546/2018 (Τμήμα Α’ Τριμελούς σύνθεσης)
1. Επειδή, με την υπό κρίση αγωγή, όπως το αρχικό καταψηφιστικό αίτημά της νομίμως μετατράπηκε σε εν μέρει αναγνωριστικό (άρθρο 75 παρ. 3 του Κ.Δ.Δ.), με το κατατεθέν την 6-6-2017 υπόμνημα, και για την άσκηση της οποίας καταβλήθηκε το προσήκον τέλος δικαστικού ενσήμου (σχετ. τα με κωδικό πληρωμής 13699136395707310079 και 1369915849570731050 ηλεκτρονικά παράβολα δικαστικού ενσήμου αγωγής και οι αντίστοιχες αποδείξεις πληρωμής της τράπεζας Eurobank), οι ενάγοντες ζητούν: 1) ο μεν πρώτος, κατ’ επίκληση των άρθρων 105-106 του ΕισΝΑΚ και 299 και 932 του Αστικού Κώδικα, να αναγνωρισθεί η υποχρέωση της εναγόμενης Περιφέρειας να του καταβάλει το ποσό των 436.400,00 ευρώ και να υποχρεωθεί η εναγόμενη να του καταβάλει, με απόφαση που θα κηρυχθεί προσωρινά εκτελεστή, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής έως την πλήρη εξόφληση, το ποσό των 263.00,00 ευρώ, προς αποκατάσταση της θετικής και αποθετικής ζημίας και της ηθικής βλάβης που ισχυρίζεται ότι υπέστη εξαιτίας της παράνομης – κατ’ αυτόν – παράλειψης των οργάνων της εναγόμενης Περιφέρειας να μεριμνήσουν για τη συντήρηση του οδοστρώματος της επαρχιακής οδού Αλιάρτου-Ακραιφνίου, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ανατροπή, λόγω πτώσης σε λακκούβα, στο 3ο χιλιόμετρο (Χ/Θ 3) της ανωτέρω επαρχιακής οδού, την 8-12-2008, του οδηγούμενου από αυτόν ΙΖΑ-5018 αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης (Ι.Χ.), ιδιοκτησίας της δεύτερης ενάγουσας, και τον τραυματισμό του και 2) η δε δεύτερη ενάγουσα, να υποχρεωθεί η εναγόμενη να της καταβάλει, με απόφαση που θα κηρυχθεί προσωρινά εκτελεστή, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής και μέχρι την πλήρη εξόφληση, το ποσό των 36.700,00 ευρώ, ως αποζημίωση για την ολοσχερή καταστροφή του ανωτέρω Ι.Χ. αυτοκινήτου της, καθώς και ως χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που υπέστη και αυτή, από τις ίδιες, όπως και ο πρώτος ενάγων, αιτίες. Με τα δεδομένα αυτά, δοθέντος ότι η υπό κρίση αγωγή έχει ασκηθεί παραδεκτώς, πρέπει να γίνει τύποις δεκτή και να εξετασθεί περαιτέρω ως προς τη νομική και ουσιαστική της βασιμότητα.
2. Επειδή, στο άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ ορίζεται ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος…», στο δε άρθρο 106 ότι: «Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημόσιου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους». Κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, ευθύνη του Δημοσίου ή ν.π.δ.δ. προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνον από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από τη μη νόμιμη παράλειψη έκδοσης τέτοιας πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή ν.π.δ.δ. ή από παραλείψεις οφειλομένων νομίμων υλικών ενεργειών αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται προς τα ιδιαίτερα καθήκοντα της θέσης τους και την οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών. Εξάλλου, υπάρχει ευθύνη του Δημοσίου ή ν.π.δ.δ., τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, όχι μόνον όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου του παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία και τους οικείους κανονισμούς, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης (ΣτΕ 76/2018, 2838/2017, 1055/2016 κ.ά). Ο κατά τα ανωτέρω παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας αρκεί για να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του Δημοσίου ή ν.π.δ.δ., χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση πταίσματος του οργάνου του (ΣτΕ 1413/2006 7μ.). Απαραίτητη, πάντως, προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημίωσης είναι, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενεργείας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημοσίου οργάνου και της επελθούσης ζημίας (ΣτΕ 484/2018, 596/2017, 710/2016). Αιτιώδης δε σύνδεσμος υπάρχει, όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η πράξη ή η παράλειψη είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων και χωρίς τη μεσολάβηση άλλου περιστατικού να επιφέρει τη ζημία και να την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση (ΣτΕ 76/2018, 596/2017, 322/2009 7μ., πρβλ. και ΑΠ 425/2006). Δεν αποκλείεται δε, κατ’ αρχήν η ύπαρξη του αιτιώδους συνδέσμου από το γεγονός ότι στο αποτέλεσμα συνετέλεσε και συνυπαιτιότητα του βλαβέντος, εφόσον δεν διακόπτεται ο αιτιώδης σύνδεσμος (ΣτΕ 484/2018, 877/2013 7μ., πρβλ. ΑΠ 1653/2001).
3. Επειδή, ο Αστικός Κώδικας (ΑΚ, π.δ. 456/1984, Α΄ 164) ορίζει στο άρθρο 298 ότι: «Η αποζημίωση περιλαμβάνει τη μείωση της υπάρχουσας περιουσίας του δανειστή (θετική ζημία), καθώς και το διαφυγόν κέρδος. Τέτοιο κέρδος λογίζεται εκείνο που προσδοκά κανείς με πιθανότητα σύμφωνα με τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων ή τις ειδικές περιστάσεις και ιδίως τα προπαρασκευαστικά μέτρα που έχουν ληφθεί», στο άρθρο 299 ότι: «Για μη περιουσιακή ζημία οφείλεται χρηματική ικανοποίηση στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος», στο άρθρο 914 ότι: «Όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει», στο άρθρο 929 ότι: «Σε περίπτωση βλάβης του σώματος ή της υγείας προσώπου η αποζημίωση περιλαμβάνει, εκτός από τα νοσήλια και από τη ζημία που έχει ήδη επέλθει, οτιδήποτε ο παθών θα στερείται στο μέλλον…» και στο άρθρο 932 ότι: «Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης …».
4. Επειδή, από τις προπαρατεθείσες διατάξεις των άρθρων 298 και 929 του Αστικού Κώδικα – που εφαρμόζονται αναλόγως και επί ευθύνης του Δημοσίου ή ν.π.δ.δ. κατά τα άρθρα 105-106 του ΕισΝΑΚ – προκύπτει ότι στις περιπτώσεις παράνομης πράξης, παράλειψης κλπ. οργάνου του Δημοσίου ή ν.π.δ.δ., το τελευταίο υποχρεούται σε αποζημίωση, η οποία περιλαμβάνει την αποκατάσταση της θετικής και αποθετικής ζημίας (διαφυγόν κέρδος) του ζημιωθέντος, σε περίπτωση δε βλάβης του σώματος ή της υγείας προσώπου η αποζημίωση περιλαμβάνει, εκτός από τα νοσήλια και τη ζημία που έχει ήδη επέλθει, ο,τιδήποτε ο παθών θα στερείται στο μέλλον ή θα ξοδεύει επιπλέον εξαιτίας της αύξησης των δαπανών του. Ειδικότερα, θετική ζημία είναι η μείωση της περιουσίας του ζημιωθέντος και η αποζημίωση αποσκοπεί στην αποκατάσταση της περιουσίας του ζημιωθέντος στην κατάσταση που θα βρισκόταν αν δεν είχε μεσολαβήσει η παρανομία του Δημοσίου (ΣτΕ 1900/2015), ως νοσήλια δε νοούνται οι δαπάνες που είναι αναγκαίες για τη σωτηρία και την αποκατάσταση της υγείας του παθόντος, όπως είναι, μεταξύ άλλων, οι καταβολές για αγορά ιατρικών ειδών και φαρμάκων, οι αμοιβές γιατρών, η δαπάνη για την πρόσληψη αποκλειστικής νοσοκόμου είτε στην οικία του είτε στο νοσοκομείο (ΑΠ 1207/2017), για τη λήψη βελτιωμένης τροφής (ΑΠ 1207/2017, ΔΕφΙωα 27/2018, ΔΕφΑθ 4613/2015, 2401/2012, πρβλ. ΑΠ 782/2017, 89/2017), και, συνεπώς, με κριτήριο την αναγκαιότητα ή όχι πραγματοποίησης της δαπάνης θα υποχρεωθεί ή όχι ο υπόχρεος σε αποζημίωση να καταβάλει τη συγκεκριμένη δαπάνη ως οφειλόμενη ζημία (πρβλ. ΑΠ 1935/2013, 2176/2009). Περαιτέρω, ως διαφυγόν κέρδος λογίζεται εκείνο που προσδοκά κανείς με πιθανότητα, σύμφωνα με τη συνήθη πορεία των πραγμάτων ή τις ειδικές περιστάσεις και ιδίως τα προπαρασκευαστικά μέτρα που έχουν ληφθεί. Επομένως, το διαφυγόν κέρδος αποτελεί ζημία η οποία συνδέεται κατ’ ανάγκη με την υποθετική εξέλιξη των πραγμάτων και δεν εμφανίζει τη βεβαιότητα της θετικής ζημίας (ΣτΕ 2018/2017) και, ως εκ τούτου, δεν είναι, κατά κανόνα, επιδεκτικό πλήρους δικανικής πεποίθησης και επιτρέπεται στο δικαστή να αρκεσθεί στην πιθανότητα μελλοντικής απόκτησής του (ΣτΕ 2526/2017, 624/2016, πρβλ. και ΑΠ 1582/2001), υπό την προϋπόθεση ότι στην αγωγή γίνεται εξειδικευμένη και λεπτομερής, κατά περίπτωση, μνεία των συγκεκριμένων περιστατικών, περιστάσεων και μέτρων, που καθιστούν πιθανό το κέρδος ως προς τα επί μέρους κονδύλια, καθώς και ιδιαίτερη επίκληση των κονδυλίων αυτών (ΣτΕ 1284/2016, 2914/2013). Τέλος, στις περιπτώσεις παράνομης πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας οργάνων του Δημοσίου ή ν.π.δ.δ. κατά την άσκηση των καθηκόντων τους (ή καθ’ υπέρβαση αυτών), ανεξάρτητα από την υπαιτιότητά τους, το δικαστήριο μπορεί, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα (ΣτΕ 3292/2017, 4133/2011 7μ.), να επιδικάσει, με βάση τους κανόνες της κοινής πείρας και λογικής, εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, δηλαδή χρηματική ικανοποίηση ανάλογη με τις περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης, αφού εκτιμήσει τα πραγματικά περιστατικά που θέτουν υπόψη του οι διάδικοι (βαθμό πταίσματος του υπόχρεου, είδος προσβολής, περιουσιακή και κοινωνική κατάσταση του ζημιωθέντος κ.λπ.) και συνεκτιμήσει και το τυχόν συντρέχον πταίσμα του παθόντος (ΣτΕ 3292/2017, 2796/2006 7μ.).
