ΑΠ 547/2023. Παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας. Δικαιούχος της χρηματικής αυτής ικανοποιήσεως είναι μόνον ο φορέας του δικαιώματος ή εννόμου συμφέροντος που έχει προσβληθεί. Η έννοια του “παθόντος”, που κατά το άρθρο 118 παρ.1 ΠΚ έχει δικαίωμα υποβολής εγκλήσεως στα όχι αυτεπάγγελτα αλλά κατ΄ έγκληση διωκόμενα εγκλήματα (36, 50 ΚΠοινΔ), δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά με την έννοια του αδικηθέντα και ζημιωθέντα που ασκεί πολιτική αγωγή και στο ποινικό δικαστήριο και έτσι νομιμοποιείται ενεργητικά οπωσδήποτε ο παθών, αλλά και κάθε άμεσα αδικηθείς και ζημιωθείς από το διωκόμενο σε βάρος συγκεκριμένου κατηγορουμένου αδίκημα, όχι όμως και ο έμμεσα αδικηθείς και ζημιωθείς. Επί ανηλίκου παθόντος την υποστήριξη της κατηγορίας και την εκπροσώπηση του ανηλίκου έχει εκείνος στον οποίο έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση η γονική μέριμνα ή η επιμέλεια του ανηλίκου και σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων ο τυχόν διορισθείς ειδικός επίτροπος του άρθρου 1517 ΑΚ. Όμως σε επείγουσες περιπτώσεις και κινδύνου από την αναβολή, (π.χ. λόγω απουσίας στο εξωτερικό του ενός γονέα ή διάστασης ή αδιαφορίας αυτού ή δυσκολίας ανεύρεσής του), την ως άνω δήλωση και παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας όπως και την έγκληση, υποβάλλει μόνος ο έτερος γονέας, ακόμα και όταν στρέφεται κατά του άλλου γονέα, χωρίς προσφυγή στο διορισμό ειδικού επιτρόπου.
Κατά τη διάταξη του άρθρου 171 παρ. 3 του ΚΠΔ, απόλυτη ακυρότητα, που δημιουργεί λόγο αναιρέσεως της αποφάσεως κατά το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Α΄ του ίδιου Κώδικα, επιφέρει και η παρά το νόμο παράσταση του υποστηρίζοντος την κατηγορία στη διαδικασία του ακροατηρίου, η οποία υπάρχει όταν δεν συντρέχουν στο πρόσωπό του οι όροι της ενεργητικής νομιμοποιήσεως για την παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 63 και 64 ΚΠοινΔ, ή όταν παραβιάσθηκε η διαδικασία που έπρεπε να τηρηθεί σχετικά με τον τρόπο και το χρόνο ασκήσεως και υποβολής της κατά το άρθρο 68 ΚΠοινΔ. Εξάλλου, κατά το άρθρο 63 εδ. α΄ του ίδιου Κώδικα, η δήλωση παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας μπορεί να ασκηθεί στο ποινικό δικαστήριο από τα πρόσωπα που έχουν το δικαίωμα αυτό σύμφωνα με τα άρθρα 914 και 932 ΑΚ, κατά δε το άρθρο 67 παρ.1 ΚΠοινΔ, εκείνος που κατά τον Αστικό Κώδικα δικαιούται χρηματική ικανοποίηση εξαιτίας ηθικής βλάβης, μπορεί να παρασταθεί προς υποστήριξη της κατηγορίας στο ποινικό δικαστήριο, ωσότου αρχίσει η αποδεικτική διαδικασία, χωρίς έγγραφη προδικασία. Δικαιούχος της χρηματικής αυτής ικανοποιήσεως είναι μόνον ο φορέας του δικαιώματος ή εννόμου συμφέροντος που έχει προσβληθεί. Η σχετική δήλωση παραστάσεως πρέπει, κατά το άρθρο 84 ΚΠοινΔ, να περιέχει, με ποινή το απαράδεκτο, συνοπτική έκθεση της υποθέσεως, για την οποία παρίσταται κάποιος ως υποστηρίζων την κατηγορία και τους λόγους στους οποίους στηρίζεται το δικαίωμα της παραστάσεως, δηλαδή, αν πρόκειται για υλική ζημία ή χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Το επιτρεπτό της παραστάσεως του υποστηρίζοντος την κατηγορία κρίνεται από το περιεχόμενο της απαιτήσεως που περιέχει η δήλωσή του και από το κατηγορητήριο που διαλαμβάνει την αξιόποινη πράξη, ενώ η ουσιαστική βασιμότητα της αξιώσεως από την αποδεικτική διαδικασία. Η έννοια του “παθόντος”, που κατά το άρθρο 118 παρ.1 ΠΚ έχει δικαίωμα