Ειδική ομάδα ετοιμάζει το νομικό οπλοστάσιο
Διυπουργικό ανάχωμα στην αυθαίρετη δόμηση προετοιμάζει η κυβέρνηση δημιουργώντας μια νέα ειδική ομάδα για να …ξεθεμελιώσει τις πολεοδομικές παρανομίες. Με αιχμή τις ρυθμίσεις για πρόστιμα και κατεδαφίσεις εξπρές που είχαν προωθηθεί προεκλογικά (με αφορμή την οικοδομική ασυδοσία στη Μύκονο), οι οποίες ωστόσο δεν αποδείχθηκαν όσο αποτελεσματικές αναμένονταν, η ειδική …μονάδα κρούσης θα επικαιροποιήσει όλο το θεσμικό πλαίσιο καταστολής της οικοδομικής αυθαιρεσίας, με στόχο την απλοποίησή τους και επίσπευση των διαδικασιών.
Στελεχωμένη με πέντε νομικούς και τεχνικούς συμβούλους από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και την Προεδρία της Κυβέρνησης η νέα ομάδα θα πρέπει επίσης να συγκεντρώσει και να ενοποιήσει τις υφιστάμενες ρυθμίσεις που αφορούν στον κατασταλτικό έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης. Επιπλέον, θα καθορίσει ρητώς τα αρμόδια όργανα, ώστε να μην πετάει η μία υπηρεσία το «μπαλάκι» των ευθυνών στην άλλη, καθώς και τους όρους συνεργασίας μεταξύ τους, προκειμένου να μπει «φρένο» στην πολεοδομική παρανομία.
Ομάδα εργασίας
Μάλιστα, σύμφωνα με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος κ. Ευθυμίου Μπακογιάννη, η Ομάδα Εργασίας οφείλει έως τις 31 Σεπτεμβρίου να ολοκληρώσει το έργο της και να το αποστείλει στις πολιτικές ηγεσίες των συναρμόδιων υπουργείων και ειδικότερα στον υπουργό Επικρατείας κ. Άκη Σκέρτσο, στον υπουργό Οικονομικών κ. Κωστή Χατζηδάκη , στην υπουργό Εσωτερικών κυρία Νίκη Κεραμέως και τον υπουργό και υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ.κ. Θόδωρο Σκυλακάκη και Νίκο Ταγαρά.
Άλλωστε, όπως είχε επισημάνει από το βήμα της Βουλής ο κ. Σκυλακάκης, αναφερόμενος στην πολεοδομική …τρέλα, στο επίκεντρο της πολιτικής του ΥΠΕΝ θα τεθεί ο έλεγχος της νέας αυθαίρετης δόμησης, με σύγχρονα μέσα και με παράλληλη κεντρική και τοπική παρακολούθηση. «Έτσι ώστε η αυθαιρεσία να σταματά εν τη γενέσει της. Τα αυθαίρετα, απλώς, να μην χτίζονται. Η νέα τεχνολογία μας δίνει καταπληκτικά εργαλεία, για να είναι το κράτος πραγματικά αποτελεσματικό στην χαίνουσα αυτή πληγή, το οριστικό κλείσιμο της οποίας, αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή μιας σύγχρονης, προοδευτικής και τολμηρής πολεοδομικής πολιτικής», υποστήριξε ο υπουργός.
Τριπλό χτύπημα από …αέρος
Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει τριπλό χτύπημα στην αυθαίρετη δόμηση. Με στόχο τον έλεγχο των πολεοδομικών παρανομιών, το επιτελείο του ΥΠΕΝ, σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, σχεδιάζει επίθεση σε τρία επίπεδα. Καταρχάς, το Δημόσιο θα προμηθευτεί επιτέλους δορυφορικές εικόνες του 2011 για την πιστοποίηση του χρόνου ανέγερσης των παράνομων κατασκευών. Γιατί είναι απαραίτητες; Το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει θέσει την 28η Ιουλίου 2011 ως «κόκκινη γραμμή», πέραν της οποίας όποιο αυθαίρετο χτίζεται δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί και πρέπει να κατεδαφιστεί.
Δίχως αεροφωτογραφίες εκείνης της χρονιάς δεν μπορεί να πιστοποιηθεί ο χρόνος ανέγερσης μιας οικοδομής _δηλαδή εάν κατασκευάστηκε πριν ή μετά τον Ιούλιο του 2011 _ με συνέπεια οι «τακτοποιήσεις» πολεοδομικών παρανομιών, όλα αυτά τα χρόνια, να γίνονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες με …τυφλό σύστημα. Αυτό το κενό στον ελεγκτικό μηχανισμό έχουν εντοπίσει, εδώ και χρόνια, επιτήδειοι μηχανικοί οι οποίοι _ όπως έχει δείξει η περίπτωση της Μυκόνου, της Ρόδου κλπ. _ έχουν ανοίξει «φάμπρικα» τακτοποιήσεων νεόδμητων αυθαιρέτων, διασώζοντάς τα από τις …δαγκάνες της μπουλντόζας. 
