Αριθμός 1765/2022
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Γ’ Πολιτικό Τμήμα
ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές: Γεώργιο Χριστοδούλου, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Μαρία Μουλιανιτάκη-Εισηγήτρια, Μαρουλιώ Δαβίου, Μαρία Κουφούδη, Γεώργιο Καλαμαρίδη, Αρεοπαγίτες.
ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕ δημόσια στο ακροατήριό του, την 4η Μαΐου 2022, με την παρουσία και του Γραμματέα Παναγιώτη Μπούκη, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:
Της αναιρεσείουσας: Ε. Π. του Π., κατοίκου … η οποία εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο της Αναστασία Μαγείρου και κατέθεσε προτάσεις.
Των αναιρεσιβλήτων: 1) Χ. Ζ. του Ν., κατοίκου … 2) Μ. Γ., κατοίκου … οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν από τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Ιωάννη Κυριακού και κατέθεσαν προτάσεις.
Κοινοποιούμενη στους: 1) Α. Ν. χήρα Π. Π., κάτοικο … η οποία εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο της Αικατερίνη Κουτήφαρη, που ανακάλεσε την από 3-5-2022 δήλωση για παράσταση κατ’ άρθρο 242 παρ. 2 ΚΠολΔ, παραστάθηκε στο ακροατήριο και κατέθεσε προτάσεις, 2) Α. Π. του Π., κάτοικο … και προσωρινώς διαμένοντος (ως εκ της εργασίας του) στη … ο οποίος εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο του Μαρία Σταμούλη με δήλωση κατ’ άρθρο 242 παρ. 2 ΚΠολΔ και κατέθεσε προτάσεις.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 20-6-2019 αγωγή και την από 1-7-2019 ανακοίνωση δίκης της ήδη αναιρεσείουσας και τις από 22-10-2019 και 21-10-2019 πρόσθετες παρεμβάσεις των ήδη προς ων η κοινοποίηση αντίστοιχα, που κατατέθηκαν στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών και συνεκδικάσθηκαν. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 2505/2020 οριστική του ίδιου Δικαστηρίου και 901/2021 του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητεί η αναιρεσείουσα με την από 2-7-2021 αίτησή της.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν, όπως σημειώνεται πιο πάνω. Η πληρεξούσια της αναιρεσείουσας ζήτησε την παραδοχή της αιτήσεως, οι πληρεξούσιοι των αναιρεσιβλήτων και της α’ προς ην η κοινοποίηση την απόρριψή της και καθένας την καταδίκη του αντίδικου μέρους στη δικαστική δαπάνη.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Με την κρινόμενη από 02/07/2021 αίτηση αναιρέσεως προσβάλλεται η αριθμ. 901/2021 τελεσίδικη απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών, που εκδόθηκε, αντιμωλία των διαδίκων ,κατά την τακτική διαδικασία.Με την απόφασή του αυτή το πιο πάνω δικαστήριο δέχθηκε τυπικά και απέρριψε κατ’ουσίαν την έφεση της ενάγουσας ήδη αναιρεσείουσας Ε. Π. κατά της αριθμ.2505 /2020 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, που είχε απορρίψει, ως ουσία αβάσιμη, την εισαχθείσα ενώπιόν του αναγνωριστική της ακυρότητας αγωγή της κατά των εναγομένων Χ. Ζ. και 2)Μ. Γ..Η ανωτέρω αίτηση αναίρεσης ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα, είναι συνεπώς παραδεκτή (άρθρα 552, 553, 556, 558, 564, 566§1, 577§1 ΚΠολΔ) και πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω ως προς το παραδεκτό και βάσιμο των λόγων της (άρθρ.571, 577§3 ΚΠολΔ).
