Προσβολή της ηθικής και πνευματικής ανάπτυξης των ανηλίκων – Έμμεση ενθάρρυνση βίας και μίσους κατά ατόμων με πνευματική και σωματική υστέρηση
Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης επέβαλε συνολικό πρόστιμο 160.000 ευρώ σε YouTuber για την προσβολή της ηθικής και πνευματικής ανάπτυξης των ανηλίκων και για την έμμεση ενθάρρυνση της βίας και του μίσους κατά πληθυσμιακών ομάδων βάσει ιδίως της πνευματικής και σωματικής υστέρησης των μελών τους (απόφαση 35/2024).
Κατά την κρίση της Αρχής, με τη μετάδοση του επίμαχου οπτικοακουστικού περιεχομένου, ο εγκαλούμενος έθεσε σε άμεσο κίνδυνο την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων με την προβολή: i) σκηνών με πορνογραφικό περιεχόμενο, ii) προτύπων και συμπεριφορών που προσβάλλουν κατάφωρα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, iii) σκηνών φυσικής και λεκτικής βίας. Άκρως επιβλαβές για την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων ήταν και το γενικότερο πλαίσιο αυτών των εκπομπών, το οποίο επέτρεπε και ενθάρρυνε την καταβολή χρηματικού ανταλλάγματος από το κοινό προκειμένου να πραγματοποιηθούν κατά ορισμένων από τους συμμετέχοντες ενέργειες που συνιστούσαν βαρύτατη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Επιπλέον, ο εγκαλούμενος ενθάρρυνε έμμεσα τη βία και το μίσος κατά πληθυσμιακών ομάδων βάσει ιδίως της πνευματικής και σωματικής υστέρησης των μελών τους: α) με τη χρήση υποτιμητικών χαρακτηρισμών κατά ατόμων που φαίνονταν να ανήκουν στις ομάδες αυτές, και β) με την άσκηση φυσικής και λεκτικής βίας κατά των ατόμων αυτών και την πραγματοποίηση εναντίον τους πράξεων προσβλητικών για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Η Αρχή επεσήμανε ότι όλο αυτό το υλικό προβλήθηκε πρωτογενώς σε απευθείας μετάδοση μέσω του ηλεκτρονικού καναλιού του εγκαλουμένου και αναρτήθηκε στη συνέχεια σε σχετικό κατάλογο ώστε να είναι συνεχώς και ελευθέρως προσβάσιμο στους χρήστες, ασχέτως αν στη συνέχεια ορισμένα αποσπάσματα του ίδιου ως άνω υλικού αναπαρήχθησαν μέσω την ηλεκτρονικών καναλιών τρίτων προσώπων.
Μεταξύ άλλων, ο εγκαλούμενος ισχυρίστηκε ότι όλοι οι συμμετέχοντες εμφανίζονταν οικειοθελώς στις εκπομπές του, χωρίς κανείς τους να έχει αρμοδίως χαρακτηριστεί ως άτομο με ειδικές ανάγκες. Η Αρχή επεσήμανε, ωστόσο, ότι όσον αφορά το θέμα της προστασίας των ανηλίκων, είναι νομικώς αδιάφορο το αν τα άτομα που πρωταγωνιστούσαν στις επιβλαβείς για την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων προβολές ενεργούσαν οικειοθελώς και το αν είχαν χαρακτηριστεί ως άτομα με ειδικές ανάγκες. Όσον αφορά εξάλλου το θέμα της έμμεσης ενθάρρυνσης της βίας και του μίσους κατά συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων, κάποιοι από τους πρωταγωνιστές των εκπομπών βρίσκονταν κατά τον επίμαχο χρόνο σε κατάσταση πνευματικής και σωματικής υστέρησης. Ο ίδιος εξάλλου ο εγκαλούμενος ανέφερε κατά την προφορική του ακρόαση ότι ένας τουλάχιστον από τους πρωταγωνιστές των εκπομπών του είχε εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες, γεγονός που ασφαλώς είχε επίπτωση στη σωματική και πνευματική του κατάσταση. Συνεπώς, ασχέτως αν τα συγκεκριμένα πρόσωπα είχαν επισήμως χαρακτηρισθεί ως άτομα με ειδικές ανάγκες, το κρίσιμο εν προκειμένω στοιχείο ήταν ότι βρίσκονταν πάντως κατά την στιγμή της συμμετοχής τους στις εκπομπές σε μια προσωρινή έστω κατάσταση που τα καθιστούσε ανήμπορα να υπερασπιστούν αποτελεσματικά τον εαυτό τους.
