Απόφαση 1140 / 2021 (Δ, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ)
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Ειρήνη Καλού, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Κωστούλα Φλουρή – Χαλεβίδου, Μαρία Τζανακάκη, Αικατερίνη Βλάχου και Ευστάθιο Νίκα, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του, στις 20 Νοεμβρίου 2020, με την παρουσία και του Γραμματέα Αθανασίου Λιάπη, για να δικάσει μεταξύ:
Των αναιρεσειόντων: 1) Ν. Μ. του Ν., κατοίκου … και 2) ομόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία “Β. Μ. & Σία ΟΕ”, που εδρεύει στα Ιωάννινα και εκπροσωπείται νόμιμα, οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν από τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Κυριάκο Μακαρώνα με δήλωση του άρθρου 242 παρ. 2 ΚΠολΔ, που δεν κατέθεσε προτάσεις.
Του αναιρεσιβλήτου: Δ. Μ. του Ν., κατοίκου … ο οποίος εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο του Βασιλική Παπαποστόλου με δήλωση του άρθρου 242 παρ. 2 ΚΠολΔ.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 18-12-2015 αίτηση του ήδη 1ου των αναιρεσειόντων, που κατατέθηκε στο Ειρηνοδικείο Ιωαννίνων και συνεκδικάστηκε με την από 14-9-2016 αίτηση του ήδη αναιρεσιβλήτου.
Εκδόθηκε η 2/2017 απόφαση του Ειρηνοδικείου Ιωαννίνων, που κήρυξε εαυτό καθ’ ύλην αναρμόδιο και παρέπεμψε την υπόθεση για εκδίκαση στο καθ’ ύλην αρμόδιο Μονομελές Πρωτοδικείο Ιωαννίνων. Ακολούθως, εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 58/2018 οριστική του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων και 20/2019 του Μονομελούς Εφετείου Ιωαννίνων. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητούν οι αναιρεσείοντες με την από 18-4-2019 αίτησή τους.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης αυτής, με Εισηγητή τον Αρεοπαγίτη Ευστάθιο Νίκα, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Με την κρινόμενη από 18-4-2019 και με αριθ. έκθ. κατάθ. δικογρ. 11/18-4-2029 αίτηση αναίρεσης που άσκησαν οι ηττηθέντες εκκαλούντες προσβάλλεται η εκδοθείσα κατά την διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας κατ’ αντιμωλία των διαδίκων υπ` αριθμ. 20/2019 τελεσίδικη απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Ιωαννίνων, με την οποία απορρίφθηκε κατ’ ουσία η από 1-3-2018 και με αριθμό κατάθ. 39/2-3-2018 έφεση που οι εκκαλούντες (ήδη αναιρεσείοντες) είχαν ασκήσει κατά της υπ’ αριθμ. 58/2018 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων. Η ένδικη αίτηση αναίρεσης ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα (άρθρα 552, 553, 556, 558, 564, 566 παρ. 1 ΚπολΔ) από τους έχοντες έννομο συμφέρον προς άσκησή της ηττηθέντες εκκαλούντες, είναι συνεπώς παραδεκτή και πρέπει να ερευνηθεί προς το βάσιμο των λόγων αυτής (άρθρο 577 του ίδιου Κώδικα).
Κατά το άρθρο 570 παρ. 1 ΚΠολΔ “Οι διάδικοι δεν είναι υποχρεωμένοι να καταθέσουν προτάσεις, εκτός αν προβάλλονται ενστάσεις ως προς το παραδεκτό και το εμπρόθεσμο της αίτησης της αναίρεσης και των προσθέτων λόγων. Οι διάδικοι καταθέτουν τις προτάσεις τους είκοσι τουλάχιστον ημέρες πριν από τη δικάσιμο. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει κατ` αρχήν ότι για τη συζήτηση της αναιρέσεως δεν είναι υποχρεωτική η κατάθεση προτάσεων. Ωστόσο, η κατάθεση προτάσεων είναι υποχρεωτική αν υποβάλλονται αυτοτελείς αιτήσεις, που επιτρέπεται να υποβληθούν και με τις προτάσεις, όπως συμβαίνει λ.