Το επεισοδιακό ξημέρωμα της 21ης Δεκεμβρίου του 1963 στην οδό Ερμού και ο θάνατος της Τζεμαλιέ, πυροδότησαν ένα κύκλο δικοινοτικής βίας, που εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Κύπρο.
Από τις 22 μέχρι τις 24 Δεκεμβρίου, η Λευκωσία περνά δια πυρός και σιδήρου.
” Ο Μακάριος και ο Κουτσιούκ προσπάθησαν να αποσοβήσουν την περαιτέρω γενίκευση, όμως εκ των πραγμάτων στάθηκε αδύνατον, μέχρι που αποχώρησαν από τα πολιτειακά τους αξιώματα” λέει ο Πέτρος Παπαπολυβίου, Ακαδημαικός/Ιστορικός.
Από την μεριά του, ο Nίκος Κόσιης, Επιτελάρχης Οργάνωσης Ακρίτας αναφέρει:
“Ο στόχος των Τουρκοκυπρίων ήταν να καταλάβουν την Λευκωσία, αν δεν ήταν οι εθελοντές εθνοφρουροί η Λευκωσία θα ήταν στα χέρια των Τούρκων”.
O Πέτρος Παπαπολυβίου, Ακαδημαικός/Ιστορικός συμπληρώνει:
“Προς τα ανατολικά της Λευκωσίας και προς τα δυτικά από το Λήδρα Πάλλας μέχρι τις Κεντρικές φυλακές ήταν οι δυο εστίες εκατέρωθέν του κέντρου της Λευκωσίας, όπου οι μάχες ήταν σκληρές, για το ποιος θα ελέγξει τις δυο πλευρές της πόλης”.
Ρόλο κρούσης κατά της τουρκικής επιθετικότητας αναλαμβάνει η Οργάνωση Ακρίτας. 59 χρόνια μετά ο επιτελάρχης της Οργάνωσης και βουλευτής τότε Νίκος Κόσιης, θυμάται και διηγείται στον Alpha, όλο το παρασκήνιο της ταραχώδους εκείνης περιόδου για την νεότερη ιστορία της Κύπρου.
O Nίκος Κόσιης, Επιτελάρχης Οργάνωσης Ακρίτας τονίζει: “Φωνάζουν σήμερα ότι εμείς επιτεθήκαμε και ο Ακρίτας ήταν επιθετική οργάνωση. Δεν ήταν. Ήμασταν καθαρά αμυντική οργάνωση και δεν είχαμε όπλα στα χέρια μας. Τα όπλα μας τα έδωσαν τελευταία στιγμή όταν άρχισαν οι φασαρίες, τα πήραμε από την Αρχιεπισκοπή ορισμένα”.
Προσθέτοντας ότι ορισμένοι κύκλοι, επιχειρούν την παραχάραξη της ιστορίας.
Kαι συνεχίζει: “Ένας σκοπός υπήρχε για την οργάνωση να υπερασπιστούμε τον τόπο μας. Ολα αυτά που λένε ότι εμείς προκαλέσαμε τα γεγονότα, είναι ανιστόρητοι. Δεν έζησαν. Η ιστορία γράφεται από εκείνους που χύνουν αίμα για τούτον τον τόπο”.
Πώς χαράχθηκε η Πράσινη Γραμμή
“Μετά από επέμβαση των Αγγλων, στις 27 Δεκεμβρίου υπογράφεται εκεχειρία. Τρεις μέρες αργότερα, ο Βρετανός υποστράτηγος Πίτερ Γιανγκ, θα καθόριζε επί χάρτου με ένα πράσινο μολύβι, την γραμμή που μέχρι σήμερα χωρίζει την Λευκωσία στα δύο. Και σε αυτή την καμπή της ιστορίας, ο Νίκος Κόσιης, ήταν παρών, διαδραματίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο. Ένας αυτόπτης μάρτυρας, της χάραξης της πράσινης γραμμής.
Η συμφωνία ήταν να αποσυρθούμε 50 μέτρα πίσω από τα σημεία που ελέγχαμε. Ο Γιαγκ ζήτησε να πάω μαζί του ως επιτελάρχης που ήμουν. Να πείσω τους στρατιώτες μας στα φυλάκια. Μπήκαμε στο τεθωρακισμένο με τον Γιαγκ, σχεδόν κάναμε τον γύρο της Λευκωσίας, ήρθαμε μέχρι εδώ και έγινε αυτό που ζητούσε η συμφωνία, έγινε δηλαδή η πράσινη γραμμή. Η σημαδεμένη από τα επεισόδια οδός Ερμού, η εμπορικότερη έως τότε οδός της πρωτεύουσας γίνεται το σύνορο των δύο τομέων και ερημώνει. Ήταν η πρώτη πράξη διαίρεσης της Λευκωσίας
