Ποιοι κανόνες ισχύουν, όταν εισέρχεστε ή εξέρχεστε από την Ε.Ε. με ρευστά διαθέσιμα
του Δρ.Δημήτριου Μελά, Οικονομολόγου PhD, MBA
Εάν σκοπεύετε να εισέλθετε ή να εξέλθετε από την Ε.Ε. με ρευστά διαθέσιμα αξίας 10.000 ευρώ (ή το ισοδύναμό τους σε άλλα νομίσματα) ή να μεταφέρετε ένα ή περισσότερα από τα αγαθά που απαριθμούνται κατωτέρω (αξίας 10.000 ευρώ), πρέπει να το δηλώσετε στις τελωνειακές αρχές της χώρας της Ε.Ε. στην οποία εισέρχεστε ή από την οποία εξέρχεστε1, χρησιμοποιώντας το έντυπο δήλωσης ρευστών διαθεσίμων της Ε.Ε..2
Οι κανόνες της Ε.Ε. ορίζουν τα ρευστά διαθέσιμα ως εξής3:
- χαρτονομίσματα και κέρματα (συμπεριλαμβανομένων των νομισμάτων που δεν βρίσκονται πλέον σε κυκλοφορία αλλά γίνονται δεκτά σε τράπεζες)
- διαπραγματεύσιμους τίτλους στον κομιστή (δηλαδή ταξιδιωτικές επιταγές και επιταγές, γραμμάτια ή εντολές πληρωμής με υπογραφή αλλά με παράλειψη του ονόματος του δικαιούχου)
- κέρματα με περιεκτικότητα σε χρυσό τουλάχιστον 90 %
- ράβδους χρυσού, όπως πλάκες, ψήγματα ή βώλοι με περιεκτικότητα σε χρυσό τουλάχιστον 99,5 %.
Σημειώνεται ότι στα ανωτέρω ομότιμα, η Α.Α.Δ.Ε., με την Α.1138/2021 Απόφαση, συμπεριλαμβάνει και τις προπληρωμένες κάρτες, δηλαδή μη ονομαστικές κάρτες, στις οποίες είναι δυνατή η αποθήκευση νομισματικής αξίας ή κεφαλαίων, ή οι οποίες παρέχουν πρόσβαση σε νομισματική αξία ή κεφάλαια, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συναλλαγές πληρωμών, για αγορά αγαθών ή υπηρεσιών, ή για εξόφληση σε μετρητά, και οι οποίες δεν είναι συνδεδεμένες με τραπεζικό λογαριασμό.
Στο πλαίσιο των προσπαθειών της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, όλοι οι ταξιδιώτες που εισέρχονται ή εξέρχονται από το έδαφος της Ε.Ε. υποχρεούνται να συμπληρώνουν δήλωση ρευστών διαθεσίμων όταν μεταφέρουν ποσό ίσο ή μεγαλύτερο από 10.000 ευρώ (ή ισοδύναμο ποσό σε άλλα νομίσματα, ομόλογα, μετοχές ή ταξιδιωτικές επιταγές).
Οι τελωνειακές αρχές είναι εξουσιοδοτημένες να ελέγχουν τα πρόσωπα, τις αποσκευές τους και τα μεταφορικά τους μέσα. Είναι επίσης εξουσιοδοτημένες να δεσμεύουν αδήλωτα ρευστά διαθέσιμα. Οι τελωνειακές αρχές μπορούν επιπλέον να ζητούν την υποβολή δήλωσης γνωστοποίησης ρευστών διαθεσίμων όταν εντοπίζουν ρευστά διαθέσιμα αξίας ίσης ή μεγαλύτερης από 10.000 ευρώ που αποστέλλονται με ταχυδρομική μεταφορά, με εμπορευματική μεταφορά ή με υπηρεσία ταχυμεταφοράς (ασυνόδευτα ρευστά διαθέσιμα).
Εφόσον ζητηθεί, η δήλωση αυτή πρέπει να υποβάλλεται εντός 30 ημερών από τον παραλήπτη, τον αποστολέα ή από ορισθέντα αντιπρόσωπο αυτών των δύο.