5. Επειδή, εξάλλου, στο άρθρο 300 του Αστικού Κώδικα, το οποίο έχει εφαρμογή σε κάθε αποζημίωση από οποιαδήποτε αιτία και αν προέρχεται, άρα και στην περίπτωση αποζημίωσης κατά τα άρθρα 105-106 του ΕισΝΑΚ, ορίζεται ότι: «Αν εκείνος που ζημιώθηκε συντέλεσε από δικό του πταίσμα στη ζημία ή την έκτασή της, το δικαστήριο μπορεί να μην επιδικάσει αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της. Το ίδιο ισχύει και όταν εκείνος που ζημιώθηκε παρέλειψε να αποτρέψει ή να περιορίσει τη ζημία ή δεν επέστησε την προσοχή του οφειλέτη στον κίνδυνο ασυνήθιστα μεγάλης ζημίας, τον οποίο ο οφειλέτης ούτε γνώριζε ούτε όφειλε να γνωρίζει. …». Από τη διάταξη αυτή αυτές συνάγεται ότι για την εφαρμογή του άρθρου 300 του Αστικού Κώδικα απαιτείται η συνδρομή σωρευτικά των εξής προϋποθέσεων: α) στοιχειοθέτηση ευθύνης του Δημοσίου ή ν.π.δ.δ. προς αποζημίωση κατά τα άρθρα 105-106 του ΕισΝΑΚ, β) συμβολή του ζημιωθέντος, με τη συμπεριφορά του (πράξη ή παράλειψη), στην επέλευση ή την έκταση της ζημίας του και γ) αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της συμπεριφοράς του ζημιωθέντος και της επέλευσης ή της έκτασης της ζημίας (ΣτΕ 3292/2017, πρβλ. ΑΠ 370/2010). Από την ίδια διάταξη συνάγεται επίσης ότι, αν με βάση τα πραγματικά περιστατικά που έγιναν δεκτά από το δικαστήριο συντρέχει πταίσμα του ζημιωθέντος-βλαβέντος απόκειται στην εξουσία του δικαστηρίου, αφού εκτιμήσει ελεύθερα τις περιστάσεις, μεταξύ των οποίων είναι και ο βαθμός του πταίσματος του ζημιωθέντος-βλαβέντος, να επιδικάσει ολόκληρη την αποζημίωση (ή χρηματική ικανοποίηση) ή να μην επιδικάσει καθόλου αποζημίωση (ή χρηματική ικανοποίηση) ή και να μειώσει μόνο το ποσό αυτής (ΣτΕ 484/2018, 3292/2017, 1408/2006, πρβλ. ΑΠ 1483/1990). Πρέπει όμως η πράξη ή παράλειψη του ζημιωθέντος-βλαβέντος να έχει συντελέσει στην πρόκληση ή στην έκταση της ζημίας (περιουσιακής ή μη) και να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος της υπαίτιας πράξης ή παράλειψης του ζημιωθέντος-βλαβέντος με την πρόκληση ή την έκταση της ζημίας (ΣτΕ 110/2017, 3124/2011).
6. Επειδή, περαιτέρω, στο άρθρο 7 του ν. 3481/2006 (Α΄ 162) ορίζεται ότι: «1. … 2. … 3. Με αποφάσεις των κατά τόπους αρμόδιων Γενικών Γραμματέων των Περιφερειών της Χώρας, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη την απόφαση της παραγράφου 2 και εκδίδονται εντός έξι (6) μηνών από την έναρξη ισχύος της και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καθορίζονται οι οδοί που ανήκουν στην αρμοδιότητα συντήρησης των υπηρεσιών της οικείας Περιφέρειας και των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Αρμόδιοι προς συντήρηση όλων των υπόλοιπων δημόσιων οδών είναι οι δήμοι και οι κοινότητες, ο καθένας μέσα στα όρια της διοικητικής του περιφέρειας. 4. Για την εφαρμογή των παραγράφων 2 και 3, ως “συντήρηση” νοείται η αποκατάσταση των βλαβών του οδοστρώματος και των στοιχείων ασφαλείας της οδού (στηθαία, νησίδες ασφαλείας, σήμανση κ.ο.κ.), επιφυλασσομένων των διατάξεων που ισχύουν κάθε φορά για την αρμοδιότητα και τις ευθύνες των Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας. Την υπηρεσία που έχει κατά τα ανωτέρω την αρμοδιότητα συντήρησης των οδών βαρύνει η υποχρέωση και η δαπάνη ηλεκτροφωτισμού τους, σύμφωνα με τις ισχύουσες τεχνικές προδιαγραφές. Με τις διατάξεις του παρόντος δεν θίγονται οι αρμοδιότητες που αφορούν την καθαριότητα της επιφάνειας των οδών. 5. Οι αρμόδιες για τη συντήρηση των οδών υπηρεσίες υποχρεούνται να ελέγχουν, τουλάχιστον ανά δεκαπενθήμερο, τις οδούς της αρμοδιότητάς τους, για τη διαπίστωση βλαβών του οδοστρώματος και των λοιπών στοιχείων ασφαλείας της οδού και να καταγράφουν τα ευρήματα σε ειδικό βιβλίο, που τηρείται με ευθύνη του Προϊσταμένου τους. Τα όργανα της Ελληνικής Αστυνομίας υποχρεούνται να ειδοποιούν αμέσως και εγγράφως τις αρμόδιες για τη συντήρηση των οδών υπηρεσίες, για την ύπαρξη βλαβών του οδοστρώματος και των στοιχείων ασφαλείας των οδών που υποπίπτουν στην αντίληψή τους και εκθέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των χρηστών της οδού. Κάθε ενδιαφερόμενος πολίτης μπορεί να προβαίνει επίσης σε γραπτή ειδοποίηση των αρμόδιων για τη συντήρηση υπηρεσιών, με οποιοδήποτε μέσο (όπως ιδίως τηλεομοιοτυπία, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ταχυδρομική επιστολή), η οποία καταχωρίζεται από τις ως άνω υπηρεσίες στο τηρούμενο ειδικό βιβλίο. 6. Η αρμόδια προς συντήρηση της οδού υπηρεσία υποχρεούται να πραγματοποιήσει με όργανά της αυτοψία της βλάβης, μέσα σε δύο (2) εργάσιμες ημέρες αφότου λάβει με οποιονδήποτε τρόπο γνώση αυτής και να συντάξει συνοπτική έκθεση περί της έκτασης και του είδους της και της ύπαρξης ή μη ανάγκης άμεσης αντιμετώπισης. Εφόσον κατά την αυτοψία διαπιστωθεί επικινδυνότητα της βλάβης για την οδική ασφάλεια, λαμβάνονται άμεσα από τους διενεργούντες την αυτοψία τα απαραίτητα μέτρα για την προσωρινή της αποκατάσταση, εφόσον αυτή είναι δυνατή, άλλως για την οριοθέτηση και την κατάλληλη σήμανσή της, προς αποφυγή ατυχημάτων. Η αποκατάσταση των βλαβών που κρίνονται επικίνδυνες για την οδική ασφάλεια ολοκληρώνεται υποχρεωτικά εντός δέκα (10) ημερών από τη διενέργεια της αυτοψίας. Οι ενέργειες της παραγράφου αυτές καταγράφονται σε ειδικό Πρωτόκολλο Αντιμετώπισης Βλάβης, το οποίο συντάσσεται και υπογράφεται από τον υπάλληλο ή τους υπαλλήλους που ορίσθηκαν υπεύθυνοι κατά τα ανωτέρω και θεωρείται από τον αρμόδιο προϊστάμενο της υπηρεσίας. Η μη τήρηση των υποχρεώσεων αυτής και της προηγούμενης παραγράφου με υπαιτιότητα των αρμόδιων οργάνων συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα. 7. Οι επιχειρήσεις και οι Οργανισμοί Κοινής Ωφέλειας, όπως ιδίως η Ε.ΥΔ.Α.Π. Α.Ε., η Δ.Ε.Η. Α.Ε., ο Ο.Τ.Ε. Α.Ε., η Δ.ΕΠ.Α. Α.Ε., οι δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης και τα νομικά ή φυσικά εν γένει πρόσωπα που εκτελούν έργα επί των οδών, υποχρεούνται να αποκαθιστούν πλήρως τις τομές και παντοειδείς φθορές του οδοστρώματος και των λοιπών στοιχείων ασφαλείας των οδών, εντός της προθεσμίας που αναγράφεται στην άδεια που εκδίδει η αρμόδια για τη συντήρηση της οδού υπηρεσία κατά την παρ. 3 του άρθρου 47 του ν. 2696/1999 (Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας – ΦΕΚ 57 Α`) και η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τις δέκα (10) ημέρες από του πέρατος των εργασιών, επί των τμημάτων των οδών τα οποία παραδίδονται στην κυκλοφορία. Αν δεν αποκατασταθούν οι βλάβες και τομές του οδοστρώματος ή δεν αποκατασταθούν εντέχνως και επαρκώς, κατά την κρίση του οικείου φορέα συντήρησης της οδού, ο φορέας αυτός υποχρεούται να αποκαταστήσει τη βλάβη εις βάρος και για λογαριασμό του προσώπου για λογαριασμό του οποίου εκτελείται το έργο και περαιτέρω να βεβαιώσει και εισπράξει τη σχετική δαπάνη κατά τις διατάξεις είσπραξης των δημοσίων εσόδων. 8. Οι διατάξεις του παρόντος δεν επηρεάζουν την κατάταξη και χαρακτηρισμό των οδών και τις συνέπειες που απορρέουν από την κατάταξη, κατά τις ισχύουσες διατάξεις». Κατ΄ επίκληση της διάταξης του άρθρου 7 παρ. 3 του ν. 3481/2006 εκδόθηκε 3563/30-8-2007 απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (Β΄ 1830), με την οποία ορίστηκε ότι η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Ν.Α. Βοιωτίας (ήδη Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, άρθρα 3 και 283 παρ. 2 του ν. 3852/2010, Α΄ 87, βλ. και την 62240/698/25-8-2011, Β΄ 2190, απόφαση του Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας) είναι αρμόδια για τη συντήρηση της οδού «Αλίαρτος-Ακραίφνιον-Κόκκινον».