χ. με την αίτηση επαναφοράς κατ` άρθρο 579 ΚΠολΔ, ή όταν προβάλλονται ενστάσεις ως προς το παραδεκτό και το βάσιμο της αιτήσεως αναιρέσεως και των προσθέτων λόγων. Μάλιστα, στην τελευταία περίπτωση των ενστάσεων οι προτάσεις πρέπει να κατατίθενται τουλάχιστον είκοσι ημέρες πριν από τη συζήτηση αλλιώς οι ενστάσεις αυτές είναι απαράδεκτες (ΑΠ 2/2020). Στην προκειμένη περίπτωση, ο αναιρεσίβλητος με τις προτάσεις του που κατέθεσε στις 25-11-2020, [δηλαδή πέντε ημέρες μετά τη συζήτηση της υποθέσεως κατά την αναφερόμενη στην αρχή της παρούσας δικάσιμο (20-11-2020)] προβάλλει τις ακόλουθες αιτιάσεις : α) ελλείψεως ενεργητικής νομιμοποίησης ως προς την δεύτερη των αναιρεσειόντων ομόρρυθμη εταιρεία με την επωνυμία “Β. Μ. & ΣΙΑ Ο.Ε.” για τον λόγο ότι αυτή έχει λυθεί και τελεί υπό εκκαθάριση από τις 12-2-2018, οπότε δημοσιεύτηκε η υπ’ αριθμ. 58/2018 οριστική απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων, εκπροσωπείται δε σήμερα από τον δικαστικώς διορισθέντα εκκαθαριστή Β. Β., σε αντικατάσταση του διορισθέντος με την υπ’ αριθμ. 19/2020 οριστική απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων Γ. Μ., που διορίστηκε σε αντικατάσταση του διορισθέντος με την υπ’αριθμ. 58/2018 οριστική απόφαση του ίδιου ως άνω δικαστηρίου Ε. Κ.., β) ελλείψεως νόμιμης εκπροσώπησης ως προς την ίδια δεύτερη των αναιρεσειόντων ομόρρυθμη εταιρεία με την επωνυμία “Β. Μ. & ΣΙΑ Ο.Ε.”, λόγω εκδόσεως της υπ’ αριθμ. 58/2018 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων, με την οποία αποφασίσθηκε η λύση της εταιρείας, και διορίστηκε εκκαθαριστής τρίτο πρόσωπο και (συναφώς προς τις προηγούμενες αιτιάσεις), γ) ελλείψεως πληρεξουσιότητας του παραστάντος για λογαριασμό της ίδιας δεύτερης αναιρεσείουσας δικηγόρου, εφόσον στο σχετικό υπ’ αριθμ. …/2019 συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο που προσκομίσθηκε, η ως άνω δεύτερη αναιρεσείουσα Ο.Ε. εκπροσωπήθηκε από τον πρώτο αναιρεσείοντα ομόρρυθμο εταίρο της και όχι από τον διορισθέντα εκκαθαριστή της. Όλες αυτές οι ενστάσεις , ωστόσο, οι οποίες αφορούν το παραδεκτό της αίτησης αναίρεσης και την εκπροσώπηση της αναιρεσείουσας στο δικαστήριο, θα έπρεπε να είχαν προβληθεί εμπροθέσμως , δηλαδή με την κατάθεση των προτάσεων του αναιρεσίβλητου είκοσι ημέρες πριν τη συζήτηση της υποθέσεως στο ακροατήριο, σύμφωνα και με τα παραπάνω στη μείζονα σκέψη της παρούσας αναφερόμενα (ΑΠ 2/2020), δεν προτείνονται όμως παραδεκτά με τις κατατεθειμένες στις 25-11-2020 , (δηλαδή πέντε ημέρες μετά τη συζήτηση της ένδικης αίτησης αναίρεσης) προτάσεις του αναιρεσίβλητου. Επομένως , σύμφωνα και με τα παραπάνω στη μείζονα σκέψη της παρούσας εκτεθέντα , οι ενστάσεις αυτές του αναιρεσίβλητου είναι απορριπτέες ως απαράδεκτες. Αναφορικά με το διαδικαστικό ιστορικό της υπόθεσης, από την επιτρεπτή κατ’ άρθρο 561 αρ. 2 ΚΠολΔ επισκόπηση της προσβαλλόμενης απόφασης και των λοιπών διαδικαστικών εγγράφων της δίκης προκύπτει, ότι Α) ο πρώτος αναιρεσείων Ν. Μ. άσκησε ενώπιον του Ειρηνοδικείου Αθηνών κατά του τώρα αναιρεσίβλητου Δ. Μ. την από 18-12-2015 (αρ. έκθ.κατ. δικογρ. 250/ 18-12-2015) αίτησή του, με την οποία, επικαλούμενος έννομο συμφέρον και την συνδρομή σπουδαίου λόγου (διενέργεια ανταγωνιστικών πράξεων σε βάρος της διμελούς Ο.Ε. με την επωνυμία ” Β. Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε.”, της οποίας οι ως άνω αντίδικοι ήταν οι μοναδικοί ομόρρυθμοι εταίροι) κατά τη στην εν λόγω αίτηση αναλυτικά αναφερόμενα, ζήτησε αφενός να αναγνωριστεί ότι υπάρχουν σπουδαίοι λόγοι στο πρόσωπο του καθού δικαιολογούντες την λύση της εταιρείας τους, αφετέρου να αποκλειστεί ο καθού Δ. Μ. από την διμελή ομόρρυθμη εταιρεία με την επωνυμία ” Β. Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε. “, επικαλούμενος ιδίως τις διατάξεις των άρθρων 259, 263 και 267 του Ν. 4072/2012 , Β) ο τώρα αναιρεσίβλητος Δ. Μ. άσκησε επίσης ενώπιον του Ειρηνοδικείου Αθηνών κατά των τώρα αναιρεσειόντων α) Ν. Μ. και β) ομόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία ” Β. Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε. ” την από 14-09-2016 και υπ’ αρ. έκθ.κατ. δικογρ. 61/16-09-2016 αίτησή του, με την οποία, επικαλούμενος έννομο συμφέρον και την συνδρομή σπουδαίου λόγου (έριδες και διαφωνίες των τώρα αντιδίκων, που ήταν οι μοναδικοί ομόρρυθμοι εταίροι της β’ καθής Ο.Ε), κατά τα στην εν λόγω αίτηση αναλυτικά αναφερόμενα, ζήτησε να διαταχθεί η λύση της καθής ομόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία “Β.Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε. “, να τεθεί αυτή υπό εκκαθάριση και να διοριστεί εκκαθαριστής λογιστής οικονομολόγος από τον κατάλογο των πραγματογνωμόνων , επικουρικά δε να γίνει δεκτή η εκούσια έξοδός του από την ως άνω Ο.Ε., να αναγνωριστεί ότι η αξία του μεριδίου συμμετοχής του στην εταιρεία ανέρχεται (κατά τον χρόνο άσκησης της αγωγής) στο ποσό των 103.859,76 ευρώ, να υποχρεωθούν οι καθών να του καταβάλουν εις ολόκληρο το ποσό των 40.000 ευρώ, ως μέρος της πραγματικής αξίας του μεριδίου συμμετοχής του στην ως άνω εταιρεία, και να του αποδώσουν τα αναφερόμενα στην αίτηση κινητά πράγματα (αυτοκίνητα) εμπορικής αξίας αντιστοίχως 15.000 ευρώ, 20.000 ευρώ, 15.000 ευρώ, 10.000 ευρώ και 2.000 ευρώ, και συνολικής αξίας 62.000 ευρώ, ως υπόλοιπο της πραγματικής αξίας του μεριδίου συμμετοχής του στην ως άνω εταιρεία, άλλως να διορισθεί πραγματογνώμονας με ειδικότητα λογιστή οικονομολόγου από τον κατάλογο των πραγματογνωμόνων προκειμένου να υπολογίσει την πραγματική αξία της επιχείρησης της Ο.Ε., και της αξίας της (καταβλητέας στον αιτούντα) κατά την έξοδό του από αυτήν εταιρικής συμμετοχής του. Επί των ως άνω αιτήσεων εκδόθηκε κατ’ αντιμωλία των διαδίκων, κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας, η υπ’ αριθμ. 2/2017 οριστική απόφαση του Ειρηνοδικείου Ιωαννίνων που συνεκδίκασε τις ανωτέρω αιτήσεις, κήρυξε εαυτό αναρμόδιο καθ’ ύλην ως προς αυτές και παρέπεμψε αμφότερες τις ως άνω αιτήσεις προς εκδίκαση στο καθ’ ύλην αρμόδιο Μονομελές Πρωτοδικείο Ιωαννίνων. Με την από 28-2-2017 και με αριθμ. κατάθ. 213/2017 κλήση των τώρα αναιρεσειόντων α) Ν. Μ. και β) ομόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία ” Β. Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε. ” οι ως άνω αιτήσεις εισήχθησαν προς συζήτηση ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων που με την υπ’ αριθμ. 58/2018 οριστική απόφασή του συνεκδίκασε κατ’ αντιμωλία των διαδίκων τις προαναφερόμενες αιτήσεις κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας , απέρριψε ως μη νόμιμη την από 18-12-2015 (αρ. έκθ. κατ. Δικογρ. 250/ 18-12-2015) αίτηση του τώρα πρώτου αναιρεσείοντος , και δέχθηκε ως νόμιμη και κατ’ ουσία βάσιμη την από 14-09-2016 και υπ’ αρ. έκθ.κατ. Δικογρ. 61/16-09-2016 αίτηση που ο τώρα αναιρεσίβλητος είχε ασκήσει κατά των τώρα αναιρεσειόντων, διάταξε την λύση της (τώρα δεύτερης αναιρεσείουσας) ομόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία “Β. Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε.” και διόρισε εκκαθαριστή αυτής τον αναφερόμενο στην εν λόγω απόφαση λογιστή – φοροτέχνη Ε. Κ.. Κατά της ως άνω υπ’ αριθμ. 58/2018 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ιωαννίνων άσκησαν οι τώρα αναιρεσείοντες α) Ν. Μ. και β) ομόρρυθμη εταιρεία με την επωνυμία ” Β.Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε. ” την από 1-3-2018 και με αρ. έκθ. κατάθ. 39/2-3-2018 έφεσή τους. Επί της ως άνω έφεσης εκδόθηκε, κατ’ αντιμωλία των διαδίκων, κατά τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας , η προσβαλλόμενη υπ’ αρ. 20/2019 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Ιωαννίνων, που δέχθηκε τυπικά και απέρριψε κατ’ ουσία την ως άνω έφεση.
