ΑΠΟΦΑΣΗ
Hanževačkiκατά Κροατίας της 05.09.2023 (αρ. προσφ. 49439/21)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μεταξύ 2008 και 2013 ο προσφεύγων κρατήθηκε σε διάφορες φυλακές. Άσκησε αγωγή αποζημίωσης για τις συνθήκες κράτησής του, η οποί απορρίφθηκε. Στη συνέχεια τον Οκτώβριο του 2020 άσκησε συνταγματική προσφυγή για την απόρριψη της αγωγής του αποζημίωσης.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο τον Μάρτιο του 2020, εξέδωσε την με αρ. U-III-2757/2018 απόφασή του, σύμφωνα με την οποία κανείς καταγγέλλων δεν μπορούσε να υποβάλει συνταγματική προσφυγή του για ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης κατόπιν άσκησης αγωγής για αποζημίωση εάν δεν είχε πρώτα εξαντλήσει προληπτικά ένδικα μέσα(υποβολή καταγγελίας στη διοίκηση της φυλακής ή στο δικαστή εκτέλεσης ποινών).
Το Συνταγματικό Δικαστήριο εφαρμόζοντας την ανωτέρω νομολογία του έκρινε απαράδεκτη την προσφυγή του προσφεύγοντος γιατί δεν άσκησε προ της συνταγματικής καταγγελίας του προληπτικά ένδικα μέσα, παρότι δεν μπορούσε όταν βρισκόταν σε κράτηση να τα ασκήσει.
Στην προκειμένη περίπτωση, η απόρριψη της συνταγματικής προσφυγής είχε αποτελέσει περιορισμό στο δικαίωμα πρόσβασης του του προσφεύγοντος στο Συνταγματικό Δικαστήριο.
Κατά το Δικαστήριο του Στρασβούργου λόγω της απροσδόκητης αλλαγής στην νομολογιακή πρακτική του Συνταγματικού Δικαστηρίου με αναδρομική ισχύ, ο προσφεύγων δεν ήταν πλέον σε θέση να εκπληρώσει τη νέα προϋπόθεση της χρήσης των προληπτικών ενδίκων μέσων.Κατά συνέπεια, η απρόβλεπτη αναδρομική επιβολή μιας δικονομικής προϋπόθεσης, την οποία ο προσφεύγων δεν μπορούσε πλέον να εκπληρώσει, είχε περιορίσει την πρόσβασή του σε δικαστήριο σε τέτοιο βαθμό που οίδιος ο πυρήνας του δικαιώματός του είχε προσβληθεί.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ομόφωνα παραβίαση των άρθρων 6(πρόσβαση σε δικαστήριο) και 3 (απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση) όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης του προσφεύγοντος στις φυλακές Zagreb και Lepoglava και του επιδίκασε 9.900 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Μεταξύ 2008 και 2013 ο προσφεύγων κρατήθηκε σε διάφορες φυλακές, συγκεκριμένα στη φυλακή Varaždin(«Φυλακή του Ζάγκρεμπ»), στις κρατικές φυλακές Lepoglava και στη φυλακή Bjelovar. Τον Οκτώβριο του 2020 άσκησε συνταγματική προσφυγή κατάτης απόφασης με την οποία απορρίφθηκεη αγωγή του για αποζημίωση ως προς τις συνθήκες κράτησής του. Η καταγγελία του κρίθηκε απαράδεκτη τον Μάρτιο του 2021 από το Συνταγματικό Δικαστήριο, με την εφαρμογή της απόφασης του δικαστηρίου με αρ. U-III-2757/2018 της 4ης Φεβρουαρίου 2020, για μη χρήση των υφιστάμενων προληπτικών μέσων κατά τη διάρκεια της παραμονής του στις συνθήκες της φυλάκισης που καταγγέλλονται.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Μετά τον Μάρτιο του 2020, μετά την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου με αρ. U-III-2757/2018, κανείς καταγγέλλων δεν μπορούσε να υποβάλει επιτυχώς τα παράπονά του για ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης με προσφυγήκατόπιν άσκησης αγωγής για αποζημίωση (αποζημιωτικό ένδικο μέσο) εάν δεν είχε πρώτα εξαντλήσει προληπτικά ένδικα μέσα(υποβολή καταγγελίας στη διοίκηση της φυλακής ή/και απευθείας στο δικαστή εκτέλεσης ποινών) κατά την διάρκεια της προσωρινής του κράτησης. Η χρήση των προληπτικών μέσων είχε καταστεί υποχρεωτική για όλους τους καταγγέλλοντες που επιθυμούσαν να υποβάλουν προσφυγή σε αστικές διαδικασίες για αποζημίωση, ανεξάρτητα από το αν είχαν ή όχι τη δυνατότητα να τα χρησιμοποιήσουν. Αυτό διέφερε από την προηγούμενη θέση του Συνταγματικού Δικαστηρίου – που ίσχυε κατά τον χρόνο της αξιολόγησης των σχετικών ένδικων μέσων στην κύρια απόφασή του στην υπόθεση Ulemek κατά Κροατίας – η οποία δεν απαιτούσε τη χρήση προληπτικών ένδικων μέσων ως πρώτο βήμα. Στη μεταγενέστερη υπόθεση Janković κ.