7. Επειδή, τέλος, ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ν. 2696/1999, Α΄ 57) όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο εν προκειμένω χρόνο (8-12-2008), ορίζει στο άρθρο 4 ότι: «1. Οι για τη σήμανση των οδών τοποθετούμενες πινακίδες είναι κατά κατηγορίες οι εξής: α) Αναγγελίας κινδύνου (Κ), δηλωτικές… Κ-9 Επικίνδυνο ανώμαλο οδόστρωμα, σε κακή κατάσταση, με λάκκους κ.λπ….», στο άρθρο 12 ότι: «1. … Οι οδηγοί υποχρεούνται να οδηγούν με σύνεση και με διαρκώς τεταμένη την προσοχή … 5. Η χρήση των ζωνών ασφαλείας είναι υποχρεωτική τόσο για τους οδηγούς όσο και για τους επιβάτες… (όπως η παρ. 5 αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 10 του ν. 3542/2007, Α΄50)…» και στο άρθρο 19 ότι: «1. Ο οδηγός οδικού οχήματος επιβάλλεται να έχει τον πλήρη έλεγχο του οχήματός του ώστε να μπορεί σε κάθε στιγμή να εκτελεί τους απαιτούμενους χειρισμούς. 2. Ο οδηγός επιβάλλεται να ρυθμίζει την ταχύτητα του οχήματός του λαμβάνων συνεχώς υπόψη του τις επικρατούσες συνθήκες, ιδιαίτερα δε τη διαμόρφωση του εδάφους, την κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της οδού, την κατάσταση και το φορτίο του οχήματός του, τις καιρικές συνθήκες και τις συνθήκες κυκλοφορίας, κατά τρόπον ώστε να είναι σε θέση να διακόψει την πορεία του οχήματός του μπροστά από οποιοδήποτε εμπόδιο που μπορεί να προβλεφθεί και το οποίο βρίσκεται στο ορατό από αυτόν μπροστινό τμήμα της οδού. Υποχρεούται επίσης να μειώνει την ταχύτητα του οχήματός του και, σε περίπτωση ανάγκης, να διακόπτει την πορεία του, όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν. 3. Ιδιαίτερα, ο οδηγός επιβάλλεται να μειώνει την ταχύτητα του οχήματός του σε τμήματα της οδού με περιορισμένο πεδίο ορατότητας…».
8. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, όπως ιστορείται με την υπό κρίση αγωγή, προκύπτει δε από τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου, την 8-12-2008 και περί ώρα 14:00 μ.μ., ο πρώτος ενάγων οδηγώντας το με αριθμό κυκλοφορίας ΙΖΑ-5018 επιβατικό Ι.Χ. αυτοκίνητο, μάρκας OPEL CORSA, ιδιοκτησίας της συζύγου του και δεύτερης ενάγουσας, κινούνταν στο μέσο περίπου της λωρίδας κυκλοφορίας της επαρχιακής οδού Αλιάρτου-Ακραιφνίου (δρόμος διπλής κατεύθυνσης, πλάτους 6,80 μ., με μία λωρίδα κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση), με κατεύθυνση από την Αλίαρτο προς το Ακραίφνιο Βοιωτίας. Φθάνοντας στη χιλιομετρική θέση 3, το ως άνω όχημα, κινούμενο με ταχύτητα περίπου 80 χλμ/ώρα (μέγιστο επιτρεπόμενο όριο 90 χλμ/ώρα), κατά τους αγωγικούς ισχυρισμούς, επέπεσε σε λακκούβα, διαστάσεων 100 εκ. (μήκος) Χ 60 εκ. (πλάτος) Χ 10 εκ. (βάθος), στο μέσο περίπου της λωρίδας κυκλοφορίας που κινούνταν, εξετράπη της πορείας του προς τη δεξιά πλευρά του οδοστρώματος και ανατράπηκε σε παρακείμενο αγρό όπου και ακινητοποιήθηκε αντεστραμμένο, με αποτέλεσμα να υποστεί υλικές ζημιές και να τραυματιστεί ο οδηγός (πρώτος ενάγων). Στον τόπο του ατυχήματος μετέβησαν άμεσα ο Αστυφύλακας Λουκάς Λουκάς και ο Αρχιφύλακας …, οι οποίοι συνέταξαν την από 8-12-2008 έκθεση αυτοψίας τροχαίου ατυχήματος, συνοδευόμενη από πρόχειρο σχεδιάγραμμα του τόπου του ατυχήματος και 9 φωτογραφίες, στην οποία αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «… Εξήντα μέτρα προ του σημείου εκτροπής του οχήματος, υπήρχε λακκούβα διαστάσεως 100 εκ. (μήκος) Χ 60 εκ. (πλάτος) Χ 10 εκ. (βάθος). … Ορατότητα: Δεν περιορίζεται από φυσικά ή τεχνητά εμπόδια. Καιρικές συνθήκες: Καλοκαιρία… Το όριο ταχύτητας δεν προσδιορίζεται από καμία πινακίδα επομένως το όριο ταχύτητας για επιβατικά αυτ/τα είναι 90 χλμ./ώρα (Άρθρο 20 Κ.Ο.Κ.)… Το όχημα ανετράπη εκτός οδοστρώματος και ακινητοποιήθηκε αντεστραμμένο σε παρακείμενο αγρό… Ο οδηγός βρέθηκε εκτός οχήματος και σε απόσταση πέντε μέτρων από αυτό… Το Ε.Ι.Χ, έφερε ίχνη σύγκρουσης σε όλες του τις επιφάνειες, κυρίως όμως υπέστη υλικές ζημιές στην αριστερή του πλευρά, στο εμπρόσθιο και άνω τμήμα του… Εξωτερική εμφάνιση ελαστικών καλή… Ο οδηγός του οχήματος υποβλήθηκε σε έλεγχο μέθης… με αρνητικό αποτέλεσμα… Όχημα κυκλοφορούσε νόμιμα. Τραυματίας οδηγός δεν έκανε χρήση ζώνης ασφαλείας… Μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο στο Νοσοκομείο Λιβαδειάς προκειμένου να του παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες…». Εξάλλου, από τη θεώρηση αποσπάσματος του ειδικού βιβλίου καταγραφής ενεργειών της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Ν.Α. Βοιωτίας προκύπτει: «…26-11-2008 … 13. Αλίαρτος-Ακραίφνιο πριν το ακραίφνιο μικρές λακκούβες… 10-12-2008…13. Αλίαρτος-Ακραίφνιο λακούβες 3 χλμ. από Αλίαρτο…».
9. Επειδή, με την υπό κρίση αγωγή, οι ενάγοντες υποστηρίζουν ότι το ανωτέρω ατύχημα οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα των οργάνων της εναγομένης Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, τα οποία ήταν υπεύθυνα για την συντήρηση του οδοστρώματος στην επαρχιακή οδό Αλιάρτου-Ακραιφνίου και ειδικότερα του οδικού εκείνου σημείου όπου έλαβε χώρα το ατύχημα. Για το λόγο αυτό, προβάλλουν ότι η εναγόμενη ευθύνεται αποκλειστικά για την αποκατάσταση της υλικής ζημίας και της ηθικής βλάβης, που, όπως διατείνονται, υπέστησαν και η οποία τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο με το ζημιογόνο γεγονός. Προς απόδειξη δε των ισχυρισμών τους προσκομίζουν τα εξής: α) την προαναφερθείσα έκθεση αυτοψίας τροχαίου ατυχήματος, β) το από 8-12-2008 αποτέλεσμα μέτρησης με αλκοολόμετρο, με ένδειξη μηδέν, γ) πρόχειρο σχεδιάγραμμα του τόπου του ατυχήματος του Μηχανολόγου Μηχανικού Τ.Ε. …, με αποτύπωση, μεταξύ άλλων, του σημείου εκτροπής-ανατροπής, της τελικής θέσης του οχήματος και των διαστάσεων της λακκούβας, δ) έκθεση πραγματογνωμοσύνης του Μηχανολόγου Μηχανικού Τ.Ε. …, ο οποίος αφού έλαβε εντολή από τον πρώτο ενάγοντα στις 9-3-2009 και αφού μελέτησε το πρόχειρο σχεδιάγραμμα και τις φωτογραφίες της Τροχαίας, κατέληξε, μεταξύ άλλων, στα εξής συμπεράσματα: «… Ο οδηγός … δεν πρόλαβε να δει την λακκούβα διότι εάν την είχε δει θα προσπαθούσε να την αποφύγει είτε θα φρενάριζε ώστε να έπεφτε μέσα με λιγότερα χιλιόμετρα…. από την τεχνική έκθεση του πραγματογνώμονα και τη λίστα των ανταλλακτικών συμπεραίνουμε ότι με την πτώση του οχήματος στη λακκούβα καταστράφηκε μέρος του συστήματος δ/νσης του αυτοκινήτου και της ανάρτησης του εμπρόσθιου δεξιού τροχού που είχε ως αποτέλεσμα πέρα από τον αιφνιδιασμό του οδηγού να μην υπάρχει δυνατότητα αντίδρασης δηλ διόρθωσης της πορείας με κατάληξη την εκτροπή-ανατροπή του οχήματος (με αποτέλεσμα τη πιθανή την ολική καταστροφή του του συστήματος δ/νσης του αυτοκινήτου και της ανάρτησης του δεξιού τροχού)… μελετώντας με πολύ προσοχή το σχεδιάγραμμα της τροχαίας, διαπιστώσαμε τελικά ότι η πορεία του Α οχήματος προς τα δεξιά για περίπου 60 μ οφείλεται στην πλευρική ώθηση λόγω της πτώσης του δεξιού τροχού στη λακκούβα, η δε καταληκτική πορεία του Α οχήματος εκτός δρόμου μέχρι και την ανατροπή του οφείλεται στην αναπάντεχη και απρόσμενη πτώση του οχήματος και στην αδυναμία πέδησης-διόρθωσης λόγω του δεξιού τροχού αρκετή ώρα στον αέρα (εκτίναξη με ταχύτητα τουλάχιστον 90 Km/h) λόγω πτώσης στην λακκούβα», ε) το 5093/20-12-2010 έγγραφο της Διευθύντριας της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας, στο οποίο αναφέρεται ότι «αρμόδιος φορέας για την επαρχιακή οδό Αλίαρτος – Ακραίφνιο είναι η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Βοιωτίας» και στ) την 1026/2015 τελεσίδικη απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Λιβαδειάς, με την οποία οι … και …, υπεύθυνοι μηχανικοί της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας για τη συντήρηση του τμήματος της οδού «Αλίαρτος-Ακραίφνιο-Κόκκινο», κηρύχθηκαν ένοχοι του ότι κατά το χρονικό διάστημα από 1-10-2008 έως 8-12-2008 ενεργώντας από αμέλεια, αν και είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση, δεν έλαβαν όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη συντήρηση του οδοστρώματος στο σημείο που έλαβε χώρα το ένδικο ατύχημα, με αποτέλεσμα την πρόκληση σωματικής βλάβης δια παραλείψεως στον πρώτο ενάγοντα, και επιβλήθηκε σε καθέναν από αυτούς ποινή φυλάκισης 7 μηνών με τριετή αναστολή.
