Της ΓΡΑΜΜΑΤΗΣ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ, τοπογράφου – πολεοδόμου μηχανικού
Στον «αέρα» είναι η δόμηση στα εκτός σχεδίου πόλεως αγροτεμάχια μετά από πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ, η οποία επιτάσσει όλα τα ακίνητα που βρίσκονται εκτός σχεδίου, έστω κι αν έχουν εμβαδόν άνω των 4.000 τ.μ., προϋφιστάμενα της ισχύος του του Ν. 3212/2003, να έχουν πρόσοψη 25 μέτρων σε κοινόχρηστο δρόμο αναγνωρισμένο με διοικητική πράξη αρμόδιου οργάνου.
Ωστόσο, με ευθύνη της πολιτείας, δεν έχει οριστεί ξεκάθαρα η διαδικασία με την οποία καθορίζεται ένας δρόμος ως κοινόχρηστος, ενώ οι κατά καιρούς εγκύκλιοι από το αρμόδιο υπουργείο έχουν δημιουργείται σύγχυση, τόσο στους αρμόδιους υπαλλήλους όσο και στους ιδιώτες μηχανικούς.
Στο πρόβλημα προσπαθεί να δώσει λύση το Υπουργείο Περιβάλλοντος με την κύρωση δικτύου κοινοχρήστων δρόμων και την σύνταξη μελετών Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων που προωθεί. Όμως η διαδικασία απαιτεί τουλάχιστον μια πενταετία για να ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων εκτός σχεδίου να βρίσκονται σε ομηρία.
Σήμερα με τις μέχρι τώρα κατευθύνσεις και οδηγίες των προγενεστέρων εγκυκλίων, δυνάμει των οποίων έχουν εκδοθεί ήδη χιλιάδες οικοδομικές άδειες, υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες δρόμων που θεωρούνται κοινόχρηστοι.
- Ποιοι δρόμοι είναι κοινόχρηστοι;
Κοινόχρηστοι δρόμοι είναι:
- Εθνικοί δρόμοι, που ορίζονται με Προεδρικό Διάταγμα.
- Επαρχιακοί δρόμοι, που ορίζονται με απόφαση Υπουργού Συγκοινωνιών.
- Δρόμοι που ενώνουν οικισμούς μεταξύ τους και με διεθνείς, εθνικές, επαρχιακές οδούς και αναγνωρίστηκαν ως κύριοι ή μοναδικοί, με απόφαση νομάρχη (πριν γίνει αιρετός).
- Δρόμοι στο όριο του σχεδίου πόλεως, που καθορίζονται με τη κύρωση της πολεοδομικής μελέτης και έχουν τεθεί σε κοινή χρήση.
- Δρόμοι που επιτρέπουν τη πρόσβαση σε ακτές, αρχαιολογικούς χώρους, σημαντικά δημόσια έργα.
- Δρόμοι προϋφιστάμενοι του 1923.
- Δρόμοι που έχουν τεθεί σε κοινή χρήση με οιανδήποτε νόμιμο τρόπο.
- Ποιοί δρόμοι θεωρούνται ότι δημιουργήθηκαν με βούληση της πολιτείας ή με άλλο νόμιμο τρόπο;
α) Οδοί που προβλέπονται από αναδασμό του Υπουργείου Γεωργίας ή δρόμοι που έχουν διανοιχτεί σε εκτέλεση παραχωρητηρίων του Ελληνικού Δημοσίου, αποφάσεων αναδασμού ή πράξεων απαλλοτριώσεως κατά τις διατάξεις της αγροτικής ή εποικιστικής νομοθεσίας, όπου υπάρχει σχετική πρόβλεψη ότι το αντίστοιχο τμήμα παραμένει δημόσια οδός ή δίοδος και αφήνεται στην κοινή χρήση,
β) η καθορισμένη ζώνη παραλίας, που εξυπηρετεί τις ανάγκες κυκλοφορίας, εφόσον είναι διανοιγμένη και διαμορφωμένη οδός,
γ) οδοί που έχουν νομίμως κατασκευαστεί με τη βούληση της πολιτείας και επιτρέπουν την πρόσβαση σε ακτές, αρχαιολογικούς χώρους, εθνικούς δρυμούς, χιονοδρομικά κέντρα ή σε σημαντικά δημόσια έργα (όπως φράγματα, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, νοσοκομεία, Δημοτικές Εγκαταστάσεις Ύδρευσης (δεξαμενές, αντλιοστάσια) και Αποχέτευσης (εργοστάσια βιολογικών καθαρισμών), Επεξεργασίας και ταφής στερεών αποβλήτων, Νεκροταφείων, Ιερών Ναών κ.λπ.).
- Πώς μπορώ με σιγουριά να γνωρίζω ότι ο δρόμος είναι κοινόχρηστος για να αγοράσω ένα αγροτεμάχιο για να κτίσω;
Μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων διαδικασιών, είναι επιτρεπτή η μεμονωμένη αναγνώριση εκτός σχεδίου οδών που προϋφίστανται του 1923 και κύριων/μοναδικών δημοτικών οδών που ενώνουνοικισμούς, κατά βάση με την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος, με πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, μετά τη γνωμοδότηση του αρμόδιου ΣΥΠΟΘΑ τηςοικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
Επειδή η διαδικασία είναι χρονοβόρα και κοστίζει ακριβά, οι ιδιώτες μηχανικοί και οι κατά τόπους πολεοδομίες εξετάζουν τα αποδεικτικά στοιχεία απο τα οποία προκύπτει ότι ο δρόμος προϋφίσταται του έτους 1923 ή εάν ο δρόμος διανοίχθηκε με νόμιμο τρόπο. Σε κάθε άλλη περίπτωση που δεν αποδεικνύεται η κοινοχρηστία, υπάρχει ο κίνδυνος της μη έκδοσης οικοδομικής άδειας ή της ακύρωσης της μετά από δικαστική απόφαση.