Οι νέοι κανόνες (από 3/6/2021) παρέχουν επίσης στις τελωνειακές αρχές την εξουσία να προβαίνουν σε ενέργειες για ποσά χαμηλότερα από 10.000 ευρώ όταν υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ρευστά διαθέσιμα συνδέονται με εγκληματική δραστηριότητα.
Δήλωση ρευστών διαθεσίμων
Σύμφωνα με το Άρθρο 3 του κανονισμού (Ε.Ε.) 2018/1672, υφίσταται υποχρέωση δήλωσης των ρευστών διαθεσίμων που εισέρχονται ή εξέρχονται από την Ε.Ε. και εντάσσεται στη στρατηγική της Ε.Ε. για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Αν οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι ανακριβείς ή ελλιπείς, ή αν τα ρευστά διαθέσιμα δεν καθίστανται διαθέσιμα για έλεγχο, ο μεταφορέας θα θεωρηθεί ότι δεν έχει εκπληρώσει την υποχρέωσή του και είναι δυνατόν να του επιβληθούν κυρώσεις βάσει της ισχύουσας εθνικής νομοθεσίας.
Οι πληροφορίες και τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα καταχωρίζονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία από τις αρμόδιες αρχές και τίθενται στη διάθεση της μονάδας χρηματοοικονομικών πληροφοριών (Μ.Χ.Π.) σύμφωνα με το άρθρο 9 του κανονισμού (Ε.Ε.) 2018/1672. Οι αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους στο οποίο υποβάλλεται η δήλωση ενεργούν ως υπεύθυνοι επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που λαμβάνουν και διατηρούν τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που συλλέγουν σύμφωνα με το άρθρο 13 του κανονισμού (Ε.Ε.) 2018/1672 εξ ορισμού για 5 έτη.
Προσωπικές απαλλαγές ταξιδιωτών τρίτων χωρών
Στους ταξιδιώτες που προέρχονται από τρίτες χώρες προς τις χώρες της Ε.Ε. παρέχονται απαλλαγές στις εισαγωγές εμπορευμάτων των οποίων η συνολική αξία δεν υπερβαίνει τα 300 ευρώ, όπως διευκρινίζει η Α.Α.Δ.Ε.. Σε περίπτωση επιβατών αεροπλάνων και πλοίων, το χρηματικό όριο απαλλαγής είναι 430 ευρώ. Προκειμένου για ταξιδιώτες κάτω των 15 ετών η απαλλαγή περιορίζεται σε είδη συνολικής αξίας μέχρι 150 ευρώ ανεξάρτητα από το μεταφορικό μέσον.
Η αξία των προσωπικών αποσκευών ενός ταξιδιώτη, οι οποίες εισάγονται προσωρινά ή επανεισάγονται μετά από προσωρινή εξαγωγή τους και η αξία των φαρμακευτικών προϊόντων, που απαιτούνται για την κάλυψη των προσωπικών αναγκών του ταξιδιώτη, δεν λαμβάνονται υπόψη για την εφαρμογή των πιο πάνω απαλλαγών. Προκειμένου για κατοίκους παραμεθόριων ζωνών ή μεθοριακούς εργαζόμενους και μέλη του πληρώματος μεταφορικών μέσων, η απαλλαγή περιορίζεται σε είδη συνολικής αξίας μέχρι 175 ευρώ.
Οι κυρώσεις επί ασυνόδευτων ρευστών διαθεσίμων
Αν δεν υποβληθεί δήλωση (ή δήλωση γνωστοποίησης, όταν ζητείται στην περίπτωση ασυνόδευτων ρευστών διαθεσίμων) για ρευστά διαθέσιμα αξίας ίσης ή μεγαλύτερης από 10.000 ευρώ, ή αν υπάρχουν ενδείξεις για σύνδεση με εγκληματική δραστηριότητα, ενδέχεται τα ρευστά διαθέσιμα να δεσμευτούν και να επιβληθούν κυρώσεις. Η δήλωση συνοδευόμενων ρευστών διαθεσίμων συνίσταται στη συμπλήρωση ενός εντύπου, το οποίο παρέχεται από τις αρμόδιες αρχές στο σημείο εισόδου ή εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εν συνεχεία υποβάλλεται, ενυπόγραφο, στις εν λόγω αρχές από τον ταξιδιώτη θεωρημένο αντίγραφο του οποίου δύναται να ζητήσει.
