Κώστας Κατίκος
Αλλαγή της βάσης υπολογισμού θα χρειαστεί το εφάπαξ για να μην καταλήξει να γίνει ένα… καλό επίδομα στο μέλλον.
Η βάση υπολογισμού που δίνει σήμερα το κύριο και μεγαλύτερο ποσό είναι οι μισθοί της πενταετίας 2009-2013. Από το 2014 και μετά οι ασφαλισμένοι παίρνουν πίσω τις εισφορές που κατέβαλαν. Οσοι συνταξιοδοτήθηκαν μετά το 2014 και ως το 2020, πήραν το κύριο μέρος του εφάπαξ αυξημένο, γιατί ήταν πιο κοντά στην καλή 5ετία 2009-2013.
Οσο όμως οι ασφαλισμένοι απομακρύνονται από την 5ετία 2009-2013, το εφάπαξ θα βαίνει μειούμενο, γιατί τα καλά μισθολογικά χρόνια θα είναι λιγότερα για τον υπολογισμό του πρώτου μέρους του εφάπαξ, ενώ θα αυξάνονται τα χρόνια μετά το 2014, που θα παίρνουν πίσω τις εισφορές που πλήρωσαν.
Αν παραμείνει ως έχει το διπλό σύστημα υπολογισμού, τότε οι νεότεροι ασφαλισμένοι θα χάσουν ακόμη και τις εισφορές που πλήρωσαν.
Το πρόβλημα που δημιουργεί ο διπλός υπολογισμός φαίνεται κυρίως στο Δημόσιο, όπου ασφαλισμένοι με τον ίδιο μισθό και τα ίδια έτη θα πάρουν μικρότερο εφάπαξ όσο απομακρύνονται από την 5ετία 2009-2013.
Ηδη συζητείται από υπηρεσιακά στελέχη του ΕΦΚΑ η πρόταση για αλλαγή του τρόπου υπολογισμού του εφάπαξ, ώστε η 5ετία 2009-2013, που χρησιμοποιείται σήμερα για τον υπολογισμό του πρώτου και «καλύτερου» τμήματος του εφάπαξ, να επεκτείνεται κατά ένα έτος κάθε χρόνο. Για παράδειγμα, όσοι αποχωρούν το 2024 να πάρουν το πρώτο μέρος του εφάπαξ με τους μισθούς της 5ετίας 2010-2014, όσοι αποχωρήσουν το 2025 να έχουν για το πρώτο μέρος του εφάπαξ την 5ετία 2011-2015, όσοι βγουν το 2028 να έχουν το κύριο τμήμα του εφάπαξ με την 5ετία 2014-2018, κ.ο.κ.
Το βέβαιο είναι ότι αν δεν γίνουν αλλαγές στη βάση υπολογισμού του εφάπαξ, τότε σε μια 7ετία η μείωση του εφάπαξ θα είναι μεγάλη, σε σημείο που οι μελλοντικοί συνταξιούχοι του Δημοσίου να παίρνουν λιγότερα από τις εισφορές που πλήρωσαν.
Το διπλό σύστημα ευνοεί τους παλαιότερους ασφαλισμένους, που η ηλικία συνταξιοδότησής τους βρίσκεται κοντά στην «καλή» 5ετία του εφάπαξ (2009-2013), ενώ οι νεότεροι ασφαλισμένοι, όσο απομακρύνονται από αυτή την 5ετία, θα λάβουν με μαθηματική ακρίβεια πολύ μικρότερο εφάπαξ.