10. Επειδή, αντιθέτως, η εναγόμενη Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας με την 223132/1740/22-10-2017 έκθεση απόψεων του Αντιπεριφερειάρχη Π.Ε. Φθιώτιδας και το κατατεθέν την 17-10-2017 υπόμνημα ζητεί την απόρριψη της υπό κρίση αγωγής ως αόριστης και αβάσιμης και, σε κάθε περίπτωση, προβάλλει ένσταση συνυπαιτιότητας του ενάγοντος κατά ποσοστό 95%, επειδή δεν είχε τεταμένη την προσοχή του στο οδόστρωμα παρότι οδηγούσε σε δρόμο ευθύ, χωρίς να περιορίζεται η ορατότητά του, η μέρα ήταν ηλιόλουστη και η λακκούβα ορατή. Περαιτέρω, προβάλλει ότι οι υπεύθυνοι υπάλληλοι της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας, … και …, ενεργώντας σύμφωνα με τις επιταγές του ν. 2481/2006, την 26-11-2008 και την 10-12-2008 είχαν προβεί σε αυτοψία του οδικού άξονα Αλιάρτου-Ακραιφνίου, είχαν διαπιστώσει την ύπαρξη μικρών λακκουβών μόνο πριν το Ακραίφνιο και τις αποκατέστησαν. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με την εναγόμενη, οι ανωτέρω υπάλληλοι είχαν τηρήσει τις υποχρεώσεις τους, η δε επίδικη λακκούβα δημιουργήθηκε λόγω των καιρικών συνθηκών ή από πτώση βαρέος αντικειμένου από αγροτικό μηχάνημα – έκτακτο μη προβλέψιμο γεγονός – κατά το χρονικό από 26-11-2008 έως 10-12-2008, οπότε και διαπιστώθηκε από τους αρμοδίους υπαλλήλους κατά τη νέα αυτοψία τους, ενώ ουδεμία υπηρεσία την ενημέρωσε για την ύπαρξη λακκούβας στο επίδικο σημείο. Επίσης, η Περιφέρεια ισχυρίζεται ότι ο γιος των εναγόντων, …, κατά την προανάκριση κατέθεσε στις 7-3-2009 ότι ο πατέρας του τη στιγμή του ατυχήματος μιλούσε στο κινητό τηλέφωνο, ενώ ο ίδιος ο ενάγων κατέθεσε στις 6-3-2010 ότι την ημέρα που συνέβη το ατύχημα είχε ήλιο και από την αντανάκλαση των ηλιακών ακτίνων δεν μπόρεσε να δει την λακκούβα, γεγονός αναληθές, σύμφωνα με την εναγόμενη, αφού ο δρόμος ήταν ευθύς και τη στιγμή του ατυχήματος ο ήλιος βρισκόταν πίσω και όχι μπροστά από τον ενάγοντα. Εξάλλου, σύμφωνα με την Περιφέρεια, ενώ η λακκούβα ήταν στο μέσο του οδοστρώματος, μόνο ο δεξιός τροχός υπέστη βλάβη. Προς απόδειξη των ισχυρισμών της προσκομίζει, μεταξύ άλλων τα εξής: α) την από 14-6-2012 έκθεση εξέτασης του ανωτέρω υπαλλήλου, …, ενώπιον του Ανθυπαστυνόμου …, στην οποία αυτός καταθέτει ότι είχαν γίνει όλες οι νόμιμες ενέργειες για τη συντήρηση του οδοστρώματος στο σημείο που έλαβε χώρο το ατύχημα, β) την από 6-3-2010 έκθεση ένορκης εξέτασης του πρώτου ενάγοντος, ενώπιον του Ανθυπαστυνόμου …, στην οποία αυτός καταθέτει, μεταξύ άλλων, ότι δεν μιλούσε στο τηλέφωνο την ώρα του ατυχήματος και ότι η λακκούβα δεν ήταν ορατή λόγω της αντανάκλασης του ήλιου, γ) την 7941/13-12-2007 απόφαση της Αναπληρώτριας Διευθύντριας της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας, με την οποία οι υπάλληλοι … και … ορίστηκαν υπεύθυνοι για την καταγραφή των βλαβών και των απαιτήσεων συντήρησης για τον οδικό άξονα «Αλίαρτος-Ακραίφνιο-Κόκκινο», στην οποία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι οι υπάλληλοι αυτοί οφείλουν να ελέγχουν ανά δεκαπενθήμερο την κατάσταση των οδών υπευθυνότητάς τους, δ) την από 25-11-2008 σύμβαση μεταξύ του Νομάρχη Βοιωτίας και της «ΕΡΓΟΔΟΜΙΚΗ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΑΒΕΤΕ» για την εκτέλεση του έργου «ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Ε.Ο.Δ. (2008)» και ε) απόσπασμα καταγραφής ενεργειών της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας, από το οποίο προκύπτει μεν ότι την 26-11-2008 είχαν διαπιστωθεί λακκούβες στον δρόμο Αλίαρτος-Ακραίφνιο.
11. Επειδή, υπό τα ανωτέρω πραγματικά δεδομένα και σύμφωνα με τις διατάξεις που προπαρατέθηκαν και ερμηνεύτηκαν, το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη τα στοιχεία του φακέλου και κυρίως: α) την από 8-12-2008 έκθεση αυτοψίας τροχαίου ατυχήματος των αρμοδίων αστυνομικών του Α.Σ. Αλιάρτου Βοιωτίας, μαζί με το πρόχειρο σχεδιάγραμμα του τόπου του ατυχήματος και τις φωτογραφίες που την συνοδεύουν, από τα οποία προκύπτει η ύπαρξη λακκούβας διαστάσεων 100 εκ. (μήκος) Χ 60 εκ. (πλάτος) Χ 10 εκ. (βάθος) στο οδόστρωμα της επαρχιακής οδού Αλιάρτου-Ακραιφνίου (χιλιομετρική θέση 3), καθώς και η εκτροπή του οχήματος που οδηγούσε ο πρώτος ενάγων με αποτύπωση της τελικής θέσης του σε παρακείμενο αγρό αντεστραμμένο και β) την 1026/2015 τελεσίδικη απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Λιβαδειάς, με την οποία οι υπεύθυνοι μηχανικοί της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας για τη συντήρηση του τμήματος της οδού «Αλίαρτος-Ακραίφνιο-Κόκκινο», κηρύχθηκαν ένοχοι του ότι κατά το χρονικό διάστημα από 1-10-2008 έως 8-12-2008 ενεργώντας από αμέλεια, αν και είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση, δεν έλαβαν όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη συντήρηση του οδοστρώματος στο σημείο που έλαβε χώρα το ένδικο ατύχημα. Εξάλλου, ο ισχυρισμός της εναγομένης Περιφέρειας ότι η υπό κρίση αγωγή είναι αόριστη είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, καθώς στην αγωγή περιέχονται όλα τα απαραίτητα κατά το άρθρο 73 παρ. 1 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας στοιχεία. Περαιτέρω, ο ισχυρισμός της Περιφέρειας ότι οι αρμόδιοι υπαλληλοί της είχαν προβεί σε αποκατάσταση των βλαβών του οδοστρώματος στο σημείο που έλαβε χώρα το ένδικο ατύχημα δεν αποδεικνύεται, καθώς από το προσκομιθέν απόσπασμα καταγραφής ενεργειών της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας δεν προκύπτει η αποκατάσταση των βλαβών κατά το χρόνο επέλευσης του συμβάντος. Ομοίως απορριπτέος ως αναπόδεικτος είναι και ο ισχυρισμός ότι η λακκούβα δημιουργήθηκε λόγω των καιρικών συνθηκών ή από πτώση βαρέος αντικειμένου από αγροτικό μηχάνημα. Επιπλέον, η τυχόν μη ενημέρωση της εναγόμενης Περιφέρειας για την ύπαρξη της λακκούβας επί του οδοστρώματος δεν αίρει την υποχρέωση που υπείχε κατά νόμο για τη συντήρηση, επισκευή και μέριμνα για την ασφαλή διέλευση των οχημάτων στις οδούς αρμοδιότητάς της, ούτε, εξάλλου, τα όσα ισχυρίζεται ότι κατέθεσε ο πρώτος ενάγων, κατά το στάδιο της προανάκρισης, ότι δηλαδή λόγω της ακτινοβολίας του ηλίου δεν είδε την λακκούβα, αναιρούν την ανωτέρω υποχρεωσή της. Τέλος, η προσκομισθείσα ένορκη κατάθεση του υιού των εναγόντων, Γεωργίου Δικαίου, δεν λαμβάνεται υπόψη από το Δικαστήριο σύμφωνα με το άρθρο 183 παρ. 1 περ. γ΄ του Κ.Δ.Δ. Με τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο κρίνει ότι στην προκείμενη περίπτωση έλαβε χώρα παράνομη παράλειψη των οργάνων της εναγόμενης Περιφέρειας να μεριμνήσουν για τη συντήρηση της οδού στο κρίσιμο σημείο επέλευσης του συμβάντος με αποκατάσταση του βλαβέντος οδοστρώματος και για την τοποθέτηση κατάλληλης προειδοποιητικής σήμανσης και την εν γένει λήψη μέτρων προς διασφάλιση της ασφαλούς διέλευσης των οχημάτων στο σημείο που έλαβε χώρα το ατύχημα, η δε παράλειψη αυτή τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο με το προρρηθέν ατύχημα. Επομένως, ανακύπτει, σύμφωνα με τα άρθρα 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα, ευθύνη της εναγόμενης προς αποκατάσταση της ζημίας που υπέστησαν οι ενάγοντες του ατυχήματος αυτού, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την αγωγή. Περαιτέρω, το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη ότι το όχημα κινούνταν – κατά τους ισχυρισμούς των εναγόντων – χωρίς να υπερβαίνει το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο των 90 χλμ/ώρα, πλην όμως από την σφοδρότητα της πρόσπτωσης του αυτοκινήτου στη λακκούβα που συνάγεται από την εκτροπή-ανατροπή του, σε συνάρτηση με το βάθος της λακκούβας (10 εκ.), τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν την ημέρα του ατυχήματος (ηλιοφάνεια), ότι ο δρόμος ήταν ευθύς, την έλλειψη ιχνών τροχοπέδησης και ιχνών ελιγμού προκειμένου να αποφευχθεί η πτώση στην λακκούβα και η επαναφορά του οχήματος μετά την πτώση, την κατάθεση του πρώτου ενάγοντος ότι η λακκούβα δεν ήταν ορατή λόγω της αντανάκλασης του ήλιου, ότι, σύμφωνα με την έκθεση πραγματογνωμοσύνης του Μηχανολόγου Μηχανικού Τ.Ε. …, το ατύχημα οφείλεται στην πτώση του δεξιού εμπρόσθιου τροχού στην λακκούβα ενόσω η λακκούβα βρισκόταν στο μέσο περίπου του οδοστρώματος (σχετ. το σχεδιάγραμμα των αστυνομικών του Α.Σ. Αλιάρτου), καθώς και το γεγονός ότι ο οδηγός δεν προκύπτει ότι φορούσε ζώνη ασφαλείας (βλ. την από 8-12-2008 έκθεση αυτοψίας τροχαίου ατυχήματος των αρμοδίων αστυνομικών του Α.Σ. Αλιάρτου Βοιωτίας) κρίνει ότι ο οδηγός του οχήματος δεν οδηγούσε με σύνεση και με διαρκώς τεταμένη την προσοχή του, σύμφωνα με τον Κ.Ο.Κ. (άρθρα 12 παρ. 1 και 19), έτσι ώστε να είναι σε θέση κάθε στιγμή να εκτελέσει τους απαιτούμενους χειρισμούς και να διακόψει έγκαιρα την πορεία του, με αποτέλεσμα να μη μπορέσει να αποφύγει τη λακκούβα στην αριστερή πλευρά του ρεύματος πορείας του και να αποτρέψει την πρόσπτωση του οχήματος ή έστω τη σφοδρότητα αυτής και τη συνεπεία της πρόκληση υλικών ζημιών στο αυτοκίνητο και τον τραυματισμό του. Ως εκ τούτου, η συμπεριφορά του αυτή, που συνδέεται αιτιωδώς με τη ζημία, συνέβαλε στην επέλευση του ατυχήματος και την έκταση της ζημίας και, επομένως, συντρέχει συνυπαιτιότητα του οδηγού του οχήματος (πρώτου ενάγοντος) για την επέλευση του ατυχήματος σε ποσοστό 60%, κατά τον εν μέρει βάσιμο ισχυρισμό που προβάλλεται παραδεκτώς από την εναγομένη.
