Αριθμός απόφασης: ΑΟ504/2019
Αστική ευθύνη κατ’άρθρα 105,106 ΕισΝΑΚ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ
ΤΜΗΜΑ Α’
ΤΡΙΜΕΛΕΣ
(Διαδικασία διοικητικών διαφορών ουσίας)
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 5 Μαρτίου 2019 με δικαστές τις: Μαρία Αντζουλάτου Πρόεδρο Εφετών Δ.Δ., Ιλια Φωτιάδου, Δήμητρα Ρουβά (Εισηγήτρια) Εφέτες Δ.Δ. και γραμματέα το δικαστικό υπάλληλο Χαράλαμπο Κανελλιά
Για να δικάσει τη με αριθμό καταχώρησης ΕΦ 62/25-5-2016 έφεση που άσκησε,
το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ιδρυμα (ΤΕΙ) Θεσσαλίας, και ήδη Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ως οιονεί καθολικός διάδοχος αυτού, κατ’άρθρο 1 παρ.1 και 2 του ν.4589/2019 (Α’13/29-1-2019), νομίμως εκπροσωπουμένου από τον Πρύτανη που παραστάθηκε διά του πληρεξουσίου δικηγόρου Λάρισας Βασιλείου Δημηνίκου
κατά των: 1)…….., 2)………., 3)……….., 4)…………., 5)………, 6)………, κατοίκων …….. 7)…….. κατοίκου ……….., 8) ……….., κατοίκου ……, 9)………., κατοίκου …….. και 10)Ελληνικού Δημοσίου νομίμως εκπροσωπουμένου από τον Υπουργό Οικονομικών, εκ των οποίων ο 1ος, 2η και 5ος παραστάθηκαν ……, οι 3η, 4ος, 6ος και 7η παραστάθηκαν …….., ο 8ος δεν παραστάθηκε, ο 9ος παραστάθηκε μετά του πληρεξουσίου δικηγόρου ………….. και το Ελληνικό Δημόσιο διά της Παρέδρου του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους Ανδριανής Κατσαρού
και κατά της 1331/2015 απόφασης του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Λάρισας
Μελέτησε τη δικογραφία και σκέφθηκε σύμφωνα με το Νόμο
1. Επειδή, με την κρινόμενη έφεση, για την οποία δεν απαιτείται καταβολή παραβόλου, ζητείται παραδεκτώς, η εξαφάνιση της 1331/2015 απόφασης του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Λάρισας (Τμήμα Β’) κατά το μέρος με το οποίο έγινε δεκτή η με ημερομηνία κατάθεσης 30-12-2009 αγωγή των 1ου, 2ης, 3ης, 4ου, 5ου, 6ου και 7ης από τους εφεσιβλήτους. Με την εκκαλούμενη απόφαση, α) υποχρεώθηκε το εκκαλούν να καταβάλει, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής, στον 1ο 52.856,64 ευρώ, στη 2η ποσό 50.000 ευρώ, στους 3η, 4ο, 5ο και 6ο ποσό 30.000 ευρώ αντιστοίχως και β) αναγνωρίστηκε η υποχρέωση του εκκαλούντος να καταβάλει, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής, στους 1ο και 2η από ποσό 100.000 ευρώ αντιστοίχως, στους 3η, 4ο, 5ο και 6ο ποσό 50.000 ευρώ αντιστοίχως, και στην 7η ποσό 10.000 ευρώ, ως αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης κατ’άρθρα 105,106 ΕισΝΑΚ, που υπέστησαν από το θάνατο του Ι. Μ., υιού των δύο πρώτων εφεσιβλήτων, αδερφού των τρίτης, τέταρτου, πέμπτου και έκτου από αυτούς και εγγονού της έβδομης, συνεπεία παράνομων πράξεων και παραλείψεων των οργάνων του εκκαλούντος. Εξάλλου, η ως άνω αγωγή απορρίφθηκε με την εκκαλούμενη απόφαση ως απαράδεκτη κατά το μέρος που στρεφόταν κατά των 8ου, 9ου και 10ου από τους εφεσιβλήτους.