Εκτός από την πιθανή δέσμευση των συγκεκριμένων ρευστών διαθεσίμων, κάθε κράτος μέλος μπορεί να επιβάλει τις δικές του «αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές» κυρώσεις. Μεταξύ αυτών των κυρώσεων μπορεί να περιλαμβάνονται σημαντικά πρόστιμα για μη υποβολή δήλωσης. Στην Ελλάδα, με πρόστιμο 25%4, το οποίο καταβάλλεται άμεσα (διαφορά μεταξύ επιτρεπόμενης μεταφοράς και μεταφερομένων χρημάτων ή ομότιμων) τιμωρούνται οι ταξιδιώτες που μεταφέρουν μετρητά άνω των 10.000 ευρώ, σύμφωνα με τον επικαιροποιημένο οδηγό της Α.Α.Δ.Ε. για τα τελωνειακά ζητήματα. Οι τελωνειακές αρχές δύνανται να δεσμεύσουν τα ρευστά διαθέσιμα με σκοπό την περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί αν αποτελούν προϊόν νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Η Α.1138/2021 Απόφαση της Α.Α.Δ.Ε. σχετικά με τον έλεγχο ρευστών διαθεσίμων που εισέρχονται στην ή εξέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση
Με την απόφαση αυτή καθορίζεται η διαδικασία ελέγχου εισόδου και εξόδου προς και από την Ευρωπαϊκή Ένωση των ρευστών διαθεσίμων με κομιστή, η διαδικασία γνωστοποίησης ασυνόδευτων (χωρίς κομιστή) ρευστών διαθεσίμων που εισέρχονται ή εξέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το είδος της υποβαλλόμενης δήλωσης, καθώς και κάθε ειδικότερη διαδικασία ρύθμισης του θέματος.
Ειδικά με την Απόφαση, επέρχεται τροποποίηση και αντικατάσταση των άρθρων της υπό στοιχεία Ε.2320/976/Α0034/2008 υπουργικής απόφασης, επαναπροσδιορίζεται δε ο όρος «ρευστά διαθέσιμα».
Περαιτέρω, ορίζεται ότι, η γραπτή δήλωση ρευστών διαθεσίμων συμπληρώνεται και υποβάλλεται από τον κομιστή στο σημείο ελέγχου, μέσω του οποίου ο κομιστής εισέρχεται ή εξέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη στιγμή της εισόδου στην ή εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συμπληρώνεται με μελάνι και κεφαλαία γράμματα, χωρίς διαγραφές, σβησίματα ή άλλες μετατροπές. Η δήλωση υποβάλλεται άπαξ και είναι ενυπόγραφη από τον κομιστή, ο οποίος μπορεί να αιτηθεί να του χορηγηθεί επικυρωμένο αντίγραφό της (παρ. 3 του άρθρου 3 του Κανονισμού).
Σε κάθε περίπτωση τα ρευστά διαθέσιμα πρέπει να καθίστανται διαθέσιμα προς έλεγχο.
Στις περιπτώσεις που το έντυπο της δήλωσης δεν υποβάλλεται από τον κομιστή, αλλά κατόπιν ελέγχου του κομιστή ή/και των αποσκευών του ή/και του μεταφορικού του μέσου (παρ. 1 του άρθρου 5 του Κανονισμού) διαπιστωθεί η μη τήρηση της υποχρέωσης δήλωσης, η αρμόδια Υπηρεσία προβαίνει σε αυτεπάγγελτη δήλωση, η οποία δεν υπογράφεται από τον κομιστή. Η αρμόδια Υπηρεσία δύναται να προβαίνει και στην καταχώριση στοιχείων όταν, ανεξαρτήτως ποσού, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ρευστά διαθέσιμα συνδέονται με εγκληματική δραστηριότητα.