12. Επειδή, περαιτέρω, ο πρώτος ενάγων προβάλλει ότι συνεπεία του ατυχήματος υπέστη σοβαρότατο τραυματισμό από τον οποίο έχει καταστεί και εξακολουθεί να είναι ανίκανος προς εργασία. Ειδικότερα, διατείνεται ότι μετά το ατύχημα μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Λιβαδειάς κι από κει στο Νοκοσομείο Κ.Α.Τ. Κηφισιάς και στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ιπποκράτειο», όπου υπεβλήθη σε χειρουργική επέμβαση σπληνεκτομής και παύσης εσωτερικών αιμορραγιών και έμεινε διασωληνωμένος για πέντε μήνες (9-12-2008 έως 5-5-2009), ενώ την 9-5-2009 έλαβε εξιτήριο. Ωστόσο, και μετά την έξοδο από το Νοσοκομείο συνέχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας εξαιτίας του ατυχήματος (του συστήθηκε να κάνει χρήση νάρθηκα αριστερής κνήμης, υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση λόγω θρόμβωσης φλέβας), με αποτέλεσμα να χρειαστεί παρακολούθησης από ειδικές νοσοκόμες για το χρονικό διάστημα από 8-5-2009 έως 24-7-2009, να λαμβάνει ιατροφαρμακευτική αγωγή, να υποβάλεται σε εξετάσεις να αγοράζει φαρμακευτικά και ορθοπεδικά είδη και να λαμβάνει βελτιωμένη διατροφή. Προς αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη ο πρώτος ενάγων ζητεί: α) ποσό 8.164,58 ευρώ ως καταβληθείσα δαπάνη σε αποκλειστικές νοσοκόμες χρονικής περιόδου 5-5-2009 έως 24-7-2009, αφαιρουμένου του ποσού που ήδη έλαβε από τον ασφαλιστικό του φορέα (ΕΤΑΑ), β) ποσό 6.212,43 ευρώ ως δαπάνη στην οποία υποβλήθηκε για ιατρικές εξετάσεις, αγορά φαρμάκων και ορθοπεδικών ειδών, αφαιρουμένου του ποσού που έλαβε από τον ασφαλιστικό του φορέα και γ) ποσό 28.665,00 ευρώ για λήψη βελτιωμένης διατροφής, καθόσον για να βοηθήσει τον εξασθενημένο οργανισμό του αναγκάστηκε να λαμβάνει κατά το χρονικό διάστημα από 5-5-2009 έως 31-1-2011 βελτιωμένη διατροφή, το κόστος της οποίας ανέρχεται σε 45,00 ευρώ ημερησίως (45,00 ευρώ Χ 637 ημέρες = 28.665,00 ευρώ). Προς απόδειξη των ισχυρισμών του προσκομίζει τα εξής: 1) την από 8-12-2008 γνωμάτευση του Γενικού Νοσοκομείου Λιβαδειάς, η οποία αναφέρει: «πολλαπλά κατάγματα πλευρών αριστερά, υποδόριο εμφύσημα σύστοιχα θλάση αρ. πνεύμονα», 2) το από 8-12-2008 πρακτικό χειρουργείου του Γενικού Νοσοκομείου Λιβαδειάς, το οποίο αναφέρει ως διάγνωση «πολυτραυματίας – ενδοκοιλιακή αιμορραγία-αιμοπνευμοθώρακας» και το είδος επέμβασης «σπληνεκτομή-παροχέτευση αιματώματος μεσοκόλου-επιπολής ρήξη (Αρ) λοβού ήπατος-κλειστή θωρακοστομία», 3) το από 8-12-2008 δελτίο διακομιδής ασθενούς από το Γενικό Νοσοκομείο Λιβαδειάς προς το Νοκοκομείο Κ.Α.Τ. Αθηνών, ελλείψει ειδικού τμήματος νευροχειρουργικού, 4) τις με ημερομηνία 8-12-2008 και 9-12-2008 ιατρικές βεβαιώσεις του Νοσοκομείου Κ.Α.Τ., το από 9-12-2008 διακομιστήριο προς την Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Νοσοκομείου «Ιπποκράτειο» και την από 29-10-2014 βεβαίωση νοσηλείας, 5) την από 12-12-2008 ιατρική γνωμάτευση της ιατρού αναισθησιολόγου του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, …, σύμφωνα με την οποία «γνωματεύω ότι ο ασθενής … νοσηλεύεται στην ΜΕΘ από 09/12/2008 λόγω τροχαίου ατυχήματος (πολυτραυματίας, πλευρών (ΑΡ), σπληνεκτομή, εξαρθρήματα γονάτων άμφω και (ΑΡ) αγκώνα, υποκάψιο αιμάτωμα ήπατος). Ο ασθενής νοσηλεύεται διασωληνωμένος σε καταστολή και μηχανική υποστήριξη της αναπνοής…», 6) το από 18-2-2009 έγγραφο της Αναπληρώτριας Διευθύντριας της Μ.Ε.Θ. του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, …, στο οποίο αναφέρεται ότι: «…νοσηλεύεται από τις 9-12-2008 όταν προσήλθε διασωληνωμένος και υπό καταστολή, προερχόμενος από το Νοσοκομείο ΚΑΤ… πριν πάει στο ΚΑΤ είχε χειρουργηθεί στο Νοσοκομείο Λιβαδειάς για ρήξη σπληνός και αιμάτωμα μεσοκόλου. Στη ΜΕΘ του Ιπποκρατείου συνεχίζει νοσηλευόμενος μέχρι σήμερα σε βαριά κατάσταση», 7) την από 14-5-2009 ιατρική γνωμάτευση του Διευθυντή της Α’ Προπαιδευτικής Κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, …, σύμφωνα με την οποία: «…πολυτραυματίας μετά από τροχαίο στις 8/12/2008 και παραμονή στην ΜΕΘ για 148 ημέρες. Μπήκε στην κλινική στις 5/5/2009 μέχρι 9/5/2009 χρήζει αποκλειστικής νοσηλεύτριας λόγω της αδυναμίας του να αυτοεξυπηρετηθεί από 5/5/09 μέχρι 8/5/2009», 8) την από 29-5-2009 ιατρική γνωμάτευση του καρδιολόγου του ίδιου ως άνω Νοσοκομείου, …, στην οποία αναφέρεται ότι: «… νοσηλεύθηκε επί πεντάμηνο στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας… Έφερε πολλαπλές κακώσεις και παρέμεινε διασωληνωμένος σε βαριά κατάσταση για περίπου 4,5 μήνες, από τον Δεκέμβριο του 2008 έως και τον Απρίλιο του 2009. Εξήλθε της Μονάδας στις 5/5/2009 και στις 9/5/2009 πήγε σπίτι του. Έχει ανάγκη εντατικής φυσικοθεραπείας και αποκατάστασης καθώς συνεχίζει να έχει σοβαρά κινητικά προβλήματα στα άνω και κάτω άκρα ενώ η γενική του κατάσταση δεν του επιτρέπει σε καμμία περίπτωση να αυτοεξυπηρετηθεί. Χρήζει επίσης μόνιμης παρουσίας συνοδού ατόμου καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου με ειδικές γνώσεις για χειρισμό τέτοιων ασθενών», 9) την από 12-10-2010 βεβαίωση του ιατρού του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας, …, κατά την οποία «… εξετάσθηκε στο εξωτερικό Νευρολογικό ιατρείο στις 12/10/10 και διαπιστώθηκε ότι πάσχει από χαλαρή τετραπάρεση εξαιτίας πολυνευροπάθειας της εντατικής μονάδος… Δεν δύναται να εργαστεί και χρήζει συνέχισης φυσικοθεραπειών για ένα (1) έτος και επανεξέταση…», 10) την από 26-1-2010 βεβαίωση του ιατρού του Νοσοκομείου Κ.Α.Τ., …, σύμφωνα με την οποία «χρήζει νάρθηκα ανάρτησης αριστερής κνήμης…», 11) την από 17-9-2010 βεβαίωση του Διευθυντή Καρδιολογίας του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, …, στην οποία αναφέρεται ότι: «Ο κ …. νοσηλεύτηκε στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας από 9-12-2008 μετά από τροχαίο ατύχημα που υπέστη για το οποίο χειρουργήθηκε αλλαχού. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του χρειάστηκε μηχανική υποστήριξη της αναπνοής… παρουσίασε διαταραχή της εντερικής χλωρίδας με αποτέλεσμα την εμφάνιση διαρροϊκών κενώσεων, κακής θρέψης και την ανάγκη χρήσης παρεντερικής διατροφής, καθώς και ειδικής διεντερικής διατροφής. Λόγω μεγάλου καταβολισμού μετά την έξοδό του από την Εντατική του συστήθηκε ειδική διατροφή για να επιτευχθεί αναβολισμός και να μπορέσει να αναρρώσει», 12) την από 20-11-2014 βεβαίωση του ιατρού του Νοσοκομείου Λιβαδειάς, …, 13) την από 1-6-2017 βεβαίωση του Διευθυντή της Νευροχειρουργικής Κλινικής του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας, …, σύμφωνα με την οποία «παρακολουθώ τον …, γεννηθέντα το 1953, από τις 19-11-2009 λόγω βαρύτατης πολυνευροπάθειας και μυοπάθειας της μονάδος εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ)… Τα ανωτέρω προέκυψαν κατόπιν νοσηλείας στην ΜΕΘ, συνεπεία βαρύτατου τροχαίου… Έκτοτε τον έχω υποβάλλει σε πολλαπλά ηλεκτρομυογραφήματα και ηλεκτρονευρογραφήματα, όπου διαπιστώθηκε βαρειά αξονικού τύπου πολυνευροπάθεια, αισθητικοκινητικού τύπου και μυοπάθεια. Η κατάσταση αυτή προκαλεί τετραπάρεση και αρχική αδυναμία βάδισης, ενώ τώρα βαδίζει μόνο με υποστήριξη και συνιστά βαρύτατη κινητική αναπηρία. Λόγω παρόδου 9ετίας από το ατύχημα δεν αναμένεται περαιτέρω βελτίωση και η αναπηρία θεωρείται δια βίου…» και 14) την από 14-11-2014 βεβαίωση του Διευθυντή της Μ.