2. Επειδή, στο άρθρο 6 παρ. 1 του Κανονισμού Σπουδών του ΤΕΙ Λάρισας (ΦΕΚ 1984 Β/8.11.1999) ορίζεται ότι: «α) … γ) Οι εργαστηριακές και πρακτικές ασκήσεις πραγματοποιούνται περιοδικά σε κατάλληλους χώρους του Τ.Ε.Ι. ή χώρους εργασίας στους οποίους οι σπουδαστές κάτω από την επίβλεψη και με τη καθοδήγηση του εκπαιδευτικού προσωπικού εκπαιδεύονται κατά μικρές ομάδες στην εφαρμογή θεωρητικών, επαγγελματικών ή τεχνολογικών μεθόδων, το χειρισμό τεχνικών συστημάτων… ώστε ν’ αποκτούν τις κατάλληλες δεξιότητες». Περαιτέρω, κατά την έννοια των άρθρων 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα, ευθύνη του Δημοσίου ή ΝΠΔΔ προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνον από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από τη μη νόμιμη παράλειψη έκδοσης τέτοιας πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ ή από παραλείψεις οφειλομένων νομίμων υλικών ενεργειών αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται με την οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών. Εξάλλου, ευθύνη του Δημοσίου ή του ΝΠΔΔ, τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, υπάρχει όχι μόνον όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου του παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και την αρχή της καλής πίστης. Κατά την έννοια δε της ίδιας διάταξης το δικαστήριο της ουσίας μπορεί, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 932 του Α.Κ., να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή, σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου, λόγω ψυχικής οδύνης, δηλαδή χρηματική ικανοποίηση ανάλογη με τις περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης (ΣτΕ 3695/2015, 3411, 3329/2014 κ.ά.). Κατά την θέσπιση της διάταξης αυτής ο νομοθέτης έλαβε υπ’ όψιν την συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, εξειδικεύοντάς την σε ό,τι αφορά στο ζήτημα του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης. Ειδικότερα, με την διάταξη αυτή παρέχεται στο δικαστήριο της ουσίας η εξουσία, αφού εκτιμήσει τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης (όπως την έκταση της παραβίασης των κειμένων νομικών διατάξεων, το είδος της προσβολής, την περιουσιακή και κοινωνική κατάσταση των μερών, το συντρέχον πταίσμα του δικαιούχου κλπ.) και βάσει των κανόνων της κοινής πείρας και λογικής, να επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση και να καθορίσει το εύλογο ποσό αυτής, αν κρίνει ότι επήλθε ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη (ΣτΕ 2188/2015, 3695/2015 κ.α.). Για τον υπολογισμό δε του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης, το δικαστήριο της ουσίας λαμβάνει υπόψη, μεταξύ άλλων, τις συνθήκες υπό τις οποίες επήλθε ο θάνατος και το βαθμό της ψυχικής συγκίνησης που ο θάνατος αυτός προκάλεσε στο συγκεκριμένο μέλος της οικογενείας του θανόντος, αναλόγως της ηλικίας του, της προσωπικότητάς του, της κατάστασης της υγείας του κ.λπ. (ΣτΕ 3329/2014, 1405/2013 κ.α.).
3. Επειδή, εξάλλου, στο άρθρο 300 του Αστικού Κώδικα, το οποίο έχει εφαρμογή σε κάθε αποζημίωση από οποιαδήποτε αιτία και αν προέρχεται, άρα και στην περίπτωση αποζημίωσης κατά το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα, ορίζεται ότι: «Αν εκείνος που ζημιώθηκε συντέλεσε από δικό του πταίσμα στη ζημία ή την έκτασή της, το δικαστήριο μπορεί να μην επιδικάσει αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της. … ». Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι, αν με βάση τα πραγματικά περιστατικά που έγιναν δεκτά από τα δικαστήρια της ουσίας συντρέχει πταίσμα του ζημιωθέντος, απόκειται στην εξουσία του δικαστηρίου, αφού εκτιμήσει ελευθέρως τις περιστάσεις, μεταξύ των οποίων είναι και ο βαθμός του πταίσματος του ζημιωθέντος, να επιδικάσει ολόκληρη την αποζημίωση ή να μην επιδικάσει καθόλου αποζημίωση ή και να μειώσει μόνο το ποσό της αποζημίωσης. Πρέπει όμως η πράξη του ζημιωθέντος να έχει συντελέσει στην πρόκληση της ζημίας και να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος της υπαίτιας πράξης του ζημιωθέντος με την πρόκληση ή την έκταση της ζημίας(ΣτΕ 877/2013, 1066/2011 κ.α.)