Κατά τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 259 του Ν. 4072/2012 “Βελτιώσεως επιχειρηματικού περιβάλλοντος – Νέας εταιρικής μορφής – Σημάτων – Μεσιτών ακινήτων – Ρυθμίσεως θεμάτων ναυτιλίας, λιμένων και αλιείας και άλλες διατάξεις” (Φ.Ε.Κ Α` 86/11-4-2012), με τον τίτλο “Λύση της (ομόρρυθμης) εταιρείας”, η ομόρρυθμη εταιρεία λύνεται: α) με την πάροδο του χρόνου διαρκείας της, β) με απόφαση των εταίρων, γ) με την κήρυξή της σε πτώχευση και δ) με δικαστική απόφαση ύστερα από αίτηση εταίρου, εφόσον υπάρχει σπουδαίος λόγος. Βάσει της διατάξεως του άρθρου 259 § 2 του Ν. 4072/2012, η αίτηση εκδικάζεται από το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της εταιρίας, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. Από το συνδυασμό δε των διατάξεων του άρθρου αυτού με εκείνες των άρθρων 249 και 294, όπως ισχύουν, σύμφωνα με το άρθρο 330 του Ν. 4072/2012 (Φ.Ε.Κ. Α` 86/11.04.2012), συνάγεται ότι η ομόρρυθμη εταιρεία λύεται με δικαστική απόφαση ύστερα από αίτηση εταίρου εφόσον υπάρχει σπουδαίος λόγος (ΑΠ 37/2019, βλ. και ΑΠ 671/2020). Η δικαστική λύση της εταιρίας για σπουδαίο λόγο αφορά τόσο την εταιρία αορίστου όσο και την ορισμένου χρόνου (ΑΠ 37/2019 βλ. και ΑΠ 671/2020). Ο σπουδαίος λόγος κρίνεται κατά τις περιστάσεις και σε συνάρτηση με τη γενικότερη οργάνωση της συγκεκριμένης εταιρίας, η οποία θα αποτελεί τον κύριο οδηγό για την εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης που δημιούργησε ο επικαλούμενος σπουδαίος λόγος (ΑΠ 37/2019). Οι λόγοι λύσεως προσωπικών εταιριών (… και …), υπό το ισχύον δίκαιο του Ν. 4072/2012 διαφέρουν από αυτούς που γίνονταν δεκτοί κατά το προϊσχύσαν δίκαιο και καθορίζονται πλέον με κεντρικούς άξονες τη γενική αρχή της διατήρησης της εμπορικής επιχείρησης και το επιβεβλημένο απομάκρυνσης από τον απόλυτα προσωποπαγή χαρακτήρα των προσωπικών εταιριών. Μάλιστα, η εκ μέρους εταίρου καταγγελία της εταιρίας έχει πλέον απαλειφθεί ως προβλεπόμενος από το νόμο λόγος λύσεως της προσωπικής εταιρίας, ισχύει όμως ως τέτοιος λόγος, εφόσον προβλέπεται στην εταιρική σύμβαση. Με βάση το σκοπό της διατήρησης της επιχείρησης που κατέχει το ν. 4072/2012 και δεδομένου ότι προβλέπεται και δικαίωμα εξόδου του εταίρου, σύμφωνα με το άρθρο 261 του ως άνω νόμου, το δικαίωμα δικαστικής λύσης της εταιρίας συνιστά έσχατο μέσο αντιμετώπισης της κατάστασης που ανέκυψε με τη συνδρομή του σπουδαίου λόγου και εγείρεται επομένως μόνο σε περίπτωση που δεν ανευρέθη άλλος τρόπος άρσης του αδιεξόδου. Η ύπαρξη του σπουδαίου λόγου θα πρέπει πάντως να έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και σημαντικές επιπτώσεις στην ομαλή λειτουργία της εταιρίας. Ο σπουδαίος λόγος πρέπει, κατά βάση να αναφέρεται στις σχέσεις της εταιρίας και όχι στο πρόσωπο των εταίρων, εκτός αν στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα προσωπικά στοιχεία παίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Περιστατικά που συνιστούν σπουδαίο λόγο είναι, υπό το πρίσμα των νέων διατάξεων που επικεντρώνουν στην οπτική της εμπορικής επιχείρησης, φορέας της οποίας είναι το νομικό πρόσωπο της εταιρίας παρά στον προσωποπαγή συμβατικό εταιρικό δεσμό, η κακή πορεία των εταιρικών υποθέσεων και η έλλειψη κερδών, η αθέτηση των εταιρικών υποχρεώσεων και η κακή διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων, οι διαρκείς διαφωνίες, η έλλειψη συνεργασίας, κατανόησης (ΑΠ 37/2019) . Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 263 του Ν. 4072/2012 με τον τίτλο “Αποκλεισμός εταίρου” “Αν συντρέχει στο πρόσωπο ενός εταίρου περιστατικό που θα δικαιολογούσε τη λύση της εταιρείας σύμφωνα με την περίπτωση δ` της παραγράφου 1 του άρθρου 259, το μονομελές πρωτοδικείο μπορεί, ύστερα από αίτηση των λοιπών εταίρων, η οποία εκδικάζεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, αντί της λύσης της εταιρείας, να διατάξει τον αποκλεισμό του εταίρου”. Ο αποκλεισμός εταίρου είναι δυνατός και στις διμελείς εταιρίες, εφόσον ο σπουδαίος λόγος που καθιστά αδύνατη τη συνέχιση της εταιρίας με τον αιτούντα αφορά το πρόσωπο του καθ` ου η αίτηση, αφού, μετά τον αποκλεισμό και μέσα στο τετράμηνο που ακολουθεί, ο εναπομείνας εταίρος μπορεί να συνεχίσει την εταιρία με νέο εταίρο, σύμφωνα με το άρθρο 267 του ίδιου ως άνω Νόμου με τον τίτλο “..” που ορίζει ότι “Αν αποχωρήσουν για οποιονδήποτε λόγο ένας ή περισσότεροι εταίροι και παραμείνει μόνο ένας εταίρος, η εταιρεία λύνεται, εφόσον μέσα σε τέσσερις μήνες δεν δημοσιευτεί στο Γ.Ε.ΜΗ. η είσοδος νέου εταίρου” (ΑΠ 37/2019) . Σημειωτέον ότι το άρθρο 281 § 1 του Νόμου αυτού προβλέπει ρητά ότι “σε περίπτωση αποκλεισμού του μοναδικού ομορρύθμου εταίρου” ετερόρρυθμης εταιρίας, η εταιρία λύνεται, εκτός αν μέσα σε 4 μήνες “εισέλθει στην εταιρία νέος εταίρος ως ομόρρυθμος”. Η θέση ότι δεν είναι δυνατός ο αποκλεισμός εταίρου σε διμελή εταιρία, διότι, ενώ το δικαστήριο αποφασίζει τον αποκλεισμό του ενός εταίρου για να συνεχισθεί η εταιρική επιχείρηση, η συνέπεια αυτή εξαρτάται αποκλειστικά από τη βούληση του αιτούντος τον αποκλεισμό, έρχεται σε αντίθεση με την παραπάνω ρύθμιση του νόμου. Οι παραπάνω διατάξεις των άρθρων 267 και 281 παρ. 1 βρίσκονται σε συστηματική ενότητα μέσα στον ν. 4072/ 2012, επιτρέποντας την προσωρινή διατήρηση της εταιρίας, με σκοπό την εξομάλυνσή της, με την είσοδο νέου εταίρου.
Συνεπώς, στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 267 που, κατά το γράμμα του, ρυθμίζει τις περιπτώσεις “αποχώρησης” “για οποιονδήποτε λόγο”, χωρίς να διακρίνει ειδικότερα, εντάσσεται και ο αποκλεισμός εταίρου διμελούς εταιρίας (ΑΠ 37/2019) . Άλλωστε, η ερμηνευτική συστολή του πεδίου των άρθρων 263 και 267, ώστε να μην είναι δυνατός ο αποκλεισμός εταίρου στις διμελείς εταιρίες, οδηγεί κατ` αποτέλεσμα στη δυνατότητα περιέλευσης της εταιρικής επιχείρησης σε έναν από τους δύο εταίρους με βάση την “ΚΠολΔ 483” (Διανομή επιχειρήσεων που αποτελούν οικονομικό σύνολο), η οποία προβλέπει τη διανομή της επιχείρησης με τη δυνατότητα του δικαστηρίου κατόπιν αίτησης κάποιου από τους κοινωνούς να επιδικάσει την επιχείρηση που πρέπει να διανεμηθεί σε εκείνον που το ζητεί έναντι καταβολής χρηματικού ποσού ίσου προς την αξία της επιχείρησης, η οποία όμως τελεί υπό προϋποθέσεις, οι οποίες είναι διαφορετικές από αυτές με τις οποίες κρίνεται ο αποκλεισμός εταίρου. Με βάση τον σκοπό της διατήρησης της επιχείρησης που διακατέχει τον ν. 4072/2012, δεν πρέπει να αποκλείεται ο δικαστικός αποκλεισμός εταίρου διμελούς εταιρίας, όταν αυτός δεν έχει τη δυνατότητα συμμετοχής στην εταιρία, επειδή π.