Α. Κατά το άρθρο 1774 εδ.α’ ΑΚ, όπως ισχύει, όποιος κατέχει ιδιόγραφη διαθήκη οφείλει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση μόλις πληροφορηθεί το θάνατό του διαθέτη να την εμφανίσει για δημοσίευση στον ειρηνοδίκη, είτε της τελευταίας κατοικίας ή διαμονής του διαθέτη είτε της δικής του διαμονής. Από τηδιάταξη αυτή συνάγεται ότι για να γίνει δημοσίευση ιδιόγραφης διαθήκης, που για να είναι έγκυρη, κατά τα άρθρα 1721 παρ. 1 και 1718 ΑΚ, πρέπει να έχει γραφεί ολόκληρη με το χέρι του διαθέτη, να χρονολογείται και να υπογράφεται απ’αυτόν, είναι αναγκαίο να προσκομίζεται το πρωτότυπο της διαθήκης. Αν αυτό έχει χαθεί και έτσι είναι ακατόρθωτη η εμφάνιση της διαθήκης, δεν μπορεί να γίνει λόγος για δημοσίευσή της, ο δε ενδιαφερόμενος έχει δυνατότητα κατά τα άρθρα 70 και 71 ΚΠολΔ να ασκήσει αναγνωριστική αγωγή και να ζητήσει δικαστική βεβαίωση ότι υπήρχε διαθήκη που καταρτίστηκε νόμιμα και χάθηκε έχει δε ορισμένο περιεχόμενο. Αν δεν υπάρχει το πρωτότυπο της ιδιόγραφης διαθήκης δεν δημοσιεύεται αντίγραφό της, έστω και αν αυτό είναι φωτογραφία ή φωτοτυπία του πρωτοτύπου της, της οποία η ακρίβεια βεβαιώνεται από πρόσωπο αρμόδιο κατά το νόμο για την έκδοση αντιγράφων, οπότε έχει αποδεικτική δύναμη ίση με το πρωτότυπο (449 παρ. 2 ΚΠολΔ). Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να γίνει λόγος για δημοσίευση ιδιόγραφης διαθήκης όταν δημοσιεύθηκε φωτοτυπία της που μάλιστα δεν φέρει την πιο πάνω βεβαίωση της ακρίβειας του περιεχομένου. Εάν έχει γίνει τέτοια δημοσίευση, αυτός που έχει έννομο συμφέρον μπορεί και πάλι να ζητήσει με αναγνωριστική αγωγή να αναγνωρισθεί ότι η φωτοτυπία που δημοσιεύθηκε είναι άκυρη σαν ιδιόγραφη διαθήκη. Λόγω δε του αυστηρά περιορισμένου αναγνωριστικού περιεχομένου της αγωγής αυτής, ο ισχυρισμός του εναγομένου ότι υπάρχει ιδιόγραφη διαθήκη με το περιεχόμενο της φωτοτυπίας η οποία χάθηκε δεν ασκεί επιρροή στην έκβαση της δίκης και γι` αυτό δεν είναι ουσιώδης ,αφού η ακυρότητα της φωτοτυπίας που δημοσιεύθηκε δεν αποκλείει την ύπαρξη διαθήκης με το περιεχόμενο αυτό (ΑΠ484/2013,ΑΠ 83/2007,ΑΠ 1111/1985). Β. Κατά τη διάταξη του άρθρου 216 του Κ.Πολ.Δικ. η αγωγή πρέπει να περιέχει, εκτός των άλλων στοιχείων, και ακριβή περιγραφή του αντικειμένου της διαφοράς, δηλαδή τα πραγματικά περιστατικά που θεμελιώνουν κατά νόμο το δικαίωμα και δικαιολογούν την άσκηση αυτού, όπως επίσης και ορισμένο αίτημα. Το αίτημα της αγωγής, με το οποίο είναι συνυφασμένη η ακριβής περιγραφή του αντικειμένου της διαφοράς, πρέπει να είναι ορισμένο, γιατί σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει αντικειμενική αδυναμία του δικαστηρίου να εκδώσει απόφαση, σαφή και επιδεκτική εκτελέσεως. Τα δύο αυτά στοιχεία (ακριβής περιγραφή του αντικειμένου της διαφοράς και ορισμένο αίτημα) είναι αλληλένδετα μεταξύ τους, έτσι ώστε το δεύτερο να αποτελεί αναγκαία συνέπεια του πρώτου. Το αίτημα δε της αγωγής, αφού από το νόμο δεν επιβάλλεται η σε ορισμένη