4. Επειδή, τέλος, στην παράγραφο 2 του άρθρου 5 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν.2717/1999 ΦΕΚ 97Α΄), όπως η παράγραφος 2 αυτού αντικαταστάθηκε με το άρθρο 17 του ν.4446/2016 (ΦΕΚ Α 240/22.12.2016), ορίζεται ότι: «2. Τα δικαστήρια δεσμεύονται από τις αποφάσεις των πολιτικών δικαστηρίων, οι οποίες, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, ισχύουν έναντι όλων. Δεσμεύονται, επίσης, από τις αμετάκλητες καταδικαστικές αποφάσεις των ποινικών δικαστηρίων ως προς την ενοχή του δράστη, από τις αμετάκλητες αθωωτικές αποφάσεις, καθώς και από τα αμετάκλητα αποφαινόμενα να μην γίνει η κατηγορία βουλεύματα, εκτός εάν η απαλλαγή στηρίχθηκε στην έλλειψη αντικειμενικών ή υποκειμενικών στοιχείων που δεν αποτελούν προϋπόθεση της διοικητικής παράβασης». Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, δεν επιβάλλεται στα διοικητικά δικαστήρια δεδικασμένο από τις αμετάκλητες καταδικαστικές αποφάσεις, αλλά δέσμευση των διοικητικών δικαστηρίων από την κρίση του ποινικού δικαστηρίου ότι αποδείχθηκε η τέλεση πράξεων (ή η συντέλεση παραλείψεων) από συγκεκριμένο πρόσωπο (ΣτΕ 3783/2009).
5. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, από την επανεκτίμηση των στοιχείων της δικογραφίας προκύπτουν τα εξής: Στις 18.6.2007 από ώρα 16:00 έως 18:00 κατά τη διενέργεια εξετάσεων Β’εξαμήνου στο μάθημα «Εργαστήριο Ηλεκτροτεχνίας ΙΙ» του Τμήματος Ηλεκτρολογίας της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών του ΤΕΙ Λάρισας από τον Θ. Ν., ηλεκτρολόγο μηχανικό, ως εποπτεύοντα αναπληρωτή καθηγητή και Α. Γ., τεχνολόγο ηλεκτρολόγο μηχανικό, καθηγητή εφαρμογών του ως άνω Τμήματος, και υπεύθυνο για την καλή λειτουργία του εργαστηρίου (βλ. το 2936/26.3.2008 έγγραφο του ΤΕΙ), προσήλθε προς εξέταση ο σπουδαστής του Τμήματος Ι. Μ., γεννηθείς στη ….. στις 5.10.1987 (βλ. το ………. πιστοποιητικό γέννησης και την ταυτότητα ………..) μαζί με άλλους επτά σπουδαστές. Σκοπός του πειράματος ήταν η εξοικείωση των σπουδαστών με τριφασικό και εναλλασσόμενο ηλεκτρικό ρεύμα, το οποίο και χρησιμοποιούνταν κατά την εκτέλεσή του. Αφού ο εν λόγω σπουδαστής έλαβε το θέμα εξέτασης, κάθισε σε πάγκο εργασίας ευρισκόμενο στη βόρεια πλευρά της αίθουσας, επί του οποίου υπήρχαν: α) μία πινακίδα από διαφανές πλαστικό υλικό (μονωτικό) με προσαρμοσμένες έξι υποδοχές (ντουΐ) και ισάριθμους λαμπτήρες πυρακτώσεως 100 WATT, ένας πλαστικός πίνακας με τρεις ασφαλειοδιακόπτες, τρεις υποδοχές για την τροφοδοσία της πινακίδας με ρεύμα και υποδοχές με καλωδιώσεις στο εσωτερικό της πινακίδας που επέτρεπαν διάφορους τρόπους σύνδεσης των λαμπτήρων, β) διάφορα ελεύθερα καλώδια με βύσματα στα άκρα για την εκτέλεση της συνδεσμολογίας, γ) ένα καλώδιο τροφοδοσίας της πινακίδας, στο ένα άκρο του οποίου υπήρχαν τρεις ρευματοδότες (πρίζες) προσαρμοσμένοι στην πινακίδα και στο άλλο άκρο ένας τριφασικός ρευματολήπτης (φις) που έπαιρνε ρεύμα από έναν τριφασικό ρευματοδότη ευρισκόμενο στον τοίχο της αίθουσας πίσω από τον πάγκο εργασίας και δ) ένα βολτόμετρο και ένα αμπερόμετρο. Ένα τμήμα των ακροδεκτών του καλωδίου τροφοδοσίας ήταν μεταλλικό χωρίς πλαστικό περίβλημα ενώ το υπόλοιπο είχε πλαστικό περίβλημα και