Της Μάρθας Παπασωτηρίου
Το άρθρο 4 του Φορολογικού Νόμου (Ν. 4172/2013) καθορίζει τα κριτήρια, βάσει των οποίων ένα φυσικό πρόσωπο θεωρείται κάτοικος Ελλάδας.
Τα κριτήρια αυτά είναι:
• Η μόνιμη ή κύρια κατοικία
• Η συνήθης διαμονή και
• Το κέντρο των προσωπικών, οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων
Το πρόσθετο κριτήριο
Περαιτέρω, με το οικείο άρθρο, ορίζεται ένα πρόσθετο κριτήριο για τη θεμελίωση φορολογικής κατοικίας ενός φυσικού προσώπου στην Ελλάδα.
Αυτό αφορά στη φυσική παρουσία εκατόν ογδόντα τριών ημερών, σε διάστημα οποιασδήποτε δωδεκάμηνης περιόδου, σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική. Για τη συνδρομή του εν λόγω κριτηρίου, δεν απαιτείται αδιάλειπτη παρουσία στην Ελλάδα, αλλά τα διαλείμματα συνυπολογίζονται στη θεμελίωση της φυσικής παρουσίας των εκατόν ογδόντα τριών ημερών.
Επομένως, όταν ένα φυσικό πρόσωπο δεν πληροί τα ανωτέρω κριτήρια μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας.
Το ζήτημα της απόδειξης
Το ζήτημα της απόδειξης φορολογικής κατοικίας φυσικού προσώπου έχει απασχολήσει κατά καιρούς και τα δικαστήρια τα οποία προχωρούν στην έκδοση αποφάσεων, που πολλές φορές είναι δυσμενείς για τον φορολογούμενο, ο οποίος έχει και την υποχρέωση να αποδείξει ότι έκανε αλλαγή φορολογικής κατοικίας.
Η εγκύκλιος 1201/2017
Σύμφωνα με την ΠΟΛ 1201/2017, προκειμένου το φυσικό πρόσωπο να αποδείξει ότι δεν είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, θα πρέπει να προσκομίσει βεβαίωση φορολογικής κατοικίας, που εκδίδει η αρμόδια φορολογική Αρχή του κράτους, όπου δηλώνει φορολογικός κάτοικος, και από την οποία προκύπτει ότι είναι φορολογικός κάτοικος αυτού του κράτους, καθώς και άλλα στοιχεία, από τα οποία να προκύπτει η μεταβολή της κατοικίας του και η πρόθεσή του να μεταφέρει, κατά μόνιμο και διαρκή τρόπο, το κέντρο των ζωτικών συμφερόντων και βιοτικών του σχέσεων εκτός Ελλάδας. Τέτοια δικαιολογητικά είναι έγγραφα περί ανάληψης μισθωτής εργασίας, έναρξη επαγγελματικής δραστηριότητας, εγγραφή σε δημοτολόγιο της αλλοδαπής κ.α.
Οι αποφάσεις του ΣτΕ
Με την απόφαση 2257/2022 του Συμβουλίου της Επικρατείας, απορρίφθηκε η αίτηση περί μεταφοράς της φορολογικής κατοικίας από την Ελλάδα στη Ρουμανία, καθώς, σύμφωνα με την κρίση του δικαστηρίου, δεν προέκυπτε η μόνιμη και διαρκής παρουσία του ενδιαφερόμενου στο εξωτερικό.
Σύμφωνα με το δικαστήριο, η προσκόμιση του πιστοποιητικού φορολογικής ενημερότητας, το πιστοποιητικό, με βάση το οποίο ο αιτών έχει δικαίωμα διαμονής στη Ρουμανία για ρητά οριζόμενο χρονικό διάστημα, χωρίς ωστόσο ν’ αποδεικνύεται και η φυσική παρουσία του αιτούντος στο εν λόγω κράτος, δεν ήταν στοιχεία πρόσφορα από τα οποία αποδεικνυόταν η εν τοις πράγμασι μεταφορά της κατοικίας του προσώπου από την Ελλάδα. Περαιτέρω, επιπρόσθετα στοιχεία που προσκομίσθηκαν (π.χ. λογαριασμοί ρεύματος, άδεια κυκλοφορίας στη Ρουμανία ΙΧΕ αυτοκινήτου στο όνομα του αιτούντος κλπ), δεν συνδέονταν άμεσα με την εγκατάσταση του αιτούντος στην αλλοδαπή και δεν ελήφθησαν υπόψιν.
Αντίστοιχη κρίση σημειώθηκε και στη με αριθμό 1865/2022 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία θεώρησε πως, από τη συνεκτίμηση των στοιχείων, που προσκομίσθηκαν, δεν μπορούσε να συναχθεί ότι ο φορολογούμενος πράγματι μετέφερε το κέντρο των βιοτικών του σχέσεων από την Ελλάδα στη Βουλγαρία, καθώς τα στοιχεία, που προσκομίσθηκαν, δεν αποδείκνυαν την αλλαγή.
Από τις παραπάνω, λοιπόν, αποφάσεις του ΣτΕ, γίνεται σαφές ότι δεν αρκεί η προσκόμιση του πιστοποιητικού φορολογικής κατοικίας για την απόδειξη της αλλαγής της φορολογικής κατοικίας και ο φορολογούμενος θα πρέπει να έχει στην κατοχή του επιπρόσθετα στοιχεία, από τα οποία να προκύπτει καταρχήν η βασική προϋπόθεση της ύπαρξης φορολογικής κατοικίας σε ένα κράτος, αυτή του κέντρου των προσωπικών, οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων σε αυτό.
* Η Μάρθα Παπασωτηρίου είναι Partner/Head of Tax, Lawyer, στην Andersen Tax Greece