θέση ή σειρά παράθεσή του στο δικόγραφο, μπορεί να περιέχεται οπουδήποτε στο δικόγραφο ακόμη και στο ιστορικό μέρος αυτού, αρκεί να διατυπώνεται σαφώς και ορισμένως. Επίσης, το αίτημα της αγωγής δεν είναι απαραίτητο να διατυπώνεται με ορισμένο πανηγυρικό τύπο, αλλά μπορεί να συνάγεται από το όλο περιεχόμενο του δικογράφου (ΑΠ 994/2019, ΑΠ 941/2017, ΑΠ 1786/2002, ΑΠ 403/2002, ΑΠ 1786/2002). Γ. Κατά τη διάταξη του άρθρου 559 αριθμ.1ΚΠολΔ, αναίρεση επιτρέπεται, αν παραβιάστηκε κανόνας του ουσιαστικού δικαίου, στον οποίο περιλαμβάνονται και οι ερμηνευτικοί κανόνες των δικαιοπραξιών. Ο κανόνας δικαίου παραβιάζεται, αν δεν εφαρμοστεί, ενώ συνέτρεχαν οι πραγματικές προϋποθέσεις για την εφαρμογή του, ή αν εφαρμοστεί, ενώ δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις αυτές, καθώς και αν εφαρμοστεί εσφαλμένα, η δε παραβίαση εκδηλώνεται, είτε με ψευδή ερμηνεία, είτε με κακή εφαρμογή, δηλαδή με εσφαλμένη υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών σε διάταξη, στο πραγματικό της οποίας αυτά δεν υπάγονται (ΑΠ.Ολ.4/2018, ΑΠ.Ολ.6/2017). Στην προκείμενη περίπτωση η ενάγουσα ήδη αναιρεσείουσα εξέθετε στην ένδικη αγωγή, τα ακόλουθα:<< Ότι στις 05/02/2019 απεβίωσε στη … όπου κατοικούσε όσο ζούσε, ο πατέρας της Π. Π. του Σ.. Ότι ο θανών κατέλειπε τις αναφερόμενες τέσσερις διαθήκες, δύο ιδιόγραφες (από 10/11/2010 και 02/04/2015) και δύο δημόσιες (τις αριθμ. …, που δημοσιεύθηκαν νομίμως. Ότι, με επιμέλεια του πρώτου εναγομένου ήδη πρώτου αναιρεσιβλήτου Χ. Ζ., δημοσιεύθηκε επίσης με το αριθμ. 442/08-04-2019 πρακτικό δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης του Ειρηνοδίκη Πειραιά απλή (ανεπικύρωτη) φωτοτυπία της από 05/06/2012 επιστολής του Π. Π. προς την ενάγουσα ως ιδιόγραφη διαθήκη του .Ότι η φωτοτυπία της εν λόγω επιστολής του πατέρα της προς αυτήν , που δημοσιεύθηκε, με το άνω πρακτικό δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης του Ειρηνοδίκη Πειραιά, είναι άκυρη ως ιδιόγραφη διαθήκη και ότι πρέπει να αναγνωρισθεί η ακυρότητα αυτή με δικαστική απόφαση. Περαιτέρω, εξέθετε ότι η επιστολή αυτή δεν περιέχει διάταξη τελευταίας βούλησης του διαθέτη και ότι συνακόλουθα είναι άκυρη ως διαθήκη, λόγος για τον οποίο πρέπει να αναγνωρισθεί η ακυρότητά της. Επικουρικά δε ισχυρίσθηκε ότι η εν λόγω επιστολή και αν ήθελε θεωρηθεί ιδιόγραφη διαθήκη, είναι ανίσχυρη, διότι με την αριθμ. 5846/2014 μεταγενέστερη δημόσια διαθήκη του ο διαθέτης Π. Π. την ανακάλεσε.>>. Το Εφετείο με την προσβαλλόμενη απόφαση του έκρινε ότι ορθά απορρίφθηκε ως μη νόμιμος ο πρώτος λόγος ακυρότητας, με την αιτιολογία ότι: “η ενάγουσα δεν στρέφεται κατά της διαδικασίας δημοσίευσης της ένδικης διαθήκης και δεν αμφισβητεί τη σύνταξη και υπογραφή της από τον κληρονομούμενο πατέρα της, αλλά αμφισβητεί το κύρος αυτής ως διάταξης τελευταίας βούλησης, κρίση που επιβεβαιώνει το αίτημα της αγωγής , με την οποία η ενάγουσα αιτείται την αναγνώριση της ακυρότητας ως ιδιόγραφης διαθήκης της από 05/06/2012 επιστολής του Π. Π. προς αυτήν, η οποία (σε φωτοτυπία) δημοσιεύθηκε με το αριθμ. 