μία πολύ μικρή μεταλλική βίδα. Μετά την εκτέλεση της συνδεσμολογίας από τον ως άνω σπουδαστή, ο Θ. Ν. την έλεγξε και ενεργοποίησε το κύκλωμα ανοίγοντας τους ασφαλειοδιακόπτες της πινακίδας, ώστε ο σπουδαστής να πραγματοποιήσει τις μετρήσεις που απαιτούσε η άσκηση με το βολτόμετρο και το αμπερόμετρο και να καταγράψει τις ενδείξεις στη φωτοτυπία των θεμάτων. Ακολούθως, ολοκληρώθηκε η εξέταση και ο ίδιος Καθηγητής παρέλαβε το γραπτό και απομακρύνθηκε προς την έδρα χωρίς να απομονώσει ηλεκτρικά το κύκλωμα, δηλαδή χωρίς να βγάλει το ρευματολήπτη του καλωδίου τροφοδοσίας από το ρευματοδότη του τοίχου. Στη συνέχεια λόγω διαρροής ρεύματος, την οποία δεν διέκοψε ο διακόπτης διαφυγής (ρελέ ασφαλείας), από την επαφή των χεριών του Ι.Μ. που εξαιτίας της υψηλής θερμοκρασίας ήταν ιδρωμένα, με τους ακάλυπτους μεταλλικούς ακροδέκτες του καλωδίου τροφοδοσίας, που βρίσκονταν υπό τάση καθόσον το κύκλωμα ήταν ακόμα σε λειτουργία, το ηλεκτρικό ρεύμα διήλθε από το σώμα του, οπότε τινάχθηκε, έχασε τις αισθήσεις του και έπεσε προς τα πίσω και δεξιά παρασύροντας και την πινακίδα της άσκησης. Ακολούθως του χορηγήθηκαν πρώτες βοήθειες και εκλήθη ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ, με το οποίο μεταφέρθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός του. Σύμφωνα δε με την Ν182/17.9.2007 ιατροδικαστική έκθεση νεκροψίας – νεκροτομής της ιατροδικαστή της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας Ρ. Λ., ο θάνατος οφείλεται σε ηλεκτροπληξία, ενώ σύμφωνα με την 1534/24.7.2007 έκθεση ιστολογικής εξέτασης βιολογικών υλικών του ιατροδικαστή της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών Ν Γ., το συμπέρασμα από την εξέταση είναι «αλλοιώσεις συμβατές με τις παρατηρούμενες σε ηλεκτροπληξία». Εξάλλου, από την κατασκευή της εσωτερικής ηλεκτρικής εγκατάστασης του εργαστηρίου στα μέσα της δεκαετίας του 1970 έως την επέλευση του ως άνω θανάτου δεν υποβλήθηκε αίτημα ούτε πραγματοποιήθηκε αντικατάστασή της, η δε συντήρησή της έγινε κατά καιρούς από το Τμήμα συντήρησης χωρίς τήρηση σχετικού βιβλίου (βλ. τα 2936/26.3.2008, 1306 και 1307/24.3.2008 και 1264/20.3.2008 έγγραφα του ΤΕΙ). Τέλος, με την 1120/2012 απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Λάρισας οι προαναφερόμενοι Καθηγητές (8ος και 9ος από τους εφεσιβλήτους) κρίθηκαν ένοχοι για ανθρωποκτονία από αμέλεια και άσκησαν έφεση. Με την 1355/2013 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Λάρισας (που κατέστη αμετάκλητη με την 524/2015 απόφαση του Αρείου Πάγου έπειτα από άσκηση αναίρεσης μόνο του Θ. Ν.), οι 8ος και 9ος εφεσίβλητοι κρίθηκαν ένοχοι για ανθρωποκτονία από αμέλεια του Ι. Μ., ο θάνατος του οποίου επήλθε από ηλεκτροπληξία και όχι από καρδιοπάθεια, λόγω των παραλείψεων των εν λόγω εφεσιβλήτων να προβλέψουν τον κίνδυνο ηλεκτροπληξίας και να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για την αποτροπή του, παρότι είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση προς τούτο. Ειδικότερα, κρίθηκε ότι ο Θ. Ν. δεν έλαβε όλα τα απαραίτητα και αποτελεσματικά μέτρα ασφαλείας για την προφύλαξη του σπουδαστή από κίνδυνο ηλεκτροπληξίας, όπως όφειλε, ενόψει της ιδιότητάς