Στις περιπτώσεις που κατά τον έλεγχο εντοπίζονται ρευστά διαθέσιμα που κατά την κρίση των τελωνειακών υπαλλήλων ενδέχεται να εμπίπτουν στην περίπτωση (γ) του άρθρου 1 και ειδικότερα:
i) κέρματα με περιεκτικότητα σε χρυσό τουλάχιστον 90% ή και
ii) ράβδοι χρυσού, όπως πλάκες, ψήγματα ή βώλοι, με περιεκτικότητα σε χρυσό τουλάχιστον 99,5%, είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμό με λοιπά ρευστά διαθέσιμα των περιπτώσεων (α) και (β) του άρθρου 1 της παρούσας, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν πράγματι εμπίπτουν στον ανωτέρω ορισμό και εάν το σύνολο των ρευστών διαθεσίμων είναι ίσο ή μεγαλύτερο από το όριο των 10.000 ευρώ, ακολουθείται η κατωτέρω διαδικασία:
Οι τελωνειακοί υπάλληλοι που διενήργησαν τον έλεγχο ερευνούν εάν υπάρχουν διαθέσιμα παραστατικά ή λοιπά συνοδευτικά έγγραφα που να επιτρέπουν τη συναγωγή ασφαλούς συμπεράσματος ως προς την περιεκτικότητα, το βάρος ή και την αξία των κερμάτων ή ράβδων που εντοπίστηκαν. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν διαθέσιμα τέτοια έγγραφα ή παραμένουν εύλογες και βάσιμες αμφιβολίες ως προς τα ανωτέρω χαρακτηριστικά των κερμάτων και ράβδων, η Τελωνειακή Αρχή προσφεύγει στην τεχνική συνδρομή των υπηρεσιών του Γενικού Χημείου του Κράτους ή επικουρικά της Τραπέζης της Ελλάδος.
Όταν τελωνειακοί υπάλληλοι, κατά τη διενέργεια ελέγχου συνοδευόμενων ρευστών διαθεσίμων διαπιστώνουν είσοδο ή έξοδο ρευστών διαθεσίμων χωρίς υποβολή δήλωσης συνοδευόμενων ρευστών διαθεσίμων ή με ανακριβή ή ελλιπή δήλωση σύμφωνα με το άρθρο 3 του Κανονισμού (Ε.Ε.) 2018/1672, εκτός από την επιβολή προστίμου, δύνανται να δεσμεύσουν προσωρινά τα ρευστά διαθέσιμα με σκοπό την περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί αν αποτελούν προϊόν νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή χρηματοδότησης της τρομοκρατίας κατά τον N.4557/2018, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. Η απόφαση προσωρινής δέσμευσης υπόκειται σε διοικητική προσφυγή μόνο για λόγους νομιμότητας ενώπιον του Προϊσταμένου της Τελωνειακής Αρχής που εξέδωσε την απόφαση. Η προθεσμία και η άσκηση της διοικητικής προσφυγής δεν αναστέλλει την ισχύ της απόφασης προσωρινής δέσμευσης. Η περίοδος της προσωρινής δέσμευσης δεν μπορεί να υπερβαίνει τις τριάντα ημέρες.
Διακίνηση ρευστών διαθεσίμων μεταξύ χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Όπως προαναφέρθηκε, βασική αρχή της συνθήκης της Ρώμης είναι και η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, μεταξύ των χωρών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς, η διακίνηση ρευστών διαθεσίμων μεταξύ των χωρών – μελών, κατ΄ αρχή, αφενός μεν δεν υπόκειται στο όριο των 10.000 ευρώ, αφετέρου δε, δεν απαιτείται η υποβολή της σχετικής δήλωσης μεταφοράς μετρητών στις εξόδους ή εισόδους κάθε χώρας κράτους – μέλους.
Σε ορισμένες χώρες της Ε.Ε. ισχύουν εθνικές διατάξεις που διέπουν τη μεταφορά ρευστών διαθεσίμων μεταξύ κρατών μελών της Ε.Ε. ή ακόμη και στο εσωτερικό μίας χώρας. Αν και οι διατάξεις αυτές δεν αποτελούν μέρος των κανόνων της Ε.Ε., είναι αποδεκτές σε εθνικό επίπεδο, δεδομένων γεγονότων που έχουν άμεση επίδραση με την εξαγωγή χρηματικών διαθεσίμων από μία χώρα. (capital controls).
