Μετά τη διακοπή της εργασίας/αυτοαπασχόλησης, οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι εξ ιδίου δικαιώματος δικαιούνται να αιτηθούν αξιοποίηση του χρόνου ασφαλιστέας εργασίας μόνο για την προσαύξηση του ποσού της ανταποδοτικής σύνταξης. Το ποσό της προσαύξησης για την κύρια σύνταξη υπολογίζεται με βάση τα ποσοστά αναπλήρωσης και τις συντάξιμες αποδοχές, όπως ισχύουν, και μόνο για το χρονικό διάστημα της απασχόλησης, δηλαδή αυτοτελώς.
Σε επανυπολογισμό της σύνταξής τους με βάση την προσαύξηση που δικαιούνται από το νέο νομοθετικό πλαίσιο μπορούν να προχωρήσουν οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι με την υποβολή μιας αίτησης. Αυτό αναφέρει νέα εγκύκλιος του ΕΦΚΑ, που δίνει πρόσθετες διευκρινήσεις για το νέο πλαίσιο των εργαζόμενων συνταξιούχων, αναφέροντας πως αιτήσεις συνταξιοδότησης που τυχόν είχαν κριθεί οριστικά πριν από την 1.1.2024 με βάση τις διατάξεις των νόμων Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016) και Βρούτση (ν. 4670/2020), θα πρέπει να επανεξεταστούν μετά την υποβολή αίτησης-όχλησης εκ μέρους των ενδιαφερομένων
Η νέα εγκύκλιος αποσαφηνίζει ποιοι δικαιούνται την προσαύξηση, αναφέροντας πως οι συνταξιούχοι εξ ιδίου δικαιώματος που εργάζονται είτε ως μισθωτοί είτε ως αυταοαπσχολούμενοι και καταβάλλουν εισφορές δικαιούνται από τον ΕΦΚΑ προσαύξηση στη σύνταξή τους όταν διακόψουν οριστικά την εργασία τους.
Μετά τη διακοπή της εργασίας/αυτοαπασχόλησης, οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι εξ ιδίου δικαιώματος δικαιούνται να αιτηθούν αξιοποίηση του χρόνου ασφαλιστέας εργασίας μόνο για την προσαύξηση του ποσού της ανταποδοτικής σύνταξης. Το ποσό της προσαύξησης για την κύρια σύνταξη υπολογίζεται με βάση τα ποσοστά αναπλήρωσης και τις συντάξιμες αποδοχές, όπως ισχύουν, και μόνο για το χρονικό διάστημα της απασχόλησης, δηλαδή αυτοτελώς.
Τα οικονομικά αποτελέσματα της προσαύξησης εκκινούν από την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα υποβολής της σχετικής αίτησης. Για την επικουρική σύνταξη χορηγείται ποσό που προκύπτει με βάση τον υπολογισμό της επικουρικής σύνταξης και μόνο για το χρονικό διάστημα της απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότηση. Ο πόρος 10% υπέρ ΕΦΚΑ δεν είναι ανταποδοτικός και δεν λαμβάνεται υπόψη για την προσαύξηση. Πάντως μέχρι σήμερα, λόγω απουσίας του κατάλληλου λογισμικού, οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι δεν έχουν λάβει την προσαύξηση που δικαιούνται από τον ΕΦΚΑ.
Η εγκύκλιος επισημαίνει επίσης ότι καταργήθηκε από την 1/1/2024 ο έλεγχος των αποδοχών των εργαζόμενων συνταξιούχων λόγω αναπηρίας. Σημειώνουμε ότι οι προηγούμενες ρυθμίσεις του πρώην ΙΚΑ όριζαν ανώτατο όριο αποδοχών των συνταξιούχων αναπηρίας από την εργασία τους.
Ποιους αφορά η προσαύξηση
Ειδικότερα η αξιοποίηση του χρόνου απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότηση αφορά συντάξεις:
- που είχαν χορηγηθεί με ημερομηνία έναρξης πριν από την 13-5-2016 (έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016) και οι δικαιούχοι συνέχιζαν ανελλιπώς την εργασία/αυτοαπασχόλησή τους κατά την ημερομηνία αυτή και μετά. Η αξιοποίηση του συγκεκριμένου χρόνου ασφάλισης προϋποθέτει ότι ο χρόνος που επικαλείται ο συνταξιούχος ήταν αξιοποιήσιμος και με προϊσχύουσες του ν. Κατρούγκαλου διατάξεις.
