν μπορεί να του αντιταχθεί η εκ του άρθρου 300 του ΑΚ ένσταση συντρέχοντος αυτού πταίσματος στην πρόκληση της ζημίας, πολύ δε περισσότερο όταν πρόκειται για ανήλικο κάτω των 10 ετών, ο οποίος είναι μη ικανός προς καταλογισμό και δεν ευθύνεται ούτε για την περίπτωση που ο ίδιος συνέβαλε στην επέλευση της δικής του ζημίας (για τη δεύτερη αυτή περίπτωση βλ. ΑΠ 495/2012). Εξ άλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 923 § 1 του ΑΚ, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 21 του Ν. 2447/1996: “όποιος έχει την εποπτεία ανηλίκου ή ενηλίκου, ο οποίος τελεί υπό δικαστική συμπαράσταση, ευθύνεται για τη ζημία που τα πρόσωπα αυτά προξενούν παράνομα σε τρίτον, εκτός αν αποδείξει, ότι άσκησε την προσήκουσα εποπτεία ή ότι η ζημία δεν μπορούσε να αποτραπεί. Την ίδια ευθύνη έχει και όποιος ασκεί την εποπτεία με σύμβαση”. Εποπτεία, κατά την έννοια της ανωτέρω διατάξεως, είναι η επίβλεψη, επιτήρηση και προφύλαξη του εποπτευομένου, αναλόγως με τις περιστάσεις, ασκείται δε κατ’ αρχήν, προκειμένου περί ανηλίκου, από τους έχοντες τη γονική μέριμνα, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1510 ΑΚ, οι οποίοι όμως δύναται, με άτυπη σύμβαση, να την αναθέσουν σε ορισμένο τόπο και χρόνο σε τρίτο πρόσωπο, το οποίο είναι υπόχρεο προς εποπτεία του ανηλίκου δυνάμει της συμβάσεως αυτής και υπέχει την ανωτέρω ευθύνη για τη ζημία, που ο ανήλικος προξενεί παρανόμως σε άλλον. Με τις πιο πάνω διατάξεις καθιερώνεται τεκμήριο μαχητό σε βάρος του γονέα (εποπτεύοντος) για την ύπαρξη πταίσματός του περί την άσκηση της εποπτείας, το μέτρο της οποίας εξαρτάται από το σύνολο των περιστάσεων και ιδίως την ηλικία, την ωριμότητα, τη μόρφωση, αλλά και την κατάσταση της υγείας (σωματικής και πνευματικής) εποπτεύοντος και εποπτευομένου. Το τεκμήριο αυτό μπορεί να ανατραπεί, εφόσον ο εποπτεύων γονέας επικαλεσθεί, ότι άσκησε στη συγκεκριμένη περίπτωση, την προσήκουσα εποπτεία ή ότι η ζημία, παρά την άσκηση της προσήκουσας εποπτείας, δεν μπορούσε να αποτραπεί. Το ίδιο ισχύει (ανατροπή του τεκμηρίου) και όταν ο πατέρας ισχυρισθεί και αποδείξει, ότι εκ των πραγμάτων δεν ήταν δυνατή η άσκηση της εποπτείας ή όταν η ζημία προκλήθηκε κατά το χρονικό διάστημα, που την εποπτεία στον ανήλικο ασκούσε άλλος κατόπιν συμβάσεως με τον πατέρα του. Στην τελευταία περίπτωση ο πατέρας δεν ελευθερώνεται οπωσδήποτε από τη δική του ευθύνη, παρά μόνο εάν είχε βεβαιωθεί ότι ο τρίτος είχε τις αναγκαίες ικανότητες για να αναλάβει την εποπτεία και είχε ελέγξει ότι αυτός εκπληρώνει προσηκόντως την υποχρέωση που ανέλαβε ή εκ των πραγμάτων δεν ήταν δυνατή η παράλληλη άσκηση της εποπτείας από τον πατέρα και του ελέγχου του τρίτου (ΑΠ 731/2008).