του ως εξεταστή και εποπτεύοντος καθηγητή του μαθήματος και σύμφωνα με τους αναγνωρισμένους κανόνες της επιστήμης (εγχειρίδιο εφαρμογής του προτύπου ΕΛΟΤ HD384) και τη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 1 περ. γ του Κανονισμού Σπουδών του ΤΕΙ Λάρισας (αποφάσεις Ε5/403, 1741,1755/1999, ΦΕΚ 1984 Β), λόγω και της επικινδυνότητας της εργαστηριακής άσκησης και της ιδιότητας του θανόντος ως σπουδαστή, και συγκεκριμένα ενώ όφειλε να είναι παρών και να επιτηρεί το σπουδαστή καθ’ όλο το χρονικό διάστημα που το κύκλωμα ήταν υπό τάση προς αποτροπή τυχόν επικίνδυνης ενέργειας από τον τελευταίο, να απομονώσει ηλεκτρικά το κύκλωμα μετά την ολοκλήρωση του πειράματος βγάζοντας τον ρευματολήπτη του καλωδίου τροφοδοσίας από το ρευματοδότη (το φις από την πρίζα) και να μην επιτρέψει την εκτέλεση του πειράματος με καλώδιο με εκτεθειμένους, μη μονωμένους μεταλλικούς ακροδέκτες, παρέλειψε να εκπληρώσει τις ως άνω υποχρεώσεις. Επίσης, κρίθηκε ότι στην ίδια παράλειψη υπέπεσε και ο Α. Γ., ο οποίος ως υπεύθυνος για την καλή λειτουργία του εργαστηρίου ηλεκτροτεχνίας δεν μερίμνησε, προκειμένου να χρησιμοποιούνται σ’ αυτό μόνο μονωμένοι ακροδέκτες και όχι με γυμνό μεταλλικό μέρος.
6. Επειδή, με τη με χρονολογία κατάθεσης 30-12-2009 αγωγή τους, οι επτά πρώτοι εφεσίβλητοι ζήτησαν α)να υποχρεωθεί το εκκαλούν, το Ελληνικό Δημόσιο, οι 8ος και 9ος εφεσίβλητοι να καταβάλουν νομιμοτόκως, εις ολόκληρον, στον πρώτο από αυτούς για έξοδα κηδείας ποσό 5.268,64 ευρώ, για χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης σε έκαστο των δύο πρώτων εφεσιβλήτων ποσό 150.000 ευρώ και σε έκαστο των εφεσιβλήτων-αδερφών του θανόντος ποσό 100.000 ευρώ και β)να αναγνωριστεί η υποχρέωση του εκκαλούντος, του Ελληνικού Δημοσίου, του 8ου και 9ου εφεσιβλήτου να καταβάλουν νομιμοτόκως, εις ολόκληρον, στον πρώτο από αυτούς για έξοδα κηδείας, ταρίχευσης και μεταφοράς της σορού ποσό 3.131,36 ευρώ, για χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης σε έκαστο των δύο πρώτων εφεσιβλήτων ποσό 350.000 ευρώ, σε έκαστο των εφεσιβλήτων-αδερφών του θανόντος ποσό 400.000 ευρώ και στην 7η εφεσίβλητη ποσό 300.00 ευρώ. Υποστήριξαν δε, με την αγωγή αυτή, ότι ο θάνατος από ηλεκτροπληξία του Ι. Μ. οφείλεται σε παράνομες πράξεις και παραλείψεις του 8ου και 9ου εφεσιβλήτου ως οργάνων του εκκαλούντος, που συγκεκριμένα δεν προέβησαν σε έλεγχο των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων, των μονωτικών υλικών και των διακοπτών ασφαλείας του εργαστηρίου, τα οποία βρίσκονταν σε κακή κατάσταση, επέτρεψαν τη διεξαγωγή του πειράματος – παρά την ιδιαίτερα υψηλή θερμοκρασία που επικρατούσε – από πολλούς σπουδαστές ταυτόχρονα χωρίς εποπτεία και επιτήρηση έκαστου αυτών κατά τη διεξαγωγή του και μάλιστα χωρίς ασφαλή καλώδια παροχής τροφοδοσίας και χωρίς να απομονώσουν ηλεκτρικά το κύκλωμα, ενέργειες που θα είχαν αποτρέψει την επέλευση της διαρροής ηλεκτρικού ρεύματος και τον συνεπεία τούτου θάνατο του ανωτέρω φοιτητή. Προέβαλαν ότι τα ανωτέρω κρίθηκαν με τη 1355/2013 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Λάρισας, η οποία κατέστη αμετάκλητη και δεσμεύει το Δικαστήριο κατ’ άρθρο 5 παρ. 2 ΚΔΔικ.