Ειδικότερα, για τον π. ΟΓΑ η αξιοποίηση με τις διατάξεις αυτές αφορά συντάξεις εξ ιδίου δικαιώματος, που είχαν χορηγηθεί με ημερομηνία έναρξης πριν από την 13-5-2016 (έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016, νόμος Κατρούγκαλου) και οι δικαιούχοι συνέχιζαν ανελλιπώς την εργασία/αυτοαπασχόλησή τους κατά την 28.02.2022 (ημερομηνία κατά την οποία εντάσσονται οι «παλαιοί συνταξιούχοι» στο πλαίσιο απασχόλησης συνταξιούχων του άρθρου 20 του ν. 4387/2016, σύμφωνα με το ν. 4670/2020) και μετά.
Αξιοποιήσιμος, θα είναι ο χρόνος ασφάλισης από 01.03.2022 και έως τη διακοπή της εργασίας/αυτοαπασχόλησης, δεδομένου ότι στον π. ΟΓΑ δεν υπήρχαν διατάξεις που να προέβλεπαν την αξιοποίηση του προγενέστερου χρονικού διαστήματος. Επισημαίνεται ότι ειδικώς για τον π. ΟΓΑ ο χρόνος αξιοποιείται από 01.03.2022 εφόσον καταβάλλονταν εισφορές, δηλαδή εφόσον οι απασχολούμενοι συνταξιούχοι δεν ενέπιπταν στις εξαιρέσεις από καταβολή εισφορών που προέβλεπε το άρθρο 20.
- που είχαν χορηγηθεί με ημερομηνία έναρξης πριν από την 13-5-2016 (έναρξη ισχύος του ν. 4387/2016) και οι δικαιούχοι ανέλαβαν εργασία από την ημερομηνία αυτή και μετά
- που χορηγήθηκαν από 13-5-2016 και οι συνταξιούχοι ήταν εργαζόμενοι/αυτοαπασχολούμενοι οποιοδήποτε χρονικό διάστημα από την ημερομηνία αυτή και μετά
- για συνταξιούχους λόγω αναπηρίας του τ. ΟΑΕΕ, άνευ διακοπής επαγγέλματος, αξιοποιήσιμος είναι ο χρόνος από 01.01.2024 και μετά.
Επομένως, αιτήσεις συνταξιούχων που υπάγονται στις ανωτέρω περιπτώσεις κρίνονται ακόμα και αν κατά την 1.1.2024 ήταν εκκρεμείς σε οποιοδήποτε στάδιο της διοικητικής διαδικασίας. Αιτήσεις που τυχόν είχαν κριθεί οριστικά πριν από την 1.1.2024 με βάση τις οικείες διατάξεις του ν. 4387/2016 ή του ν. 4670/2020, όπως τροποποιήθηκαν, θα πρέπει να επανεξεταστούν μετά την υποβολή αίτησης-όχλησης εκ μέρους των ενδιαφερομένων.
Αξιοποίηση με άλλες διατάξεις
Οι συνταξιούχοι εξ ιδίου δικαιώματος που ήταν εργαζόμενοι/αυτοαπασχολούμενοι πριν από την 13.5.2016 και είχαν διακόψει την επαγγελματική τους δραστηριότητα κατά την ημερομηνία αυτή υπάγονται στο καθεστώς πριν από το νόμο Κατρούγκαλου και ο χρόνος απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότηση αξιοποιείται όπως ορίζουν οι παλαιότεροι κανονισμοί.
Μεικτός τρόπος αξιοποίησης εφαρμόζεται στις περιπτώσεις συνταξιούχων οι οποίοι είχαν διακόψει την επαγγελματική τους δραστηριότητα κατά την 13.5.2016 και μεταγενέστερα ανέλαβαν νέα δραστηριότητα, οπότε εφαρμόζονται ξεχωριστά οι αντίστοιχες διατάξεις για τα εν λόγω χρονικά διαστήματα.
Κατάργηση του ελέγχου εισοδήματος συνταξιούχων λόγω αναπηρίας
Aπό 1.1.2024 καταργήθηκε ο έλεγχος των ασφαλιστικών οργάνων σχετικά με τις αποδοχές/εισόδημα από εργασία/αυτοαπασχόληση των συνταξιούχων λόγω αναπηρίας. Συνεπώς, από 1.1.2024 οι συντάξεις των εργαζόμενων αυτοαπασχολούμενων συνταξιούχων λόγω αναπηρίας πρέπει:
- να καταβάλλονται πλήρεις, δηλαδή στη βαθμίδα αναπηρίας που κρίθηκε με βάση τη γνωμάτευση της υγειονομικής επιτροπής,
- να μην διακόπτεται η καταβολή αυτών.