442/08-04-2019 πρακτικό δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης του Ειρηνοδίκη Πειραιά, ενώ αίτημα της αγωγής που στρέφεται κατά της διαδικασίας κήρυξης φωτοαντιγράφου διαθήκης ως ιδιόγραφης διαθήκης, είναι να αναγνωρισθεί ότι η φωτοτυπία που δημοσιεύθηκε είναι άκυρη σαν ιδιόγραφη διαθήκη”. Με το πιο πάνω περιεχόμενο η κρινόμενη αγωγή, αναφορικά με τον επικαλούμενο πιο πάνω πρώτο λόγο ακυρότητας και το σχετικό αίτημα, το οποίο, σύμφωνα με την προεκτεθείσα νομική σκέψη, δεν επιβάλλεται από το νόμο η σε ορισμένη θέση ή σειρά παράθεσή του στο δικόγραφο, μπορεί δε να περιέχεται οπουδήποτε στο δικόγραφο ακόμη και στο ιστορικό μέρος αυτού, αρκεί να διατυπώνεται σαφώς και ορισμένως, όπως συμβαίνει στην κρινόμενη αγωγή (βλ. φύλλο 21, 1η σελίδα αγωγικού δικογράφου) είναι νόμιμη, κατά το αίτημα αυτό. Επομένως, το Εφετείο που έκρινε ότι ορθά απορρίφθηκε ως μη νόμιμο το σχετικό , περί ακυρότητας της απλής (ανεπικύρωτης) φωτοτυπίας της από 05/06/2012 επιστολής του Π. Π. προς την ενάγουσα, που δημοσιεύθηκε με το αριθμ. 442/08-04-2019 πρακτικό δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης του Ειρηνοδίκη Πειραιά, σαν ιδιόγραφη διαθήκη του, αίτημα, που διαλαμβανόταν, όπως προεκτέθηκε, στο αγωγικό δικόγραφο, εσφαλμένα ερμήνευσε και εφάρμοσε τις αναφερθείσες στην προεκτεθείσα νομική σκέψη διατάξεις ουσιαστικού δικαίου.
Συνεπώς, ο από το άρθρο 559 αρ. 1α’ Κ.Πολ.Δ δεύτερος λόγος αναιρέσεως είναι βάσιμος,παρελκούσης της έρευνας των λοιπών λόγων αναίρεσης (πρώτου ,τρίτου και τέταρτου). Επομένως, πρέπει να αναιρεθεί στο σύνολό της η προσβαλλόμενη απόφαση, και, ακολούθως, να παραπεμφθεί η υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο δικαστήριο, αφού είναι δυνατή η σύνθεσή του από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως (άρθρ. 580 παρ. 3 ΚΠολΔ), ενώ πρέπει να διαταχθεί η επιστροφή του παραβόλου, που έχει καταθέσει η αναιρεσείουσα , σε αυτήν (άρθρο 495 παρ. 3 του ΚΠολΔ).Τέλος, πρέπει να συμψηφισθούν εν όλω τα δικαστικά έξοδα , μεταξύ των διαδίκων, καθόσον η ερμηνεία των εφαρμοσθεισών διατάξεων ήταν ιδιαιτέρως δυσχερής (άρθρα179ΚΠολΔ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την αριθμ. 901/2021 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών.
Παραπέμπει την υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο ως άνω Δικαστήριο, το οποίο θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές πλην αυτών που εξέδωσαν την παραπάνω απόφαση.
Διατάσσει την επιστροφή στην αναιρεσείουσα του παραβόλου που έχει καταθέσει.
Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα του παρόντος βαθμού δικαιοδοσίας
ΚΡΙΘΗΚΕ, αποφασίσθηκε στην Αθήνα, στις 06 Ιουλίου 2022.
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στην Αθήνα, στις 19 Οκτωβρίου 2022.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