χ. αδυνατεί να εισφέρει την εργασία του, όπως προβλέπει η εταιρική σύμβαση για όλους τους εταίρους (διότι έχει απωλέσει την επαγγελματική ιδιότητα που είναι απαραίτητη ή για άλλο λόγο) ή ενεργεί κατ` εξακολούθηση πράξεις εις βάρος του συμφέροντος της εταιρίας, π.χ. πράξεις ανταγωνισμού. Η θέση ότι δεν είναι δυνατός ο αποκλεισμός εταίρου διμελούς εταιρίας οδηγεί σε αδιέξοδο, όταν ζητείται ο αποκλεισμός εταίρου για παράβαση των υποχρεώσεών του, ενώ ο καθ` ου η αίτηση αποκλεισμού υποβάλλει αίτηση λύσης της εταιρίας ασκώντας καταχρηστικά το σχετικό δικαίωμα . Εξάλλου, είναι ισχυρή η πρόβλεψη στην εταιρική σύμβαση της υποχρεωτικής εξόδου του εταίρου διμελούς εταιρίας, αν επέλθει γεγονός ή κατάσταση που ορίζεται στην εταιρική σύμβαση ότι συνιστά απόλυτο λόγο υποχρεωτικής εξόδου από την εταιρία (ΑΠ 37/2019).
Τέλος, κατά τη διάταξη του άρθρου 559 αριθμ. 1 ΚΠολΔ ιδρύεται λόγος αναιρέσεως αν παραβιάσθηκε κανόνας του ουσιαστικού δικαίου, στον οποίο περιλαμβάνονται και οι ερμηνευτικοί κανόνες των δικαιοπραξιών. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, ο κανόνας δικαίου παραβιάζεται, αν δεν εφαρμοσθεί ενώ συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή του, ή αν εφαρμοσθεί ενώ δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις αυτές, καθώς και αν εφαρμοσθεί εσφαλμένως, η δε παράβαση εκδηλώνεται είτε με ψευδή ερμηνεία, είτε με κακή εφαρμογή, δηλαδή με εσφαλμένη υπαγωγή (Ολ ΑΠ 4/2005, ΑΠ 2/2020, ΑΠ 7/2006). Στην περίπτωση που το δικαστήριο έκρινε κατ` ουσίαν την υπόθεση, η παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου κρίνεται ενόψει πραγματικών περιστατικών, που ανελέγκτως δέχθηκε ότι αποδείχθηκαν, το δικαστήριο της ουσίας και της υπαγωγής αυτών στο νόμο και ιδρύεται ο λόγος αυτός αναίρεσης, αν οι πραγματικές παραδοχές της απόφασης καθιστούν φανερή την παραβίαση (ΑΠ 37/2019) .
Στην προκειμένη περίπτωση, με τους πρώτο και δεύτερο λόγους της ένδικης αίτησης αναίρεσης αποδίδεται στην προσβαλλόμενη απόφαση η πλημμέλεια από τον αριθμό 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ, επειδή το Εφετείο με την προσβαλλόμενη απόφασή του παραβίασε με την παράλειψή του να εφαρμόσει, μετά από εσφαλμένη ερμηνεία της, την ουσιαστικού δικαίου διάταξη του άρθρου 263 του ν. 4072/2012, κρίνοντας, στη μεν πρώτη περίπτωση ότι η διάταξη αυτή δεν μπορεί να τύχει εφαρμογής σε περίπτωση διμελούς προσωπική εταιρίας, παρά τη ρητή πρόβλεψη της διατάξεως του άρθρου 267 του ιδίου νόμου, και απαιτώντας στη δεύτερη περίπτωση να μνημονεύονται στην αίτηση περί αποκλεισμού εταίρου ειδικά περιστατικά ενδεικτικά της πρόθεσης του αιτούντος να ανεύρει νέο εταίρο, προκειμένου να συνεχιστεί η εταιρία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το Εφετείο αναφορικά με το περιεχόμενο της ένδικης από 18-12-2015 και με αριθμ. κατάθ. 250/18-12-2015 αίτησης δέχτηκε τα εξής αυτολεξεί παρατιθέμενα : ” Με την από 18-12-2015 ( αρ. εκθ.κατάθ. 250/18-12-2015) αίτησή του ο αιτών και ήδη εκκαλών Ν. Μ. ιστορούσε ότι αυτός και ο καθ’ού , αδελφός του , είναι οι μοναδικοί ομόρρυθμοι εταίροι της ομόρρυθμης εταιρίας με την επωνυμία ” Β.Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε. ” , που εδρεύει στα … και έχει ως αντικείμενο την παροχή οδικής βοήθειας . Ότι ο καθού διενεργεί ανταγωνιστικές , μονομερείς και βλαπτικές για την ως άνω κοινή εταιρία πράξεις , κατά παράβαση του νόμου και του καταστατικού , οι οποίες καθιστούν προβληματική τη λειτουργία της εταιρίας , όπως ειδικότερα εξέθετε σ’ αυτή . Με βάση αυτό το ιστορικό ζητούσε : α) να αναγνωριστεί ότι υπάρχουν σπουδαίοι λόγοι στο πρόσωπο του καθ’ ού που δικαιολογούν τη λύση της εταιρίας και επομένως και τον αποκλεισμό του από αυτήν και β) να αποκλεισθεί ο καθ’ ού από την εταιρία επικαλούμενος σπουδαίο λόγο συνεπεία της ως άνω συμπεριφοράς του ………………………Στην προκειμένη περίπτωση η από 18-12-2015 (αρ. εκθ. κατάθ. 250/18-12-2015) αίτηση, όπως το ιστορικό της εκτίθεται ανωτέρω, με την οποία ο αιτών Ν. Μ. ζητεί , επικαλούμενος περιστατικά στο πρόσωπό του καθού που δικαιολογούν τη λύση για σπουδαίο λόγο της ομόρρυθμης εταιρίας με την επωνυμία ” Β.Μ. και ΣΙΑ Ο.Ε. ” , της οποίας είναι οι μοναδικοί ομόρρυθμοι εταίροι, είναι μη νόμιμη και πρέπει να απορριφθεί, αφού σύμφωνα με όσα εκτίθενται στην ανωτέρω νομική σκέψη η διάταξη του άρθρου 263 του ν. 4072/2012, δεν μπορεί να τύχει εφαρμογής σε εταιρικό δεσμό ομόρρυθμης εταιρίας δύο μόνον προσώπων , όπως συμβαίνει στην προκείμενη περίπτωση . Επομένως το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, που έκρινε μη νόμιμη την ως άνω αίτηση ορθά ερμήνευσε και εφάρμοσε το νόμο και συνεπώς πρέπει ο σχετικός τρίτος λόγος της έφεσης με τον οποίο οι εκκαλούντες παραπονούνται για την ως άνω κρίση του Δικαστηρίου να απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμος ………Από το περιεχόμενο αυτής (εκκαλούμενης) προκύπτει ότι περιέλαβε και επικουρική αιτιολογία ότι σε κάθε περίπτωση ο αιτών δεν εκθέτει σ’αυτήν συγκεκριμένα περιστατικά από τα οποία να προκύπτει η πρόθεσή του να ανεύρει άλλο συνεταίρο. Επομένως , μετά την κατά τα ανωτέρω απόρριψη του τρίτου λόγου της κρινόμενης έφεσης ως κατ’ ουσίαν αβάσιμου, που αφορούσε την ως άνω κύρια αιτιολογία , οι δεύτερος και πρώτος λόγοι της κρινόμενης έφεσης με τους οποίους πλήττεται η εκκαλούμενη ως προς την ανωτέρω επάλληλη αιτιολογία είναι απορριπτέοι ως αλυσιτελείς , καθόσον και η προσβολή της αιτιολογίας δεν θα έχει επίδραση στο απορριπτικό διατακτικό της προσβαλλόμενης απόφασης . …..”. Μετά ταύτα το Εφετείο με την προσβαλλομένη απόφασή του, αφού απέρριψε (αντιστοίχως) ως μη νόμιμο τον τρίτο λόγο έφεσης και ως αλυσιτελείς τους προαναφερόμενους λόγους δεύτερο και πρώτο λόγους της ως άνω έφεσης, στην συνέχεια (το Εφετείο), συνεκδικάζοντας τις δύο αντίθετες αιτήσεις , έκρινε νόμιμη μόνο την από 14-9-2016 και με αρ. κατάθ. 61/16-9-2016 αίτηση του τότε αιτούντος Δ. Μ., που ο τώρα αναιρεσίβλητος είχε ασκήσει κατά των καθών (τώρα αναιρεσειόντων), εξέτασε (μόνο) αυτή ως προς την ουσιαστική βασιμότητά της, δέχθηκε αυτή ως κατ’ ουσία βάσιμη , δέχθηκε ότι το Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο που έκρινε ομοίως ορθά εφάρμοσε το Νόμο και εκτίμησε τις αποδείξεις και στην συνέχεια απέρριψε στο σύνολό της ως κατ’ ουσία αβάσιμη την έφεση των τώρα αναιρεσειόντων . Με τις προαναφερόμενες παραδοχές της η προσβαλλόμενη , παραβίασε, ευθέως, με εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή την ουσιαστικού δικαίου διάταξη του άρθρου 263 του Ν. 4072/2012, για αποκλεισμό του εταίρου. Και τούτο διότι , σύμφωνα με τα αναφερόμενα στη νομική σκέψη της παρούσας, ο αποκλεισμός εταίρου είναι δυνατός και στις διμελείς εταιρίες, όπως η προκείμενη ομόρρυθμη εταιρία με την επωνυμία ” Β.Μ.ς και ΣΙΑ Ο.