υποβολής εγκλήσεως στα όχι αυτεπάγγελτα αλλά κατ΄ έγκληση διωκόμενα εγκλήματα (36, 50 ΚΠοινΔ), δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά με την έννοια του αδικηθέντα και ζημιωθέντα που ασκεί πολιτική αγωγή και στο ποινικό δικαστήριο. Συνεπώς, νομιμοποιείται ενεργητικά σε υποστήριξη της κατηγορίας οπωσδήποτε ο παθών, αλλά και κάθε άμεσα αδικηθείς και ζημιωθείς από το διωκόμενο σε βάρος συγκεκριμένου κατηγορουμένου αδίκημα, όχι όμως και ο έμμεσα αδικηθείς και ζημιωθείς. Δηλαδή πρέπει η πολιτική αξίωση αποζημιώσεως ή χρηματικής ικανοποιήσεως να έχει άμεση σχέση και δη αιτιώδη συνάφεια με την κατηγορία για την οποία ο κατηγορούμενος διώχθηκε και δικάζεται, τούτο δε κρίνεται κατά τα πραγματικά περιστατικά και το νομικό χαρακτηρισμό, όπως διατυπώνονται στο κλητήριο θέσπισμα ή στην κλήση του κατηγορουμένου και σύμφωνα με το προστατευόμενο έννομο αγαθό. Έτσι για να προσδιορισθεί ποίος ο αμέσως ζημιούμενος και αν έχει έννομο συμφέρον και νομιμοποιείται ενεργητικά προς υποστήριξη της κατηγορίας, αναζητείται ποίο είναι το συμφέρον και το έννομο αγαθό που προστατεύει η συγκεκριμένη ποινική διάταξη που παραβιάστηκε από τον κατηγορούμενο για την οποία δικάζεται. Όταν παθών είναι ανήλικος, την υποστήριξη της κατηγορίας για λογαριασμό του, ασκούν και οι δύο γονείς του από κοινού, ως ενασκούντες τη γονική μέριμνα και επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου, η οποία (γονική μέριμνα) περιλαμβάνει και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δίκη που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του (ΑΚ 1510 παρ. 1 εδ. β΄), κατά το άρθρο 1510 του ΑΚ και σε περίπτωση διαφωνίας τους αποφασίζει, κατά το όρθρο 1512 ΑΚ, το πρωτοδικείο, ενώ σε περίπτωση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή διάσπασης της έγγαμης σχέσεως, την υποστήριξη της κατηγορίας και την εκπροσώπηση του ανηλίκου έχει εκείνος στον οποίο έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση η γονική μέριμνα ή η επιμέλεια του ανηλίκου και σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων ο τυχόν διορισθείς ειδικός επίτροπος του άρθρου 1517 ΑΚ. Όμως σε επείγουσες περιπτώσεις και κινδύνου από την αναβολή, (π.χ. λόγω απουσίας στο εξωτερικό του ενός γονέα ή διάστασης ή αδιαφορίας αυτού ή δυσκολίας ανεύρεσής του), την ως άνω δήλωση και παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας όπως και την έγκληση, υποβάλλει μόνος ο έτερος γονέας, ακόμα και όταν στρέφεται κατά του άλλου γονέα, χωρίς προσφυγή στο διορισμό ειδικού επιτρόπου. Επί του παθόντος ανηλίκου παρισταμένου με το νόμιμο αντιπρόσωπό του, ο τελευταίος, για να είναι νόμιμη η παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας, οφείλει να διαλάβει στη σχετική δήλωσή του τη για λογαριασμό του αντιπροσωπευομένου ανηλίκου, άσκηση αυτής, εάν δε τη δήλωση ασκεί μόνο ο ένας γονέας οφείλει επιπλέον να διαλάβει το λόγο για τον οποίο παρίσταται μόνος προς υποστήριξη της κατηγορίας ή, αν του έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση αποκλειστικά η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του παθόντος ανηλίκου τέκνου του, ή ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για να ενεργεί μόνος, χωρίς τη σύμπραξη του άλλου γονέα, διαφορετικά επέρχεται απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας λόγω παράνομης παράστασης του υποστηρίζοντος την κατηγορία (ΑΠ 715/2020, 118/2011, 2437/2008, 433/2003, 1142/1998).