Οι τρόποι διεκπεραίωσης περιπτώσεων εργαζόμενων/ αυτοαπασχολούμενων συνταξιούχων λόγω αναπηρίας που είχαν υπαχθεί στις προϊσχύουσες (καταργηθείσες) διατάξεις:
- Έστω ότι μετά την αξιολόγηση του αρμόδιου ασφαλιστικού οργάνου είχε εκδοθεί ατομική διοικητική πράξη (απόφαση Διευθυντή), με την οποία υποβαθμίστηκε η βαθμίδα αναπηρίας (π.χ., από βαριά σε μερική) σε σχέση με την κρίση του ΚΕΠΑ και η εθνική σύνταξη καταβαλλόταν με ανάλογη μείωση.
Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, από 1.1.2024 ο εργαζόμενος συνταξιούχος δικαιούται να λαμβάνει το ποσό της εθνικής σύνταξης λόγω αναπηρίας που αντιστοιχεί στη βαθμίδα που ανήκει με βάση την ιατρική αξιολόγηση κατά την ημερομηνία αυτή μέχρι και την ημερομηνία λήξης του χρονικού διαστήματος που ορίζεται στη Γ.Α.Π.Α. Επομένως, ο e- ΕΦΚΑ οφείλει να εκδώσει νέα διοικητική πράξη, κατόπιν σχετικής αίτησης- όχλησης του συνταξιούχου, προκειμένου από 1.1.2024 να χορηγείται ποσό εθνικής σύνταξης λόγω αναπηρίας σύμφωνα με το αναγραφόμενο στη Γ.Α.Π.Α. ποσοστό αναπηρίας. Οι διατάξεις περί παραγραφής εφαρμόζονται αναλόγως.
- Έστω ότι μετά την αξιολόγηση του αρμόδιου ασφαλιστικού οργάνου είχε εκδοθεί ατομική διοικητική πράξη, με την οποία υποβαθμίστηκε η βαθμίδα αναπηρίας (π.χ., από βαριά σε μερική) και ο συνταξιούχος είχε διακόψει την εργασία/αυτοαπασχόλησή του πριν από την 1.1.2024. Όπως είναι γνωστό, στην περίπτωση αυτή το ασφαλιστικό όργανο ήδη θα έπρεπε να είχε εκδώσει διοικητική πράξη, προκειμένου να επαναφέρει τη σύνταξη λόγω αναπηρίας στη βαθμίδα που αντιστοιχούσε στην ιατρική αξιολόγηση.
- Έστω ότι μετά την αξιολόγηση του αρμόδιου ασφαλιστικού οργάνου είχε εκδοθεί ατομική διοικητική πράξη, με την οποία διακόπηκε η χορήγηση της σύνταξης λόγω αναπηρίας. Στην περίπτωση αυτή, ο ασφαλισμένος δικαιούται να αιτηθεί εκ νέου τη συνταξιοδότησή του λόγω αναπηρίας σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 4997/2022, δηλαδή κατόπιν διακοπής της εργασίας/αυτοαπασχόλησής του, οπότε ισχύουν οι κανόνες και διαδικασίες που εφαρμόζονται στις περιπτώσεις υποβολής αρχικής αίτησης συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας. Μετά τη χορήγηση της αναπηρικής σύνταξης, εφόσον ο συνταξιούχος αναλάβει εκ νέου εργασία ή αυτοαπασχοληθεί, δικαιούται να λαμβάνει τη σύνταξή του άνευ ελέγχου του εισοδήματος που προέρχεται από την επαγγελματική του δραστηριότητα.
- Για συνταξιούχους λόγω αναπηρίας του τ. ΟΑΕΕ άνευ διακοπής επαγγέλματος, από 01.01.2024 αίρεται η υποχρέωση:
Για συνέχιση απασχόλησης προσώπου/προσώπων που είχαν προσληφθεί για την αντ’ αυτού άσκηση της επαγγελματικής τους δραστηριότητας.
Για διακοπή του ασκούμενου επαγγέλματος σε περίπτωση που οι εν λόγω συνταξιούχοι κριθούν οριστικά ανάπηροι από τις αρμόδιες Υγειονομικές Επιτροπές ΚΕ.Π.Α ή σε περίπτωση αυτεπάγγελτης οριστικοποίησης της σύνταξής τους λόγω χρονικών προϋποθέσεων.