Ε. ” εφόσον ο σπουδαίος λόγoς που καθιστά αδύνατη τη συνέχιση της εταιρίας με τον αιτούντα αφορά το πρόσωπο του καθ` ου η αίτηση, όπως στην προκείμενη περίπτωση αναλυτικά εξέθετε ο αιτών (τώρα πρώτος αναιρεσείων) επικαλούμενος συγκεκριμένα ότι ο καθού Δ. Μ. (ήδη αναιρεσίβλητος) διενεργεί ανταγωνιστικές , μονομερείς και βλαπτικές για την ως άνω εταιρεία πράξεις , κατά παράβαση του νόμου και του καταστατικού , οι οποίες καθιστούν προβληματική τη λειτουργία της διμελούς εταιρείας τους . Επομένως, ο πρώτος λόγος αναίρεσης από τον αριθμό 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ, είναι βάσιμος και πρέπει να γίνει δεκτός. Εξάλλου, ο δεύτερος λόγος της αίτησης αναίρεσης, σύμφωνα με τον οποίο, το Μονομελές Πρωτοδικείο, η απόφαση του οποίου ενσωματώθηκε στην προσβαλλόμενη απόφαση που απέρριψε την έφεση κατ’ ουσία, απαίτησε να μνημονεύονται στην αίτηση περί αποκλεισμού εταίρου ειδικά περιστατικά ενδεικτικά της πρόθεσης του αιτούντος να ανεύρει νέο εταίρο, προκειμένου να συνεχιστεί η εταιρεία, αλυσιτελώς προβάλλεται και είναι απορριπτέος, εφόσον το ως άνω Δικαστήριο δεν στήριξε σ` αυτή την αιτιολογία το διατακτικό του, αφού η αίτηση δεν απορρίφθηκε ως αόριστη, λόγω μη αναφοράς στην αίτηση των ως άνω περιστατικών, αλλά με την αιτιολογία που προαναφέρθηκε. Κατ` ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση στο σύνολό της, κατά παραδοχή του ως άνω πρώτου λόγου της αίτησης αναίρεσης, παρελκούσης συνακόλουθα της εξέτασης του τρίτου λόγου αναίρεσης από τον αριθμό 19 του άρθρου 559 που αφορά ελλειπείς αιτιολογίες της προσβαλλόμενης σε σχέση με την κατ’ουσία παραδοχή της συνεκδικασθείσας αντίθετης αίτησης του τώρα αναιρεσίβλητου, να παραπεμφθεί η υπόθεση προς περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο δικαστήριο, η σύνθεση του οποίου είναι δυνατή από άλλο δικαστή, εκτός από εκείνον που δίκασε προηγουμένως (άρθρ. 580 § 3 Κ.Πολ.Δ.), να διαταχθεί η επιστροφή στους αναιρεσείοντες του κατατεθέντος από αυτούς για την άσκηση της αναίρεσης παραβόλου (άρθρ. 495 § 4 Κ.Πολ.Δ., όπως η §4 προστέθηκε με το άρθρο 12 § 2 του Ν. 4055/2012, που άρχισε να ισχύει από 2.4.2012, σύμφωνα με το άρθρο 113 αυτού) και να καταδικαστεί ο αναιρεσίβλητος στην πληρωμή των δικαστικών εξόδων των αναιρεσειόντων (άρθρ. 183 Κ.Πολ.Δ.), ο οποίος δεν κατέθεσε προτάσεις.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την υπ` αριθμ. 20/2019 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Ιωαννίνων.
Παραπέμπει την υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο παραπάνω δικαστήριο, το οποίο θα συγκροτηθεί από άλλον δικαστή, εκτός από εκείνον που εξέδωσε την αναιρεθείσα απόφαση.
Διατάσσει την επιστροφή στους αναιρεσείοντες του παραβόλου που έχουν καταθέσει για την άσκηση της αίτησης αναίρεσης.
Και
Καταδικάζει τον αναιρεσίβλητο στην πληρωμή των δικαστικών εξόδων των αναιρεσειόντων, τα οποία ορίζει στο ποσό των δύο χιλιάδων (2.000) ευρώ.
ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίσθηκε στην Αθήνα, στις 14 Μαΐου 2021.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
και ταύτης αποχωρησάσης από την Υπηρεσία η αρχαιότερη της συνθέσεως Αρεοπαγίτης και ήδη Αντιπρόεδρος ΑΠ Κωστούλα Φλουρή – Χαλεβίδου
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στην Αθήνα, στις 27 Σεπτεμβρίου 2021.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