7. Επειδή, με την εκκαλούμενη απόφαση, απορρίφθηκε η με χρονολογία κατάθεσης 30-12-2009 αγωγή ως απαράδεκτη κατά το μέρος που στρεφόταν κατά του Ελληνικού Δημοσίου και κατά του 8ου και 9ου από τους εφεσιβλήτους, λόγω ελλείψεως παθητικής νομιμοποίησης, γιατί, αφενός δεν περιλαμβάνονταν στο δικόγραφο πράξεις ή παραλείψεις οργάνων του Δημοσίου, αφετέρου, κατ’άρθρο 105, 106 ΕισΝΑΚ, δεν ενάγεται το προσωπικά υπεύθυνο όργανο- φυσικό πρόσωπο. Κατά τα λοιπά, η αγωγή, με την εκκαλούμενη απόφαση, έγινε εν μέρει δεκτή ως προς τους λοιπούς εφεσιβλήτους και επιδικάστηκαν τα προαναφερόμενα στην αρχή της παρούσας ποσά, αφού κρίθηκε ότι, οι 8ος και 9ος εφεσίβλητοι παρέλειψαν να λάβουν τα απαραίτητα και αποτελεσματικά μέτρα ασφαλείας για την προφύλαξη του Ι. Μ. από κίνδυνο ηλεκτροπληξίας και συγκεκριμένα ο 8ος εφεσίβλητος επέτρεψε την εκτέλεση του πειράματος με καλώδιο με εκτεθειμένους, μη μονωμένους μεταλλικούς ακροδέκτες, χωρίς να είναι παρών προς επιτήρηση του σπουδαστή καθ’ όλο το χρονικό διάστημα που το κύκλωμα ήταν υπό τάση, ενώ δεν απομόνωσε αυτό ηλεκτρικά μετά την ολοκλήρωση του πειράματος, βγάζοντας τον ρευματολήπτη του καλωδίου τροφοδοσίας από το ρευματοδότη (το φις από την πρίζα), ο δε 9ος ως υπεύθυνος για την καλή λειτουργία του εργαστηρίου ηλεκτροτεχνίας δεν μερίμνησε, προκειμένου να χρησιμοποιούνται σ’ αυτό μόνο μονωμένοι ακροδέκτες και όχι με γυμνό μεταλλικό μέρος. Εξ αυτών των παραλείψεων, όπως κρίθηκε, επήλθε ο θάνατος του Ι. Μ. από ηλεκτροπληξία, όπως προκύπτει από τις ανωτέρω αποφάσεις και την ιατροδικαστική έκθεση της Ρ. Λ. και την 1534/24.7.2007 έκθεση ιστολογικής εξέτασης του Ν. Γ., αλλά και τις καταθέσεις των τελευταίων ενώπιον των ποινικών δικαστηρίων. Ακολούθως, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, δέχθηκε ποσοστό συνυπαιτιότητας 20% του Ι. Μ., καθώς το ατύχημα έλαβε χώρα κατά την απόπειρα του ιδίου να αποσυνδέσει αυτοβούλως το κύκλωμα, απομακρύνοντας το καλώδιο τροφοδοσίας, παρά τις αντίθετες κατ’επανάληψη υποδείξεις των καθηγητών και ενώ δεν είχε λάβει τέτοια εντολή από τον επιβλέποντα καθηγητή. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο έλαβε υπόψη τις καταθέσεις ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Λάρισας των μαρτύρων, όπως του …..-συσπουδαστή («Ο καθηγητής έλεγχε την τροφοδοσία και εμείς κάναμε τις μετρήσεις. Ο καθηγητής έκλινε το κύκλωμα και έβγαζε το φις. Μετά εμείς αποσυνδέαμε, ώστε η επόμενη ομάδα να μη βρεί έτοιμη την άσκηση… Υπήρχαν ρητές οδηγίες ότι το φις το έβαζε και το έβγαζε ο καθηγητής. … Προφορικά είχε ειπωθεί πολλές φορές ότι ο καθηγητής κλείνει το διακόπτη και βγάζει την πρίζα»), ……..-συσπουδαστή («Το καλώδιο παροχής το βγάζει ο καθηγητής. Όχι, εμείς δεν κάνουμε κάτι άλλο σε σχέση με το καλώδιο»), …………-συσπουδαστή («(ο καθηγητής)… έβγαζε το φις από την πρίζα. Μ’ αυτό δεν έχουμε να κάνουμε εμείς. Ο καθηγητής έβγαζε το φις. … Μας έλεγαν να μη βγάζουμε εμείς το φις. … Οι εντολές ήταν να μην πειράζουμε εμείς ό,τι είχε να κάνει με την τροφοδοσία»), ………-ωρομίσθιου καθηγητή («Απαγορευόταν στους σπουδαστές να επηρεάζουν από ένα σημείο και πάνω. Το λέγαμε συνέχεια από την αρχή του εξαμήνου: «Από δω και πέρα δεν πειράζει κανείς. Ήταν στους κανόνες»), και ……….-ωρομίσθιου καθηγητή («τους λέγαμε συνέχεια ότι δεν θα έχουν ποτέ σχέση με την τροφοδοσία, ότι εμείς θα βάζουμε το καλώδιο και θα ασχολούμαστε με το διακόπτη»).