Ε.Θ. του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου, …, σύμφωνα με την οποία: «… ο κ …μετά το ατύχημα υπεβλήθη σε έλεγχο στο Νοσοκομείο Λειβαδιάς, όπου διαπιστώθηκαν τα εξής: Εγκεφαλική θλάση ινιακών λοβών, Υποδόριο εμφύσημα, Κατάγματα πλευρών 3, 4, 5, 6 και 7, κακώσεις γονάτων άμφω, Εξάρθρημα αριστεράς κατ’ αγκώνα άρθρωσης της οποίας έγινε άμεση ανάταξη. … Έγινε αφαίρεση του σπληνός, απολίνωση κλάδων των κολικών αγγείων, παροχέτευση του αιματώματος στο μεσόκολο και συρραφή. Επίσης έγινε αιμόσταση της ρήξης του ήπατος. Κατόπιν μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο ‘’ΚΑΤ’’… Λόγω διαπίστωσης θλάσης του πνευμονικού παρεγχύματος ζητήθηκε μέσω ΕΚΑΒ, μεταφορά του σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, ένεκα έλλειψης κλίνης στο εκεί Νοσοκομείο. Στη δική μας Μονάδα Εντατικής Θεραπείας μεταφέρθηκε… διασωληνωμένος και κατεσταλμένος και φέρων σωλήνες παροχέτευσης στο θώρακα και στην κοιλιά. Ο ασθενής εκδήλωσε το σύνδρομο της αναπνευστικής δυσχέρειας των ενηλίκων και στη συνέχεια άρχισε τον κύκλο των λοιμώξεων με τα πανανθεκτικά νοσοκομειακά στελέχη μικροβίων, τα οποία του επιδείνωσαν τη γενική κατάσταση και κινδύνεψε η ζωή του πολλάκις… Επίσης εμφάνισε βαρύ διαρροϊκό σύνδρομο ένεκα παρετεταμένης χρήσης ευρέως φάσματος αντιβιοτικών… χρειαστηκε να γίνει τραχειοτομή… αποσωληνώθηκε στις 22 Απριλίου 2009 και μίλησε για πρώτη φορά μερικές μέρες αργότερα… Ο κ …στις 5-5-2009 μεταφέρθηκε στην Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική και στη συνέχεια εξήλθε του Νοσοκομείου», 15) αποδείξεις συνολικού ποσού 10.653,86 ευρώ για την αμοιβή που κατέβαλε σε αποκλειστικές νοσοκόμες (σχετ. η 1076741 απόδειξη ποσού 304,00 ευρώ, η 1530134 απόδειξη ποσού 243,24 ευρώ, η 44286 απόδειξη ποσού 804,00 ευρώ, η 1930306 απόδειξη ποσού 767,10 ευρώ, η 1930305 απόδειξη ποσού 827,61 ευρώ, η 44287 απόδειξη ποσού 804,00 ευρώ, η 44288 απόδειξη ποσού 103,74 ευρώ, η 1930315 απόδειξη ποσού 907,74 ευρώ, η 1930316 απόδειξη ποσού 769,24 ευρώ, η 1930317 απόδειξη ποσού 769,24 ευρώ, η 1930318 απόδειξη ποσού 769,24 ευρώ, η 1930319 απόδειξη ποσού 769,24 ευρώ, η 1930320 απόδειξη ποσού 203,10 ευρώ, η 1930321 απόδειξη ποσού 769,24 ευρώ, η 1930322 απόδειξη ποσού 769,24 ευρώ, η 1930323 απόδειξη ποσού 769,24 ευρώ, η 1930324 απόδειξη ποσού 304,65 ευρώ), 16) την Ζ365/12-1-2009 απόδειξη του Κυανού Σταυρού Α.Ε. ποσού 72,00 ευρώ, την Ζ366/12-1-2009 απόδειξη του Κυανού Σταυρού Α.Ε. ποσού 72,00 ευρώ, την 1-229901/11-5-2009 απόδειξη της Βιοιατρικής ποσού 54,46 ευρώ, την 4-135841/30-9-2009 απόδειξη της Βιοιατρικής ποσού 8,93 ευρώ και την 2306/1-2-2010 απόδειξη του Νοσοκομείου Κ.Α.Τ. ποσού 60,00 ευρώ, ήτοι αποδείξεις συνολικής αξίας 267,39 ευρώ για τις εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε, 17) την 00034/8-5-2009 απόδειξη του καταστήματος «Ορθοκίνηση» ποσού 1.150,02 ευρώ για αγορά ηλεκτρικού πολύσπαστου κρεβατιού, το 5503/20-6-2009 δελτίο λιανικής του καταστήματος «….» ποσού 240,03 για αγορά λειτουργικού κηδεμόνα, το 5753/25-7-2009 δελτίο λιανικής του καταστήματος «….» ποσού 119,86 ευρώ για αγορά ορθοπεδικών ειδών, το 5810/1-8-2009 δελτίο λιανικής του καταστήματος «…» ποσού 150,08 ευρώ για αγορά κηδεμόνα πηχεοκαρπικής, την 643/22-9-2009 απόδειξη του καταστήματος … ποσού 25,00 ευρώ για αγορά ορθοπεδικών υποδημάτων, ήτοι αποδείξεις συνολικής αξίας 1.684,99 ευρώ για αγορά ορθοπεδικών ειδών, 18) τις από 24-12-2009, 22-12-2009, 18-3-2010 και 19-3-2010 αποδείξεις του φαρμακοποιού … ποσού 37,65, 23,81, 17,79 και 21,27 ευρώ, καθώς και την χωρίς ημερομηνία εκδόσεως βεβαίωση της φαρμακοποιού …, με την οποία βεβαιώνεται ότι ο ενάγων, για το χρονικό διάστημα από 9-5-2009 έως 30-11-2010, κατέβαλε το ποσό των 6.681,60 ευρώ για αγορά 240 εμβαλαγίων του αντιπηκτικού φαρμάκου INNOHEP INJ 14000 2X0,7M) και 19) το 3282/47003/22-6-2010 έγγραφο της Προϊσταμένης Διεκπεραίωσης Νοσηλείων του Ε.Τ.Α.Α., με την συνημμένη κίνηση εξοφλημένων νοσηλείων, κατά το οποίο καταβλήθηκε στον ενάγοντα ποσό 2.522,07 ευρώ για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για την χρονική περίοδο 8-12-2008 έως 19-7-2010.
13. Επειδή, αντιθέτως, η εναγομένη Περιφέρεια με το κατατεθέν την 17-10-2017 υπόμνημά της ισχυρίζεται ότι το αγωγικό κονδύλιο για λήψη βελτιωμένης διατροφής είναι αβάσιμο και αόριστο και σε κάθε περίπτωση υπερβολικό. Ειδικότερα, προβάλλει ότι οι τροφές που ισχυρίζεται ο ενάγων ότι ελάμβανε δεν συνιστούν βελτιωμένη διατροφή, αλλά την καθημερινή τροφή του μέσου Έλληνα, ενώ δεν στοιχειοθετείται η ανάγκη να λαμβάνει τη διατροφή αυτή για δύο έτη μετά την έξοδο από το νοσοκομείο. Τέλος, διατείνεται ότι ο ενάγων δεν παραθέτει την αξία των γευμάτων που ελάμβανε πριν το ατύχημα και την αξία των γευμάτων μετά το ατύχημα.
14. Επειδή, στη συνέχεια, ο ενάγων ισχυρίζεται ότι συνεπεία του ατυχήματος υπέστη υλική-αποθετική ζημία, συνιστάμενη ειδικότερα στην απώλεια εισοδήματος, το οποίο υποστηρίζει ότι κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων και με βάση την εξέλιξη της επαγγελματικής του δραστηριότητας, θα κέρδιζε από την άσκηση του επαγγέλματός του (πολιτικός μηχανικός). Ειδικότερα, υποστηρίζει ότι τον Νοέμβριο του 2008 είχε υπογράψει σύμβαση με την τεχνική εταιρεία «…» για την εκτέλεση των έργων: α) μετατροπή ισογείου χώρου 80 τ.μ. από χώρο στάθμευσης σε χώρο γραφείων, προϋπολογισμού 85.000,00, πλέον Φ.Π.Α., στην οδό Αλ. Παναγούλη 39-41 στον Υμηττό και β) ενίσχυση φέροντος οργανισμού για την προσθήκη β΄ ορόφου, κατασκευή φέροντος οργανισμού πισίνας, προϋπολογισμού 130.00,00 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α., στις οδούς Παπανικολάου και Γ. Κασσίντα στο λόγο Πανί-Άλιμος. Ωστόσο, λόγω του βαρύτατου τραυματισμού του και της νοσηλείας του δεν μπόρεσε να εκτελέσει τις ανωτέρω εργασίες και, συνεπώς, κατά τους ισχυρισμούς του, απώλεσε εισόδημα συνολικού ποσού 215.000,00 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.). Σχετικά προσκομίζει: α) την από 10-1-2009 βεβαίωση του …, διαχειριστή της τεχνικής εταιρείας «….», με την οποία ο τελευταίος βεβαιώνει ότι ο ενάγων δεν μπόρεσε να εκτελέσει τα δύο ανωτέρω έργα επειδή νοσηλευτόταν και, έτσι, οι συμβάσεις ανατέθηκαν σε άλλη εταιρεία, β) δήλωση φορολογίας εισοδήματος 2009 (1-1-2008 έως 31-12-2008), από την οποία προκύπτουν καθαρά κέρδη από ατομική επιχείρηση ύψους 53.080,60 ευρώ και ακαθάριστα κέρδη ύψους 454.573,33 ευρώ και γ) δήλωση φορολογίας εισοδήματος 2010 (1-1-2009 έως 31-12-2009), από την οποία προκύπτουν μηδενικά καθαρά κέρδη από ατομική επιχείρηση, ακαθάριστα κέρδη ύψους 117.444,90 ευρώ και ζημία 12.481,73 ευρώ. Αντιθέτως, η εναγομένη αντιτείνει, μεταξύ άλλων, ότι το εν λόγω κονδύλιο είναι αόριστο και υπερβολικό, διότι τα έργα που είχε αναλάβει ο ενάγων τα είχε αναλάβει ως εργολάβος και όχι ως εργάτης και άρα δεν ήταν απαραίτητη η φυσική του παρουσία, αλλά η άσκηση εποπτείας ή επίβλεψης, η οποία μπορούσε να ανατεθεί και σε τρίτο. Εξάλλου, κατά την Περιφέρεια, ο ενάγων δεν προσδιορίζει το ακριβές χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης των εν λόγω έργων και δεν στοιχειοθετείται ότι αυτός τελούσε σε αδυναμία εργασίας.
