Καθίστανται ανενεργές οι αυξήσεις των ορίων εάν δεν βρεθούν λύσεις στο δημογραφικό πρόβλημα
Μέτρα-σοκ ή χρηματοδότηση του συστήματος με πρόσθετους πόρους ύψους 0,5% του ΑΕΠ; Αυτές είναι οι δύο εναλλακτικές λύσεις για το Ασφαλιστικό σε βάθος 40 έως 50 ετών, εξαιτίας του οξυμμένου δημογραφικού προβλήματος. Η ραγδαία επιδείνωση του δημογραφικού με τη συνεχή μείωση του πληθυσμού της χώρας θέτει εκ νέου το δίλημμα: μέτρα ή κατάρρευση των συντάξεων.
Ωστόσο πληθαίνουν οι φωνές που αντιτίθενται στην περαιτέρω αύξηση των ορίων ηλικίας – κάτι που έγινε σχετικά πρόσφατα στη χώρα μας -, ενώ θέτουν ανοιχτά και τη διάσταση του «προσδόκιμου υγείας και παραγωγικότητας», που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε μια τέτοια απόφαση.
Την επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος περιγράφει με δραματικό τρόπο πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, η οποία εκτιμά ότι η χώρα μας θα υποχρεωθεί σε αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης κατά σχεδόν 1,5 χρόνο έως το 2035 και κατά συνολικά 2,8 χρόνια έως το 2050, εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού.
Τα όρια ηλικίας
Η συνεχής αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης είναι ατελέσφορη, εκτιμούν οι ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης πανεπιστημιακοί καθηγητές κ.κ. Σ. Ρομπόλης και Β. Μπέτσης σημειώνοντας πως προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η λήψη μέτρων για την ανάσχεση της δραματικής μείωσης του πληθυσμού.
Οι επανειλημμένες μειώσεις των συντάξεων και οι αυξήσεις των ορίων συνταξιοδότησης καθίστανται ανενεργές – σε βάθος χρόνου -, εάν δεν βρεθούν λύσεις στο δημογραφικό πρόβλημα. Σήμερα το γενικό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης στην Ελλάδα είναι τα 67 έτη. Το προσδόκιμο ζωής το 2019 ήταν 81,9 έτη και το 2070 αναμένεται να ξεπεράσει τα 87 έτη. Ομως, το προσδόκιμο υγείας και παραγωγικότητας για τις γυναίκες είναι σήμερα στα 66,8 έτη και για τους άνδρες στα 65.
Διαφοροποίηση
Ενδεικτική αυτού είναι η αναφορά του καθηγητής Οικονομικών Υγείας στο London School of Economics, κ. Ηλ. Μόσιαλου, ο οποίος θέτει στον σχετικό διάλογο την παράμετρο της διαφοροποίησης των ορίων ηλικίας ανά κλάδο, ανάλογα με τη βαρύτητα της εργασίας και τη σωματική καταπόνηση.
Ο κ. Μόσιαλος υπογραμμίζει ότι δεν μπορεί να μη λαμβάνεται υπόψη το προσδόκιμο υγείας και παραγωγικότητας κατά τη διαμόρφωση του ορίου συνταξιοδότησης. Η έκθεση του ΟΟΣΑ επαναλαμβάνει ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι δύσκολα. Εως το 2050 θα διπλασιαστεί ο αριθμός των συνταξιούχων που αντιστοιχεί σε κάθε 100 εργαζομένους. Δηλαδή, ενώ το 1990 η αναλογία ήταν 22,9 άτομα άνω των 65 ετών ανά 100 εργαζομένους, το 2020 37,8 και το 2050 θα φτάσει στο 75.
Η σημερινή εικόνα
Τα στοιχεία του Οργανισμού είναι καταλυτικά: εάν δεν επιλυθεί το οξύτατο δημογραφικό πρόβλημα – κατά το έτος 2070, κάθε ένα άτομο ηλικίας άνω των 65 ετών θα αντιστοιχεί σε ένα – ίσως και λιγότερο – άτομο σε ηλικία εργασίας. Η σημερινή εικόνα της σχέσης απασχολούμενων – συνταξιούχων δείχνει ότι σε κάθε συνταξιούχο αντιστοιχούν 1,5 εργαζόμενοι, ενώ πριν από δεκαπέντε χρόνια η σχέση αυτή ένας συνταξιούχος προς δύο εργαζόμενοι.
Αντιστοίχως, οι μελέτες των δύο πανεπιστημιακών προβάλλουν τα σημερινά στοιχεία στο έτος 2070 και δείχνουν πως κατά το έτος αυτό «το εργατικό δυναμικό θα μειωθεί σε σχέση με το 2020 κατά 31%, ενώ οι συνταξιούχοι θα αυξηθούν κατά 13% σε σχέση με το 2020». Ο πληθυσμός της χώρας μας, εκτός από μειωμένος, εμφανίζεται και εξαιρετικά γερασμένος. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων από 34,6 το 2019 υπολογίζεται σε 59,9 το 2070.
Δίνοντας ένα μέτρο σύγκρισης οι ίδιοι ερευνητές εκτιμούν πως για την κάλυψη του ελλείμματος που προκαλεί το δημογραφικό απαιτείται: είτε η χρηματοδότηση του συστήματος με πρόσθετους πόρους ύψους 0,5% του ΑΕΠ.
Είτε η λήψη «εφιαλτικών μέτρων», όπως η μείωση των συντάξεων κατά 30%, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 73 έτη, η αύξηση των εισφορών για την κύρια σύνταξη (από 20% που είναι σήμερα) σε 27% και στην επικουρική (από 6%) σε 8,1%.