8. Επειδή, το εκκαλούν προβάλλει ότι ο θάνατος του Ι. Μ. δεν οφείλεται σε ηλεκτροπληξία αλλά σε καρδιακό επεισόδιο, αφού αν είχε «κτυπηθεί» από το ρεύμα θα εκτινάσσονταν τουλάχιστον δύο μέτρα πίσω ενώ ο σπουδαστής σωριάστηκε στο δάπεδο δίπλα από τον εργαστηριακό πάγκο και καθώς έχανε τις αισθήσεις του συμπαρέσυρε τη συσκευή και έπιασε με τις παλάμες τις λάμπες που διατηρούσαν τη μεγάλη θερμοκρασία τους, γι’ αυτό και έφερε έγκαυμα στην κοιλιακή χώρα και εγκαύματα στα χέρια. Επιπλέον, κατά τον ίδιο λόγο έφεσης, τα εγκαύματα στο δεξί χέρι εσφαλμένως θεωρήθηκαν πύλη εισόδου του ρεύματος γιατί βρέθηκαν στην περιοχή των μαλακών μορίων από κάτω σχεδόν από τον αντίχειρα και στις άκρες των δακτύλων, όχι όμως του δείκτη και του αντίχειρα. Ο λόγος έφεσης αυτός πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος γιατί η αιτία θανάτου(ηλεκτροπληξία) του Ι. Μ. διαπιστώνεται στη Ν182/17.9.2007 ιατροδικαστική έκθεση νεκροψίας – νεκροτομής της ιατροδικαστού της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας Ρ. Λ., σύμφωνα με την οποία «ο θάνατος οφείλεται σε ηλεκτροπληξία», ενώ, σύμφωνα με την 1534/24.7.2007 έκθεση ιστολογικής εξέτασης βιολογικών υλικών του ιατροδικαστή της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών Ν. Γ., το συμπέρασμα από την εξέταση είναι «αλλοιώσεις συμβατές με τις παρατηρούμενες σε ηλεκτροπληξία». Το συμπέρασμα αυτό ουδόλως έρχεται σε αντίθεση με τις επικαλούμενες από το εκκαλούν μαρτυρικές καταθέσεις του ιατροδικαστή Δ. Ψ. και του ιατρού του ΕΚΑΒ Θ. Θ. κατά την ποινική διαδικασία, δεδομένου ότι ο μεν πρώτος παρέπεμψε ευθέως στο Ν. Γ. που συνέταξε την ως άνω έκθεση ιστολογικής εξέτασης, ο δε δεύτερος, αναφέρει ότι η κατάσταση του αποβιώσαντος χαρακτηρίζεται ως ανακοπή που μπορεί να οφείλεται και σε ηλεκτροπληξία. Αλλωστε, η δεσμευτική αμετάκλητη κρίση του ποινικού δικαστηρίου για την τέλεση «ανθρωποκτονίας εξ αμελείας» συνδέεται με την ηλεκτροπληξία ως αιτία θανάτου.