15. Επειδή, τέλος, ο ενάγων ισχυρίζεται ότι υπέστη ηθική βλάβη, την οποία αποτιμά σε 500.000,00 ευρώ, αφού, λόγω της πλημμελούς συντήρησης του οδοστρώματος στο σημείο που έλαβε χώρα το ατύχημα και της συνακόλουθης εκτροπής του οχήματος που οδηγούσε, ταλαιπωρήθηκε σοβαρά, σωματικά και ψυχικά κατά τα προαναφερόμενα, επιπρόσθετα δε, λόγω του βαρύτατου τραυματισμού του και της επακόλουθης αδυναμίας του να αυτοεξυπηρετείται, να εργάζεται και να μετακινείται, αδυνατεί να κερδίζει εισοδήματα και υφίσταται ταλαιπωρία, επειδή απέχει από κοινωνικές δραστηριότητες, νιώθει ανασφάλεια και δεν μπορεί να απολαύσει τις χαρές της ζωής. Αντιθέτως, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας προβάλλει ότι το κονδύλιο της ηθικής βλάβης είναι υπερβολικό και αβάσιμο, δεδομένου ότι αυτό δεν δικαιολογείται από τις περιστάσεις και τα πραγματικά περιστατικά, ενώ η οδηγική συμπεριφορά του ενάγοντος και η συνυπαιτιότητά του δεν αφήνουν περιθώριο αποκατάστασης ηθικής βλάβης.
16. Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, σχετικά με την αποζημίωση της θετικής ζημίας που αξιώνει ο πρώτος ενάγων, λαμβάνοντας υπόψη τον κατά τα ανωτέρω βαθμό συνυπαιτιότητας του ιδίου (60%) και τα προσκομισθέντα αποδεικτικά έγγραφα περί των δαπανών στις οποίες υποβλήθηκε αυτός ένεκα του ένδικου ατυχήματος (βλ. σκέψη 12 της παρούσας), το Δικαστήριο κρίνει ότι το ύψος της αποζημίωσης πρέπει να ανέλθει: α) στο ποσό των 3.265,83 ευρώ (8.164,58 – 60% ποσοστό συνυπαιτιότητας) για αμοιβή αποκλειστικών νοσοκόμων και β) στο ποσό των 821,16 ευρώ (267,39 + 1.684,99 + 37,65 + 23,81 + 17,79 + 21,27 = 2.052,90 – 60% ποσοστό συνυπαιτιότητας) για έξοδα εξετάσεων και αγορά ορθοπεδικών ειδών και φαρμάκων, η δε χωρίς ημερομηνία βεβαίωση της φαρμακοποιού … δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη από το Δικαστήριο, προεχόντως, διότι δεν συνοδεύεται από τα νόμιμα φορολογικά στοιχεία (τιμολόγιο, απόδειξη λιανικής πώλησης, απόδειξη παροχής υπηρεσιών) κατά τον ισχύοντα κατά τον κρίσιμο χρόνο Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (π.δ. 186/1992, Α΄ 84), ενώ, εξάλλου, το ποσό που αναφέρεται στη βεβαίωση αυτή δεν συνέχεται με το περιεχόμενο του 3282/47003/22-6-2010 εγγράφου της Προϊσταμένης Διεκπεραίωσης Νοσηλείων του Ε.Τ.Α.Α.. Περαιτέρω, όσον αφορά την αξίωση του ενάγοντος για την επιδίκαση υπέρ του αποζημίωσης ύψους 28.665,00 ευρώ (45,00 ευρώ Χ 637 ημέρες), για τη δαπάνη στην οποία υποβλήθηκε εξαιτίας της ανάγκης βελτίωσης της διατροφής του, λαμβάνοντας υπόψη ότι: α) κατά τα δεδομένα της κοινής πείρας, είχε ανάγκη να εμπλουτίσει τη διατροφή του για την ταχύτερη αποκατάσταση των βλαβών που υπέστη και β) ο ειδικότερος ισχυρισμός της εναγομένης, ότι η εν λόγω δαπάνη είναι αόριστη, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, καθόσον η δικανική πεποίθηση για το ζήτημα αυτό σχηματίζεται με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής που αποτελούν πορίσματα κοινής παραδοχής και δεν απαιτούνται ιατρικές γνώσεις, δεδομένου ότι ο ενάγων εξειδικεύει το είδος της βλάβης σε σχέση με το είδος της απαιτούμενης διατροφής (ΑΠ 782/2017, 1276/2005, ΔΕφΘεσ 2632/2015, ΔΕφΑθ 3230/2013, 2401/2012, κ.ά.), το Δικαστήριο κρίνει ότι ο ενάγων, ένεκα του ατυχήματος, είχε ανάγκη για ένα έτος να λαμβάνει βελτιωμένη διατροφή για την αποκατάσταση της υγείας του, το κόστος της οποίας υπολογίζεται σε 10,00 ευρώ ημερησίως. Ως εκ τούτου, το ύψος της αποζημίωσης πρέπει να ανέλθει στο ποσό των 1.460,00 ευρώ (365 ημέρες Χ 10,00 ευρώ – 60% ποσοστό συνυπαιτιότητας). Εξάλλου, ως προς την αξίωση αποζημίωσης για την αποθετική ζημία που διατείνεται ότι υπέστη ο πρώτος ενάγων, συνιστάμενη ειδικότερα στην απώλεια εισοδήματος, το οποίο υποστηρίζει ότι με βεβαιότητα, κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων και με βάση τα προπαρασκευαστικά μέτρα που είχαν ληφθεί, θα κέρδιζε από την εργασία του ως πολιτικός μηχανικός, το Δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη ότι: α) ο ενάγων δεν προσκόμισε τις σχετικές συμβάσεις εκτέλεσης έργου που επικαλείται στο δικόγραφό του (βλ. ανωτέρω σκ. 14), από τις οποίες άλλωστε δεν θα μπορούσαν να συναχθούν τα καθαρά κέρδη που θα αποκόμιζε από την εκτέλεσή τους, ώστε να μπορεί να πιθανολογηθεί ότι θα αποκέρδαινε τα αιτούμενα ποσα και β) η από 10-1-2009 βεβαίωση του …, διαχειριστή της τεχνικής εταιρείας «…» (βλ. σκ. 14 της παρούσας) δεν επικουρείται από άλλα αποδεικτικά στοιχεία (φορολογικές δηλώσεις, εκκαθαριστικά σημειώματα προηγουμένων ετών και αντίστοιχα παραστατικά, περιοδικές δηλώσεις Φ.Π.Α., κ.λπ.), κρίνει ότι δεν μπορεί να συναχθεί, κατά πιθανολόγηση, το ύψος του εισοδήματος που θα αποκέρδαινε, κατά τη δεδομένη χρονική περίοδο και κατά συνήθη πορεία των πραγμάτων, ούτε και αναφέρονται στο δικόγραφο της αγωγής ειδικώς, λεπτομερώς και εξειδικευμένως τα συγκεκριμένα περιστατικά, περιστάσεις και μέτρα που καθιστούν πιθανό το συγκεκριμένο κέρδος, κατά τα απαιτούμενα εκ του νόμου στη διάταξη του άρθρου 298 του ΑΚ, σε συνδυασμό προς το άρθρο 73 του Κ.Δ.Δ. Ως εκ τούτου, το σχετικό αιτούμενο κονδύλιο θα πρέπει να απορριφθεί ως αόριστο και αναπόδεικτο. Τέλος, ως προς την αξίωση για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης του πρώτου ενάγοντος, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες του ατυχήματος, την ταλαιπωρία και το φόβο που δοκίμασε ο ίδιος από το ατύχημα, τις ανωτέρω σωματικές βλάβες που υπέστη, το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτήθηκε για την αποκατάσταση της υγείας του και ιδίως ότι, κατά την από 1-6-2017 γνωμάτευση του Διευθυντή της Νευροχειρουργικής Κλινικής του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας …, η κατάσταση αυτή προκαλεί τετραπάρεση και αρχικού τύπου μυοπάθεια, βαδίζει μόνο με υποστήριξη και συνιστά βαρύτατη κινητική αναπηρία, λόγω παρόδου 9ετίας από το ατύχημα δεν αναμένεται περαιτέρω βελτίωση και η αναπηρία θεωρείται διά βίου και, τέλος, το βαθμό συνυπαιτιότητας των οργάνων του υπόχρεου σε αποζημίωση Δημοσίου, όπως αυτός εκτιμήθηκε κατά τα ανωτέρω (40%), το Δικαστήριο κρίνει ότι η εναγόμενη οφείλει να καταβάλει στον πρώτο ενάγοντα χρηματική ικανοποίηση ποσού 20.000,00 ευρώ, απορριπτομένων ως αβάσιμων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών της εναγομένης. Επομένως, η συνολική αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση του πρώτου ενάγοντος ανέρχεται σε: 3.265,83 + 821,16 + 1.460,00 + 20.000,00 = 25.546,99 ευρώ, κατά μερική αποδοχή του αγωγικού αιτήματος.