Σύμφωνα με το άρθρο 63 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Σ.Λ.Ε.Ε., 2012/C 326/01), απαγορεύεται οποιοσδήποτε περιορισμός των κινήσεων κεφαλαίων μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, καθώς και όλοι οι περιορισμοί στις πληρωμές μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών.
Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 65 της Σ.Λ.Ε.Ε., δικαιολογημένοι περιορισμοί στις κινήσεις κεφαλαίων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τους οποίους μπορούν να αποφασίσουν και να εφαρμόσουν τα κράτη μέλη, είναι οι κάτωθι:
(α) μέτρα για την αποφυγή παραβάσεων των εθνικών νομοθετικών διατάξεων (ιδίως στον τομέα της φορολογίας και της προληπτικής εποπτείας των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών),
(β) διαδικασίες δήλωσης των κινήσεων κεφαλαίων για λόγους διοικητικής ή στατιστικής ενημέρωσης και
(γ) μέτρα υπαγορευμένα από λόγους δημόσιας τάξης ή δημόσιας ασφάλειας.
Με την από 28/06/2015 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου αρχικά, κηρύχθηκε τραπεζική αργία η οποία κατέληξε στην επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών. (Ήταν βράδυ Παρασκευής της 26ης Ιουνίου του 2015 όταν στη χώρα επιβλήθηκαν κεφαλαιακοί περιορισμοί).
Να θυμίσουμε ότι στην αρχή της εφαρμογής των Capital controls οι αναλήψεις έφθαναν τα 60 ευρώ σε καθημερινή βάση, μεταγενέστερα το ποσό ανήλθε στα 420 ευρώ την εβδομάδα και κατέληξε στα 840 ευρώ κάθε δύο εβδομάδες.
Σήμερα στη χώρα μας δεν υφίστανται περιορισμοί στη διακίνηση αυτούσιου χρήματος προς και από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα πρέπει όμως να προσεχθεί αν υφίστανται περιορισμοί από άλλες χώρες της Ε.Ε.. Η Κύπρος έχει θεσπίσει νομοθετικό πλαίσιο, στα πλαίσια ελέγχου διακίνησης ρευστών διαθεσίμων που τροφοδοτούν έκνομες πράξεις ή και την τρομοκρατία και ελέγχει οποιαδήποτε κίνηση ρευστών διαθεσίμων και προς χώρες της Ε.Ε..
Συγκεκριμένα, κάθε φυσικό πρόσωπο που εισέρχεται στην ή εξέρχεται από την Κυπριακή Δημοκρατία από και προς τρίτες χώρες ή άλλα κράτη μέλη και μεταφέρει ρευστά διαθέσιμα αξίας ίσης ή μεγαλύτερης των €10.000 (δέκα χιλιάδων ευρώ) μαζί του ή στις αποσκευές του, δηλώνει το ποσό αυτό στον αρμόδιο λειτουργό του Τμήματος Τελωνείων. Τόσο ο Κανονισμός5 όσο και ο Νόμος, έχουν σκοπό να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της εγκληματικότητας μέσω της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
—————————————————————–
1 Σύμφωνα με τον Κανονισμό 1889/2005 (L 309/9/25-11-2005)
2 https://europa.eu/youreurope/citizens/travel/carry/carryingcash (Επίσημος ιστότοπος της Ε.Ε)
3 Όπως ισχύει από τις 3 Ιουνίου 2021
4 Άρθρο 147 παρ. 8 του Εθνικού Τελωνειακού Κώδικα Ν. 2960/2001 όπως συμπληρώθηκε με το Ν. 3610/2007 (Φ.Ε.Κ. Α 258/22-11- 2007
5 Κυπριακή Δημοκρατία – Τμήμα Τελωνείων www.mof.gov.cy/ mof/customs
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομότιτλο άρθρο του κ. Δημητρίου Μελά που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Απριλίου του περιοδικού Epsilon7.