α. κατά Κροατίας, αν και το Δικαστήριο είχε επιβεβαιώσει ότι αυτή η εξέλιξη στη νομολογία του Συνταγματικού Δικαστηρίου ήταν ουσιαστικά σύμφωνη με τη νομολογία του Δικαστηρίου στην υπόθεση Ulemek σχετικά με τη συμπληρωματική φύση των προληπτικών και αντισταθμιστικών ενδίκων μέσων στο πλαίσιο των συνθηκών κράτησης, είχε εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τον αναδρομικό χαρακτήρα της νέας νομολογίας του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Συγκεκριμένα, ελλείψει μεταβατικής περιόδου ή οποιασδήποτε ένδειξης ως προς τον τρόπο με τον οποίο η απόφαση αρ. Η U-III-2757/2018 επρόκειτο να εφαρμοστεί με την πάροδο του χρόνου, η αναδρομική εφαρμογή της νέας απαίτησης παραδεκτού έθεσε ζήτημα προβλεψιμότητας και επομένως αποτελεσματικότητας της συνταγματικής καταγγελίας ως ένδικου μέσου για τους καταγγέλλοντες που είχαν χρησιμοποιήσει το αντισταθμιστικό μέσο αλλά όχι το προληπτικό ένδικο μέσο πριν τις 10 Σεπτεμβρίου 2020, και δεν ήταν πλέον σε θέση να το πράξουν όσον αφορά τις ιδιαίτερες συνθήκες κράτησης. Από τον Μάρτιο του 2022, μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Janković, το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε προσαρμόσει την προσέγγισή του (απόφαση αριθ. U‑III-3047/2019 της 29 Μαρτίου 2022) και ο όρος χρήσης του προληπτικού μέσου δεν εφαρμοζόταν πλέον σε περιπτώσεις όπου ο καταγγέλλων δεν θα μπορούσε πλέον να έχει χρησιμοποιήσει αυτό το ένδικο μέσο.
Στην προκειμένη περίπτωση, η απόρριψη της συνταγματικής καταγγελίας του προσφεύγοντος με την εφαρμογή της υπ’ αριθμ. Η Υ-ΙΙΙ-2757/2018 απόφασης είχε αποτελέσει περιορισμό στο δικαίωμα πρόσβασής του στο Συνταγματικό Δικαστήριο.
Όπως επισημάνθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο στη μεταγενέστερη νομολογία του, η κατάλληλη στιγμή για την αξιολόγηση της προβλεψιμότητας ενός περιορισμού πρόσβασης σε δικαστήριο ήταν ο χρόνος κατά τον οποίο ο προσφεύγων είχε τη δυνατότητα να τηρήσει οποιονδήποτε τέτοιο περιορισμό. Στην περίπτωση του προσφεύγοντος, αυτή ήταν η περίοδος μεταξύ 2008 και 2011, ενώ ήταν ακόμη φυλακισμένος και θα μπορούσε να εξαντλήσει τα προληπτικά ένδικα μέσα, αν γνώριζε ότι θα αποτελούσαν προϋπόθεση για το παραδεκτό της συνταγματικής καταγγελίας του. Ωστόσο, κατά τον κρίσιμο χρόνο, ο προσφεύγων πίστευε ότι είχε μια επιλογή μεταξύ των προληπτικών και των αντισταθμιστικών ένδικων μέσων, και είχε επιλέξει το δεύτερο, πιστεύοντας ότι θα μπορούσε να εξετάσει την αξίωσή του από τα δικαστήρια και τελικά από το Συνταγματικό Δικαστήριο. Πράγματι, λόγω της απροσδόκητης αλλαγής στην πρακτική του Συνταγματικού Δικαστηρίου με αναδρομική ισχύ, ο προσφεύγων δεν ήταν πλέον σε θέση να εκπληρώσει τη νέα προϋπόθεση της χρήσης του προληπτικού μέτρου.
Κατά συνέπεια, η απρόβλεπτη αναδρομική επιβολή μιας δικονομικής προϋπόθεσης, την οποία ο προσφεύγων δεν μπορούσε πλέον να εκπληρώσει, είχε περιορίσει την πρόσβασή του σε δικαστήριο σε τέτοιο βαθμό που ο ίδιος ο πυρήνας του δικαιώματος είχε προσβληθεί.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ομόφωνα πως υπήρξε παράβαση της π΄ροισβασης σε δικαστήριο (άρθρο 6).
Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης, ομόφωνα, παραβίαση του άρθρου 3 όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης του προσφεύγοντος στις φυλακές Zagreb και Lepoglava αλλά όχι παραβίαση του άρθρου 3 σχετικά με τις συνθήκες κράτησής του στη φυλακή Bjelovar. Η καταγγελία του προσφεύγοντος σχετικά με τις φυλακές Varaždin κρίθηκε απαράδεκτη λόγω μη εξάντλησης των εσωτερικών ένδικων μέσων.
Δίκαιη ικανοποίηση (Άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα το ποσό των 9.900 ευρώ για ηθική βλάβη
(επιμέλεια: echrcaselaw.com).