Περαιτέρω, ο εγκαλούμενος ισχυρίστηκε ότι την ευθύνη για την προστασία των ανηλίκων χρηστών τη φέρουν οι γονείς τους, οι οποίοι όφειλαν να κάνουν χρήση των μηχανισμών που τους παρέχει η πλατφόρμα του YouTube για να αποκλείσουν την πρόσβαση των ανηλίκων τέκνων τους σε επικίνδυνο για την ηθική και πνευματική τους ανάπτυξη περιεχόμενο.
Η Αρχή, ωστόσο, τόνισε πως κάθε πάροχος περιεχομένου υποχρεούται κατά νόμον να λαμβάνει τα κατάλληλα κατά περίπτωση μέτρα για την προστασία των ανηλίκων από ακατάλληλο οπτικοακουστικό περιεχόμενο. Προβλέπεται, μάλιστα, ρητώς ότι το πλέον επιβλαβές περιεχόμενο υπόκειται στα αυστηρότερα μέτρα. Δεν μπορούν, επομένως, οι πάροχοι να μεταθέσουν τη σχετική ευθύνη τους στους γονείς των ανηλίκων, οι οποίοι άλλωστε χρειάζονται πληροφόρηση για να κρίνουν ποιο περιεχόμενο είναι ακατάλληλο για παρακολούθηση από ανηλίκους. Το ίδιο άλλωστε το YouTube παρέχει στους παραγωγούς οπτικοακουστικού περιεχομένου που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του αποτελεσματικά μέσα αποκλεισμού των ανηλίκων από ακατάλληλα βίντεο, μέσω ιδίως της ενεργοποίησης από αυτούς του μηχανισμού περιορισμού ηλικίας.
Τέλος, αβάσιμος κρίθηκε και ο ισχυρισμός του εγκαλουμένου ότι οι εκπομπές του ουδόλως ενθάρρυναν τη βία και το μίσος κατά πληθυσμιακών ομάδων. Η Αρχή τόνισε πως οι προσβολές και η άσκηση λεκτικής και φυσικής βίας κατά προσώπων, τα οποία φαίνονταν να βρίσκονται σε κατάσταση πνευματικής και σωματικής υστέρησης κατά τον χρόνο συμμετοχής τους στις επίμαχες εκπομπές, συνιστούσαν εμμέσως πράξεις ενθάρρυνσης της βίας και του μίσους κατά συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων. Πολύ περισσότερο μάλιστα ισχύει αυτό από την στιγμή που οι συμπεριφορές αυτές αποσκοπούσαν ενίοτε στην αποκόμιση οικονομικού οφέλους από το κοινό, προβάλλοντας ως κανονικό ένα απολύτως επικίνδυνο πρότυπο.
Η Αρχή υπενθύμισε πως με τις αποφάσεις 1349/2023 και 1350/2023 του Συμβουλίου της Επικρατείας, κρίθηκε ότι η ελεγκτική και κυρωτική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης ασκείται και επί των παρόχων που μεταδίδουν οπτικοακουστικό περιεχόμενο μέσω ηλεκτρονικών ιστοτόπων. Για τους παρόχους όμως που προβαίνουν σε μια τέτοια μετάδοση χωρίς να είναι ταυτοχρόνως ιδιοκτήτες παραδοσιακών τηλεοπτικών σταθμών, κρίθηκε ότι η αρμοδιότητα αυτή καταλαμβάνει, βάσει των κανόνων της αμιγώς εθνικής νομοθεσίας, μόνο τις πράξεις εκείνες που τυποποιούνται ρητώς ως αδικήματα στους κανόνες του Ν. 4779/2021, οι οποίοι ενσωματώνουν τις ρυθμίσεις της τροποποιημένης Οδηγίας 2010/13/ΕΕ. Για το αν ενδεχομένως προκύπτει ερμηνευτικώς και επί των παρόχων αυτών κάποια ευρύτερη αρμοδιότητα ελέγχου και επιβολής κυρώσεων για το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, βάσει των ενωσιακών κανόνων και επιταγών, αποφασίστηκε η αποστολή σχετικού προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκή Ένωσης (Συνεκδικαζόμενες Υποθέσεις ΔΕΕ C-555/23 & ΔΕΕ C-556/23).
Δείτε αναλυτικά την απόφαση του ΕΣΡ στο ΕΔΩ.