- Ποια αποδεικτικά ζητά σήμερα η Πολεοδομία για να εκδώσει οικοδομική άδεια σε αγροτεμάχια με πρόσωπο σε κοινόχρηστο δρόμο;
α) Συμβόλαια ή άλλα στοιχεία, που να αποδεικνύουν ότι οι αγροτικοί δρόμοι προϋφίστανται της 16-4-24, ημερομηνίας ισχύος του Νομοθετικού Διατάγματος του 1923.
β) Την απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας, με την οποία έγινε ο αναδασμός σε αγροτική περιοχή.
γ) Την χάραξη του αιγιαλού και της παραλίας, απ’ όπου να προκύπτει ότι η καθορισμένη ζώνη παραλίας εξυπηρετεί τις ανάγκες της κυκλοφορίας και εφόσον έχει τεθεί σε κοινή χρήση και είναι διαμορφωμένη οδός.
δ) Την απόφαση του γενικού γραμματέα της οικείας Περιφέρειας, με την οποία διαπιστώνεται ότι ο δρόμος έχει κατασκευαστεί από τεχνικές υπηρεσίες του Δημοσίου και επιτρέπει την πρόσβαση σε ακτή, αρχαιολογικό χώρο, εθνικό δρόμο, χιονοδρομικό κέντρο ή σε σημαντικό δημόσιο έργο (όπως φράγματα, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, νοσοκομεία κ.λπ).
ε) Διοικητικές Πράξεις από τις οποίες να διαπιστώνεται ότι ο δρόμος έχει κατασκευαστεί από τεχνικές υπηρεσίες του Δημοσίου.
στ) Την απόφαση του Δικαστηρίου με την οποία κρίθηκε ως κοινόχρηστο το συγκεκριμένο τμήμα της οδού που έχει πρόσωπο η ιδιοκτησία.
- Είναι αποδεικτικό στοιχείο ότι ο Δρόμος έχει ΚΑΕΚ στο κτηματολόγιο;
Πράγματι σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές, τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις για τη σύνταξη των μελετών καταγραφής του υπάρχοντος οδικού δικτύου της χώρας (ΦΕΚ 2671/Β/31-5-2022), είναι βασικό στοιχείο κοινοχρηστίας ο δρόμος να φαίνεται σε αεροφωτογραφίες πλησιέστερης ημερομηνίας προ 27.07.1977 καθώς και να αποτυπώνεται ως δρόμος στα κτηματολογικά διαγράμματα του Εθνικού Κτηματολογίου. Όμως από μόνα τους αυτά τα στοιχεία σήμερα, και μέχρι την κύρωση του οδικού δικτύου, δεν αποτελούν αποδεικτικό στοιχείο κοινοχρηστίας του δρόμου
- Υπάρχουν δρόμοι εκτός σχεδίου, που διανοίχθηκαν από τις Κοινότητες, έχουν περάσει ΔΕΗ, ΟΤΕ, δημοτικός φωτισμός και ύδρευση και έχουν ασφαλτοστρωθεί. Αυτοί δηλαδή δεν θεωρούνται κοινόχρηστοι;
Πράγματι υπάρχουν πολλοί αγροτικοί δρόμοι, οι οποίοι χρησιμοποιούνται ως κοινόχρηστοι «εν τοις πράγμασι», είναι ασφαλτοστρωμένοι και διέρχονται μέσω αυτών κοινόχρηστα δίκτυα, συντηρούνται από τις τεχνικές υπηρεσίες των Δήμων, κ.λπ., όμως δεν έχουν την «πολεοδομική νομιμότητα» και δεν θεωρούνται κοινόχρηστοι εάν δεν αποδειχθεί ότι διανοίχτηκαν με νόμιμο τρόπο.
- Άφησα ένα δρόμο να περάσει μέσα από το χωράφι μου και συνεχίζει και σε άλλα χωράφια. Μπορώ τώρα να τον φράξω και να τον κλείσω;
Οι αγροτικοί δρόμοι, που δεν αποτελούν κοινόχρηστα πράγματα, αλλά δημιουργήθηκαν με συνεισφορά των ιδιοκτητών των όμορων ακινήτων για την εξυπηρέτηση τους, παραμένουν στην κυριότητα εκείνων οι οποίοι συνεισέφεραν για τη δημιουργία τους και αποβλέπει στην εξυπηρέτηση των ιδίων. Σε περίπτωση (κάτι το συνηθισμένο) που δεν έγινε μονομερής συμβολαιογραφική δήλωση παραίτησης δικαιωμάτων κυριότητας, οι παρόδιοι ιδιοκτήτες μπορούν να αποφασίσουν χωρίς δυνατότητα αντιδράσεως από την πολιτεία ή οποιοδήποτε τρίτο για την κατάργησή τους.
- Εδώ και 30 χρόνια, για να φτάσω στο χωράφι μου, διέρχομαι από αγροτικό δρόμο ιδιωτικό και ο ιδιοκτήτης μού λέει ότι του ανήκει και θα τον κλείσει. Έχει αυτό το δικαίωμα;
Ο δρόμος που είναι ιδιωτικός, σε περίπτωση που χρησιμοποιείται από τρίτους, θεωρείται απλώς δουλεία. Από τη στιγμή που εσείς διέρχεστε συνεχώς και αδιαλείπτως επί 20ετίας από αυτόν τον δρόμο και δεν έχετε άλλη πρόσβαση, τότε μπορείτε να ζητήσετε από το δικαστήριο την επιβολή δουλείας διόδου, έναντι αποζημιώσεως.
