Το σημερινό μου άρθρο στην εφημερίδα POLIS – Fractals ανείπωτων καταστροφών στη χώρα των λωτοφάγων –Ηλεία, Μάτι, Τέμπη!
Δεν πρόλαβε να στεγνώσει το μελάνι από προηγούμενα άρθρα μου με αφορμή την δίκη για την εκατόμβη νεκρών του Ματιού, όπου έκανα μία ανάλυση των επαναλαμβανόμενων μοτίβων εγκληματικών συμπεριφορών δημοσίων λειτουργών, που εκπίπτουν σε μία ιδιότυπη «ιδιωτεία», με τραγικές κάθε φορά συνέπειες και μας πρόλαβε μία νέα τραγωδία στα Τέμπη.
Αναρωτιόμαστε όλοι και θυμώνουμε με τους όποιους υπεύθυνους, αλλά αρνούμαστε να βάλουμε το μαχαίρι στο κόκκαλο των πραγματικών αιτίων, γιατί όταν αυτό γίνεται μας πονά και έτσι μοιραία επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη, κινούμενοι στις βαθιά χαραγμένες ράγες των λαθών μας ως έθνους τα τελευταία 200 χρόνια.
Η επαναληψιμότητα των φαινομένων αυτών συμβαίνει όμως γιατί είναι το τίμημα της ιδιωτείας, με συνέπεια οδύνη, που μας διδάσκει ωστόσο τον ορθό δρόμο, για να ανακτήσουμε την απολεσθείσα κοινωνική μας συνείδηση.
Οι επαναλαμβανόμενες αυτές συμπεριφορές θυμίζουν τα fractal ή μορφοκλάσματα των Μαθηματικών, τα γεωμετρικά σχήματα, που επαναλαμβάνονται αυτούσια σε άπειρο βαθμό μεγέθυνσης, αναφερόμενα κι ως “απείρως περίπλοκα”, όπως έχει γίνει κι η κοινωνική μας συμβίωση. Στο επίπεδο της κοινωνικής ζωής η αυτούσια επανάληψη συγκεκριμένων εγκλημάτων και τραγωδιών, αποδιδόμενων σε μία πρώτη ανάλυση σε ανθρώπινα λάθη, δημιουργεί ένα κοινωνικό μορφόκλασμα, το οποίο καλούμαστε να αναλύσουμε, ώστε να μπορέσουμε μέσω αυτής της διαδικασίας να παρέμβουμε κατά τρόπο αποτελεσματικό κι όχι αποσπασματικό, ως έως σήμερα συμβαίνει και να αναστρέψουμε τη συνεχή τάση προς έκπτωση, που καθιστά την κοινωνική μας ζωή απείρως επίσης πολύπλοκη.
Καθώς ξεκινούμε την έρευνα αυτή, για την πρόσφατη τραγωδία και συνεχίζεται η δίκη για την προηγούμενη, ίσως διαπιστώσουμε αυτό που αποτελεί απαράβατο κανόνα της συστημικής ανάλυσης, δηλαδή ότι πίσω από τις εγκληματικές ανθρώπινες συμπεριφοράς, που πάντα αποτελούν την πλέον εμφανή αιτία μιας τραγωδίας, κρύβονται επιμελώς φυλαγμένες άτακτες δομές και χαοτικές αντιλήψεις.
Η συστημική προσέγγιση αποκαλύπτει τα κρυπτόμενα και αλληλεπιδρώντα στοιχεία, τους ανθρώπους, την πολιτεία και τους θεσμούς της, εστιάζοντας πίσω από όλα στην αντίληψη των δρώντων ατόμων για το ρόλο τους εντός της κοινωνίας, ενός δηλαδή συστήματος, που όλα τα μέλη του αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και αλλλοεξαρτώνται αναγκαία. Ουσιαστικά, ο τρόπος με τον οποίο σχετίζονται τα άτομα, η ποιότητα των σχέσεών τους, οι ρόλοι που έχουν αναλάβει να επιτελέσουν, οι δεξιότητες και ικανότητές τους προς τούτο, οι νόμοι, η εκπαίδευση κι οι θεσμοί, συμβάλλουν κατά μοναδικό τρόπο στη διαμόρφωση μίας δυσμενούς ή μη κατάστασης και γι’ αυτό οφείλουμε να παρεμβαίνουμε λαμβάνοντας υπ’ όψη το σύνολο, για να μπορεί να θεραπευθεί μία δυσλειτουργική συνθήκη και να μην επαναληφθεί με ακόμη μεγαλύτερη ένταση.