Επιπλέον αναζητούνται και κονδύλια ώστε το Δημόσιο να εξασφαλίσει την προμήθεια ανά τρίμηνο ή τετράμηνο (θα εξαρτηθεί από τον τελικό προϋπολογισμό) νέων δορυφορικών εικόνων από όλες τις περιοχές της χώρας. Έτσι θα πιάνονται στην «τσιμπίδα» των αρμόδιων αρχών όσοι επιχειρούν την ανέγερση νέων αυθαιρέτων, αλλά και όσοι επεκτείνουν παρανόμως νόμιμα κτίσματα. Τα δεδομένα των αεροφωτογραφιών θα ταυτοποιούνται, μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος e-άδειες ώστε να ελέγχεται εάν για τις νέες οικοδομές έχουν εκδοθεί οικοδομικές άδειες (οι οποίες πλέον συνοδεύονται από εξαρτημένο τοπογραφικό με το στίγμα της θέσης του ακινήτου) και στην περίπτωση που δεν υπάρχουν θα δίνεται αυτόματα εντολή σε ελεγκτή δόμησης για έλεγχο.
Παράλληλα, με τη λήψη των νέων δορυφορικών εικόνων, το τριπλό σχέδιο δράσης περιλαμβάνει την εγκατάσταση σε περιοχές με μεγάλο ιστορικό πολεοδομικών αυθαιρεσιών, όπως η Μύκονος, η Ρόδος, η Κρήτη, η Χαλκιδική κ.ά., σταθμών με drones για σάρωση από αέρος των πολεοδομικών παρανομιών. Επίσης, έως το πρώτο εξάμηνο του 2024, θα λειτουργήσει και ένα σύστημα ηλεκτρονικών καταγγελιών στο οποίο ο κάθε πολίτης θα εισέρχεται με τους προσωπικούς κωδικούς εισόδου στο TAXIS, καταβάλλοντος ένα μικρό παράβολο, και θα καταγγέλλει αυθαιρεσίες στη δόμηση που εντοπίζει στη γειτονιά του. Εάν έπειτα από τον έλεγχο αποδειχθεί ότι η καταγγελία ευσταθούσε θα του επιστρέφεται το παράβολο. Την ηλεκτρονική πύλη θα διαχειρίζεται, για λογαριασμό του ΥΠΕΝ, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας.
Οι καταγγελίες των πολιτών θα αφορούν αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν μετά τον Ιούλιο του 2011 καθώς και όσα βρίσκονται σε …απαγορευμένες ζώνες, όπως αιγιαλοί, δάση κλπ. για τα οποία δεν υπάρχει δυνατότητα νομιμοποίησης. Για τα υπόλοιπα, εφόσον οι διαδικασίες τακτοποίησης συνεχίζονται έως το 2025 μέσω της «Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου», ο εντοπισμός τους ουσιαστικά θα οδηγήσει τους ιδιοκτήτες τους άμεσα στο …ταμείο για διευθέτηση.
Τα εργαλεία υπήρχαν και στο παρελθόν
Είναι αξιοσημείωτο ότι η δημιουργία του νέου ηλεκτρονικού συστήματος, μέσω του οποίου θα γίνονται οι καταγγελίες, είχε προβλεφθεί πριν από περίπου τέσσερα χρόνια με υπουργική απόφαση των τότε υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος και εξειδικεύθηκε στις αρχές του 2022 από το ΥΠΕΝ ως προς το αντικείμενο ελέγχου και τη διαδικασία που θα ακολουθούν οι ελεγκτές δόμησης για την επιβολή κυρώσεων στα καταγγελλόμενα αυθαίρετα.
Αλλά και το σχέδιο για την παρακολούθηση της αυθαίρετης δόμησης δεν είναι καινούργιο. Υπήρχε στο ΥΠΕΝ ήδη από το 2016, το οποίο είχε θεσμοθετηθεί, αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε. Περιελάμβανε τη δημιουργία Παρατηρητηρίων Δομημένου Περιβάλλοντος σε κάθε περιφερειακή ενότητα τα οποία θα εξοπλίζονταν με drones που θα σάρωναν την κάθε περιοχή ανά εξάμηνο ώστε να εντοπίζονται οι αλλαγές. Επίσης, ακόμη δεν έχει λειτουργήσει η πλατφόρμα για τον προβλεπόμενο (στους νόμους 4178/2013 και 4495/2017) δειγματοληπτικό έλεγχο του 5% των δηλώσεων αυθαιρέτων από ελεγκτές δόμησης.
Πολεοδομικοί έλεγχοι
Να σημειωθεί ότι με ρυθμίσεις που ψηφίστηκαν τον περασμένο Μάρτιο (ν. 5037/23) είχαν προσδιοριστεί οι πολεοδομικοί έλεγχοι από μεικτά κλιμάκια με τουλάχιστον τρία μέλη από υπαλλήλους της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών και της Γενικής Γραμματείας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ και της Διεύθυνσης Οικονομικής Αστυνομίας. Λίγο αργότερα, με άλλον νόμο, προβλέφθηκαν οι διαδικασίες κατακύρωσης των προστίμων για όσα καταγράφονται στις αυτοψίες των κλιμακίων και δημοσιότητας έως την οριστικοποίηση του προστίμου. Σύμφωνα με αυτές, όταν το πρόστιμο κατακυρωθεί (από το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων), το αυθαίρετο θα πρέπει να κατεδαφίζεται εντός ενάμισι μήνα. Ωστόσο, εάν ο αυθαιρετούχος το κατεδαφίσει μόνος του μπορεί να καταβάλει μόνο το 20% του προστίμου ανέγερσης και διατήρησης. Σε κάθε περίπτωση βαρύνεται με το κόστος αποκατάστασης της περιοχής είτε το κατεδαφίσει μόνος του είτε όχι.