17. Επειδή, όσον αφορά τη δεύτερη ενάγουσα, αυτή προβάλλει ότι από το προπεριγραφόμενο ατύχημα το αυτοκίνητό της (OPEL CORSA-C, με ημερομηνία πρώτης ημέρας αδείας 17-11-2005, 1.364 κυβικών, χρώματος μαύρου, με αριθμό πλαισίου WOLOXCFO864064375 και με αριθμό κυκλοφορίας ΙΖΑ-5018) υπέστη σοβαρότατες βλάβες, με αποτέλεσμα το κόστος επισκευής του να υπερβαίνει την εμπορική αξία που είχε το αυτοκίνητο πριν το ατύχημα. Ειδικότερα, ισχυρίζεται ότι η εμπορική αξία του αυτοκινήτου πριν το ατύχημα ανερχόταν στις 7.000,00 ευρώ, ότι το κόστος επισκευής του ανέρχεται στα 10.666,76 ευρώ (6.074,51 ευρώ για αγορά ανταλλακτικών + 4.592,21 ευρώ για εργασίες επισκευής) και ότι η αξία του μετά το ατύχημα ανέρχεται στα 300,00 ευρώ. Συνεπώς, σύμφωνα με την ενάγουσα, το κόστος για την επισκευή του είναι ασύμφορο και σε κάθε περίπτωση αν επισκευαστεί δεν θα πληρεί τους όρους οδικής ασφάλειας. Για το λόγο τούτο, η ενάγουσα προσδιορίζει την υλική-θετική ζημία της από την ολοσχερή καταστροφή του αυτοκινήτου στο ποσό των 6.700,00 ευρώ (αξία πριν το ατύχημα – αξία μετά το ατύχημα) και ζητεί το εν λόγω ποσό προς αποκατάσταση της βλάβης που υπέστη. Προς απόδειξη των ισχυρισμών της προσκομίζει τα εξής: 1) την από 22-12-2009 έκθεση πραγματογνωμοσύνης και τεχνικού ελέγχου του πραγματογνώμονα ασφαλιστικών εταιρειών, …, στην οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρονται τα εξής: «… Το αυτοκίνητο έχει υποστεί ζημιές σε όλο το αμάξωμα, καθώς και μηχανικές βλάβες στο εμπρόσθιο και οπίσθιο τμήμα. 2β. Τα εξαρτήματα που καταστράφηκαν και δεν επισκευάζονται είναι τα παρακάτω: [ανταλλακτικά – τιμή σε ευρώ] εμπρόσθιο καπό 243,39, εμπρόσθιο αριστερό φτερό 120,41, αριστερή πόρτα 433,41, οπίσθιο αριστερό φτερό 349,16, άνω μέρος φτερού 145,15, εμπρόσθια τραβέρσα ουρανού 32,28, βραχίονας 195,81, μουαγιέ 168,18, ημίμπαρο 59,17, εμπρόσθιο πραμπρίζ 155,37, ακρόμπαρο 39,80, οπίσθιο παρμπρίζ 233,30, εμπρόσθιος προφυλακτήρας 318,42, αριστερός πλαϊνός αερόσακος 400,93, κρεμαγιέρα 585,66, σύνδεσμος 262,89, άκρο ζαμφόρ 27,36, κρύσταλλο αριστερής πόρτας 84,35, οπίσθιο αριστερό φινιστρίνι 114,59, εμπρόσθιο δεξιό φτερό 70,00 ψυγείο νερού 85,00, ψυγείο A/C 105,00, δύο εμπρόσθια φανάρια 80,00, δύο οπίσθια φανάρια 75,00, μετώπη 110,00, ουρανός-λαμαρίνα (μεταχειρισμένο) 620,00… τιμή 5.104,63 ΦΠΑ 19% 969,88. Σύνολο ανταλλακτικών 6.074,51…. Εργασίες επισκευής [ακολουθεί περιγραφή των εργασιών και το κόστος εκάστης] Σύνολο εργασιών 4.592,21…. Από τις προαναφερόμενες ζημίες διαπιστώνω ότι όλα τα εξαρτήματα του αμαξώματος αλλά και πολλά άλλα σημεία έχουν καταστραφεί, ενώ έχει χαθεί η γεωμετρία όλου σχεδόν του αυτοκινήτου. Σε υποτιθέμενη λοιπόν επισκευή του αυτοκινήτου, θα πρέπει να εξαχθούν όλα ανεξαιρέτως τα κατεστραμμένα εξαρτήματα του αυτοκινήτου και στη συνέχεια να συναρμολογηθούν τα καινούρια. Δηλαδή, θα έχουμε ανακασκευή σχεδόν όλου του αυτοκινήτου, που τεχνικά και νομοτεχνικά είναι ανεπίτρεπτο και απαγορευμένο… το παραπάνω αυτοκίνητο… δεν επισκευάζεται και θεωρείται ολικώς κατεστραμμένο… Το κόστος ζημίας του συγκεκριμένου αυτοκινήτου είναι περισσότερο από την εμπορική του αξία, λίγο προ της συγκρούσεώς του, μείον την αξία του όπως είναι κατεστραμμένο (διασωθένα μέρη). Την μεν εμπορική του αξία λίγο προ της σύγκρουσής του την υπολογίζω στο ποσό των 7.00,00 ευρώ, τη δε αξία του όπως είναι τώρα κατεστραμμένο στο ποσό των 300,00 ευρώ (μοτέρ). Άρα το κόστος της ζημίας του είναι: 7.000,00 ευρώ – 300,00 ευρώ = 6.700,00 ευρώ. Επίσης, αν επισκευαστεί για οποιουσδήποτε λόγους πχ. συναισθηματικούς δεν θα πληρεί τους όρους οδικής ασφάλειας διότι έχει υποστεί σοβαρή βλάβη [επισυνάπτονται φωτογραφίες και η άδεια κυκλοφορίας του αυτοκινήτου]», 2) κατάσταση με τα ανταλλακτικά που απαιτούνται για την επισκευή του αυτοκινήτου και την τιμή του από την εταιρεία «…», σύμφωνα με την οποία το κόστος των ανταλλακτικών ανέρχεται στα 4.711,96 ευρώ και γ) βεβαίωση του ιδιοκτήτη συνεργείου αυτοκινήτων, …, σύμφωνα με την οποία είναι ασύμφορη η επισκευή του αυτοκινήτου. Αντιθέτως, η εναγομένη υποστηρίζει ότι η ενάγουσα δεν εκθέτει τα στοιχεία εκείνα που προσδιορίζουν την αξία του οχήματός της προ του ατυχήματος, καθώς και ότι τα κονδύλια που απαιτούνται για την επισκευή του ότι είναι υπερβολικά.
18. Επειδή, περαιτέρω, η ενάγουσα ισχυρίζεται ότι, συνεπεία του ατυχήματος, υπέστη ηθική βλάβη, την οποία αποτιμά σε 30.000,00 ευρώ, αφού, λόγω της ολοσχερούς καταστροφής του αυτοκινήτου της, υπέστη ταλαιπωρία και ψυχική κόπωση κατά τις καθημερινές μετακινήσεις της, καθώς δεν μπορούσε να ανταποκριθεί αυτόνομα και με δικό της μεταφορικό μέσο στις προσωπικές και οικογενειακές της υποχρεώσεις. Η δε εναγόμενη αντιτείνει ότι το κονδύλιο αυτό είναι αόριστο, αβάσιμο και υπερβολικό.
19. Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, σχετικά με την αποζημίωση της θετικής ζημίας που αξιώνει η δεύτερη ενάγουσα, ως ιδιοκτήτρια του αυτοκινήτου, λαμβάνοντας υπόψη: α) τον κατά τα ανωτέρω βαθμό συνυπαιτιότητας (60%) του οδηγού αυτής (και συζύγου της), καθώς και τα προσκομισθέντα αποδεικτικά έγγραφα περί της ολοσχερούς καταστροφής του αυτοκινήτου της (βλ. ανωτέρω σκέψη 17) και β) ότι οι ισχυρισμοί του εναγομένου είναι αβάσιμοι, καθόσον από την υπό κρίση αγωγή και τα προσαχθέντα αποδεικτικά στοιχεία προκύπτουν τα χαρακτηριστικά και η αξία του αυτοκινήτου, το δε κόστος επισκευής αποδεικνύεται από την προσφεύγουσα, το Δικαστήριο κρίνει ότι το ύψος της επιδικαζόμενης αποζημίωσης πρέπει να ανέλθει στο ποσό των 2.680,00 ευρώ (6.700,00 ευρώ – 60% ποσοστό συνυπαιτιότητας). Περαιτέρω, όσον αφορά στη χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης της δεύτερης ενάγουσας, λαμβάνοντας υπόψη τη στενοχώρια και την ταλαιπωρία που δοκίμασε η ίδια από τις ζημίες που υπέστη το αυτοκινητό της και το βαθμό συνυπαιτιότητας των οργάνων της υπόχρεης σε αποζημίωση Περιφέρειας, το Δικαστήριο κρίνει ότι η εναγόμενη οφείλει να καταβάλει σε αυτήν χρηματική ικανοποίηση ποσού 500,00 ευρώ. Επομένως, η συνολική αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση της δεύτερης ενάγουσας ανέρχεται σε: 2.680,00 ευρώ + 500,00 ευρώ = 3.180,00 ευρώ, κατά μερική αποδοχή του αγωγικού αιτήματος.
20. Επειδή, κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η υπό κρίση αγωγή πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή δεκτή και να υποχρεωθεί η εναγόμενη Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας να καταβάλει στον πρώτο ενάγοντα συνολικό ποσό 25.546,99 ευρώ και στη δεύτερη ενάγουσα ποσό 3.180,00 ευρώ, νομιμοτόκως από την επομένη της επίδοσης της αγωγής σε αυτή, η οποία έλαβε χώρα με επιμέλεια των εναγόντων στις 11-3-2011, δηλαδή από 12-3-2011 (βλ. την 10347/11-3-2011 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή του Πρωτοδικείου Αθηνών Δημητρίου Βλάχου). Εξάλλου, το αίτημα των εναγόντων να κηρυχθεί η παρούσα απόφαση προσωρινώς εκτελεστή, πρέπει να απορριφθεί ως νόμω και ουσία αβάσιμο, καθότι οι ίδιοι δεν αποδεικνύουν ότι συντρέχουν εν προκειμένω εξαιρετικοί λόγοι, οι οποίοι ενδεχομένως να δικαιολογούσαν κάτι τέτοιο, ή ότι συντρέχει στο πρόσωπό τους αδυναμία ή ιδιαίτερη δυσχέρεια προς αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών διαβίωσης των ιδίων ή της οικογένειάς τους (άρθρο 80 παρ. 3 του ΚΔΔ, όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 9 του ν. 3659/2008). Τέλος, ενόψει της μερικής νίκης και ήττας των διαδίκων, τα δικαστικά έξοδα πρέπει να συμψηφισθούν μεταξύ αυτών (άρθρο 275 παρ. 1 εδ. γ΄ του ΚΔΔ).