Σύμφωνα με τον πίνακα με τα ενδεικτικά ποσά του εφάπαξ που δημοσιεύει το ένθετο «Ασφάλιση και Συντάξεις»:
- Δημόσιος υπάλληλος που συνταξιοδοτήθηκε το 2017 με 35 έτη και μέσο μισθό 1.560 ευρώ στην 5ετία 2009-2013 και 1.650 ευρώ από το 2014 ως το 2018, πήρε εφάπαξ 32.024 ευρώ. Από το ποσό αυτό οι 28.080 ευρώ είναι το καλό τμήμα του εφάπαξ για την 5ετία 2009-2013 και οι 3.958 ευρώ είναι η επιστροφή εισφορών για την 5ετία 2014-2017. Ο εν λόγω συνταξιούχος είχε μικρή μείωση, γιατί τα περισσότερα χρόνια (31 από τα 35 έτη) τα είχε ως το 2013 και μόνον για τα 4 πήρε πίσω τις εισφορές του.
- Δημόσιος υπάλληλος που θα συνταξιοδοτηθεί με 35 έτη το 2025 θα έχει 23 έτη ασφάλισης ως το 2013 για το «καλό» τμήμα του εφάπαξ και 12 έτη επιστροφής εισφορών μετά το 2014, με το τελικό εφάπαξ να διαμορφώνεται στις 25.069 ευρώ. Σε σύγκριση με τον ασφαλισμένο που αποχώρησε το 2017, ο συνταξιούχος του 2025 θα πάρει μικρότερο εφάπαξ κατά 8.000 ευρώ.
- Δημόσιος υπάλληλος που θα συνταξιοδοτηθεί με 35 έτη το 2035 θα έχει 13 έτη ασφάλισης ως το 2013 για το «καλό» τμήμα του εφάπαξ και 22 έτη επιστροφής εισφορών μετά το 2014, με το τελικό εφάπαξ να διαμορφώνεται στις 17.625 ευρώ. Σε σύγκριση με τον ασφαλισμένο που αποχώρησε το 2017, ο συνταξιούχος του 2035 θα χάσει 14.400 ευρώ, ενώ θα πάρει 12.000 ευρώ λιγότερα από τον συνταξιούχο του 2025.
Θα προλάβουν οι δημόσιοι υπάλληλοι να πάρουν ένα αξιοπρεπές εφάπαξ;
Οι περισσότεροι από τους παλαιούς ασφαλισμένους του δημοσίου έχουν βγει στη σύνταξη παίρνοντας ένα αξιοπρεπές εφάπαξ με το 60% των αποδοχών της 5ετίας 2009-2013. Οσοι όμως πρόκειται να συνταξιοδοτηθούν στα επόμενα έτη θα πάρουν λιγότερα. Από τη μια θα λιγοστεύουν τα χρόνια που θα έχουν ως το 2013, που είναι το «καλό» τμήμα του εφάπαξ, και από την άλλη θα αυξάνονται τα χρόνια που θα έχουν μετά το 2014, που αντί για εφάπαξ θα παίρνουν πίσω τις εισφορές τους και αυτές άτοκα. Για τους ασφαλισμένους του Δημοσίου που διορίστηκαν μετά το 1989-1990, η πορεία του εφάπαξ προδιαγράφεται πτωτική. Φρένο μπορεί να μπει αν επεκταθεί η 5ετία 2009-2013, ώστε στο ποσό του εφάπαξ να υπολογίζεται και η μισθολογική τους ωρίμανση.
Εφάπαξ από το Δημόσιο με 35 έτη (κατηγορία ΠΕ)
| Διορισμός | Συνταξιοδότηση | Ετη ως το 2013 | Ετη μετά το 2013 | Μέσο εφάπαξ |
| 1982 | 2017 | 31 | 4 | 33.024 |
| 1985 | 2020 | 28 | 7 | 29.872 |
| 1987 | 2022 | 26 | 9 | 27.851 |
| 1989 | 2024 | 24 | 11 | 25.964 |
| 1990 | 2025 | 23 | 12 | 25.069 |
| 1991 | 2026 | 22 | 13 | 24.203 |
| 1993 | 2028 | 20 | 15 | 22.560 |
| 1995 | 2030 | 18 | 17 | 21.026 |
| 1997 | 2032 | 16 | 19 | 19.595 |
| 2000 | 2035 | 13 | 22 | 17.625 |
| 2002 | 2037 | 11 | 24 | 16.422 |