9. Επειδή, το εκκαλούν προβάλλει ως λόγο έφεσης ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο προσδιόρισε το ποσοστό συνυπαιτιότητας σε 20%, ενώ, κατ’ορθή εκτίμηση των αποδείξεων, θα έπρεπε να προσδιοριστεί σε 90% δεδομένου ότι ο θανών αυτοβούλως προσπάθησε να αποσυνδέσει τα καλώδια παροχής ηλεκτρικού ρεύματος παρά τις αντίθετες οδηγίες. Ο λόγος έφεσης αυτός πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, δεδομένου ότι ο αποβιώσας σπουδαστής τελούσε υπό την άμεση εποπτεία του εξετάζοντος καθηγητή, ο οποίος είχε την ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να τον επιβλέπει ακόμη και κατά την αποσύνδεση των καλωδίων. Ο εποπτεύων, ακόμη, όφειλε με το πέρας της εξέτασης αμέσως να βγάλει το φις του καλωδίου τροφοδοσίας από την πρίζα. Επιπροσθέτως, μη νόμιμα τα όργανα του εκκαλούντος δεν είχαν μεριμνήσει οι ακροδέκτες καλωδίων να ήταν μονωμένοι, ειδικά όταν επρόκειτο για εργαστηριακή άσκηση. Επομένως, λόγω μόνο της αυτόβουλης ενέργειας, νόμιμα και ορθά προσδιορίστηκε με την εκκαλουμένη το ποσοστό συνυπαιτιότητας σε 20%.
10. Επειδή, περαιτέρω, το εκκαλούν προβάλλει ότι κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας προσδιορίστηκαν από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο τα επιδικαζόμενα ποσά. Κατόπιν των ανωτέρω, το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη το ποσοστό συνυπαιτιότητας, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επήλθε ο θάνατος του Ι. Μ. κατά τη διενέργεια εξέτασης ως σπουδαστής, το νεαρό της ηλικίας του (20 ετών), τους δεσμούς στενής συγγένειας και αμοιβαίας αγάπης μεταξύ αυτού και καθενός από τους 1ο,2η,3η,4ο, 5ο, 6ο και 7η από τους εφεσιβλήτους και συνεκτιμώντας την κοινωνική θέση του θανόντος, κρίνει ότι, λόγω του θανάτου του συγγενούς τους προς ηθική παρηγοριά και ψυχική ανακούφιση τους, η χρηματική ικανοποίηση πρέπει να προσδιοριστεί στο εύλογο ύψος κατά τα αναφερόμενα στην αρχή της παρούσας ποσά, όπως νόμιμα και ορθά έκρινε το πρωτοβάθμιο δικαστήριο.
11. Επειδή, ακολούθως, το εκκαλούν προβάλλει ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο απέρριψε τη με ημερομηνία κατάθεσης 30-12-2009 αγωγή ως προς τους 8ο και 9ο εφεσιβλήτους ενώ η διάταξη του άρθρου 105 του ΕισΝΑΚ ορίζει ότι, μαζί με το δημόσιο ευθύνεται εις ολόκληρον και το υπαίτιο πρόσωπο. Ο λόγος έφεσης αυτός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, γιατί επί διαφορών από αγωγές αποζημίωσης κατά τα άρθρα 105 και 106 του Εισ.Ν.Α.Κ., διάδικος εναγόμενος ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων είναι το Ελληνικό Δημόσιο ή το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (Σ.τ.Ε. 1352/1997), όχι δε ευθέως το προσωπικά υπεύθυνο όργανο του Δημοσίου ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου (πρβ. Α.Ε.Δ. 53/1995). Τέλος, ο λόγος έφεσης, κατά τον οποίο, εσφαλμένα το πρωτόδικο δικαστήριο απέρριψε την αγωγή κατά του Ελληνικού Δημοσίου λόγω ελλείψεως παθητικής νομιμοποίησης, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος γιατί η παρανομία δεν προήλθε από όργανα του Ελληνικού Δημοσίου.
12. Επειδή, ύστερα από όσα εκτέθηκαν, μη προβαλλομένου άλλου λόγου έφεσης, αυτή πρέπει στο σύνολό της να απορριφθεί. Κατ’εκτίμηση των περιστάσεων δε, πρέπει να απαλλαγεί το εκκαλούν από την καταβολή των δικαστικών εξόδων (άρθρο 275 παρ.1 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας).
ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ
Απορρίπτει την έφεση.
Απαλλάσσει το εκκαλούν από την καταβολή των δικαστικών εξόδων.
Η διάσκεψη του Δικαστηρίου έγινε στη Λάρισα στις 11-11-2019 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στον ίδιο τόπο στις 28-11-2019.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ
Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