Όσο συνεπώς μένουμε απλοί εξωτερικοί παρατηρητές – κριτές μίας τραγωδίας, χωρίς να ξεκινούμε τις θετικές μας παρεμβάσεις εκ των έσω, που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ελέγχουμε και χωρίς ανάληψη του δικού μας ρόλου, τα πράγματα δεν μπορούν να μεταβληθούν προς το καλλίτερο. Κάπως έτσι οδηγούμαστε από τη μία καταστροφή στην επόμενη, παρατηρώντας τη ζωή να μας προσφέρει μαθήματα, που αδυνατούμε να αποκωδικοποιήσουμε.
Έτσι από την Ηλεία των 63 νεκρών το 2007, φθάσαμε στους ήδη 104 νεκρούς του Ματιού το 2018 και τους 57 νεκρούς των Τεμπών το 2023!
Πάντα με ανησυχητικές αναλογίες και ομοιότητες στα αίτια αυτών.
Τί συμβαίνει σ’ αυτή τη χώρα; Περισσεύουμε;
Είμαστε προσάναμμα μιας φωτιάς που δεν λέει να ανάψει ή απλά ζούμε στη χώρα των λωτοφάγων, που βολεύονται στη λήθη;
Η εξαγνιστική φωτιά, που θα μεταμορφώσει την Ελλάδα σε μία ευνομούμενη και εύρυθμη πολιτεία, ως μπορεί και οφείλει να γίνει, με αφορμή την καταστροφή, ας κάψει πρώτα την ανομία, την αναξιοκρατία, τον κομματισμό, την θεσμική ανευθυνότητα, την έλλειψη λογοδοσίας, δηλαδή ας θεραπεύσει όλες τις δομικές ασθένειες της σύγχρονης Ελλάδας, οι οποίες εδραίωσαν μέσα στις δεκαετίες μία πάγια αντίληψη, που αποτυπώνεται στις επίκαιρες φράσεις «ωχ αδελφέ» και «πάμε κι όπου βγει»! Δεν θα βγει πουθενά αν δεν αντιληφθούμε ότι υπαίτιοι των συμφορών μας είμαστε όλοι μας, σε διαφορετικό μεν μέτρο, πλην όμως όλοι, όσο παραμένουμε αμέτοχοι και αδρανείς στον αγώνα της ανέλιξης.
Ανάπτυξη των ανθρώπων εντός των κοινωνιών τους σημαίνει συνείδηση της μοναδικότητας εκάστου, συναίσθηση της αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασής μας, ανάληψη ευθύνης για τη βέλτιστη δυνατή συμπεριφορά και συνεχή βελτίωση όλων μας κι όχι καθενός εγκλωβισμένου στο μικρόκοσμό του.
Γιατί το κοινωνικό σύστημα αποτελεί μια οργανική ενότητα και οποιαδήποτε αλλαγή, σε κάποιο στοιχείο του, μεταβάλλει ολόκληρο το σύστημα, ενώ μία μεμονωμένη βελτίωση μέρους του, που δεν διαχέεται στο όλο, περιέργως μειώνει το επίπεδο αρμονίας και ευημερίας του συνόλου. Μυστήρια η αίσθηση ΔΙΚΑΙΟΥ, που διέπει το σύμπαν, αλλά έτσι έχουν τα πράγματα.
Αν θέλουμε συνεπώς να μην παραμείνουμε θεατές κι άλλων ανάλογων δραμάτων, ας αλλάξουμε αντιλήψεις, ας μετα-νοήσουμε, ας αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας και του περιβάλλοντός μας με ευταξία, ας σεβαστούμε τους νόμους και τους συνανθρώπους μας, που είναι συνέχεια του εαυτού μας εντός της κοινότητας, διορθώνοντας τις δυσλειτουργικές δομές, με σοφή επιλογή πολιτικών εκπροσώπων και ενεργή συμμετοχή όλων στα κοινωνικά δρώμενα.
Μόνη άλλωστε λύση για τη μείωση της μορφοκλασματικής πολυπλοκότητας σε κοινωνικό επίπεδο είναι η ΗΘΙΚΗ, όπως λέει ο καθηγητής συστημικής του Πανεπιστημίου Πειραιά Νικήτας Ασημακόπουλος και – προσθέσω κι εγώ – κι ο ΝΟΜΟΣ, ως η μόνη οδός ομοίωσης προς το ΝΟΥ, το ανώτατο πεδίο ύπαρξης!
Κυριάκος Κόκκινος
